ایران چگونه به پدافند هوایی اسرائيل نفوذ کرد؟

وال استریت ژورنال / ۱۵ جولای ۲۰۲۵

جنگ اخیر اسرائیل با ایران هشداری بود برای کشورهایی که دارای سامانه‌های دفاع موشکی پیشرفته هستند یا به دنبال توسعه آن‌ها هستند. طی ۱۲ روز، ایران با موفقیت فزاینده‌ای به دفاع هوایی اسرائیل نفوذ کرد و نشان داد که حتی پیشرفته‌ترین سامانه‌های جهان نیز قابل نفوذ هستند.

گرچه بیشتر موشک‌ها و پهپادهای ایران سرنگون شدند، اما تهران با تغییر تاکتیک‌ها و از طریق آزمون و خطا شکاف‌هایی در زره دفاعی اسرائیل یافت.

به گفته کارشناسان دفاع موشکی که داده‌های منبع باز و تصاویر عمومی از قطعات موشک‌ها را تحلیل کرده‌اند، تهران شروع به پرتاب موشک‌های پیشرفته‌تر و دوربردتر از مکان‌های متنوع‌تری در عمق خاک ایران کرد. تحلیلگران دریافتند که رژیم ایران همچنین زمان‌بندی و الگوی حملات را تغییر داد و گستره جغرافیایی اهداف را افزایش داد.

با ادامه جنگ، ایران موشک‌های کمتری شلیک کرد، اما نرخ موفقیت آن افزایش یافت. این نتیجه بر اساس تحلیل داده‌های وال استریت ژورنال از اندیشکده‌های مستقر در اسرائیل و واشنگتن دی‌سی به دست آمده است.

در نیمه اول درگیری، ۸ درصد از موشک‌های ایران از دفاع هوایی اسرائیل عبور کردند. در نیمه دوم جنگ، این میزان به ۱۶ درصد افزایش یافت. این داده‌ها از مؤسسه یهودی برای امنیت ملی آمریکا (جینسا) در واشنگتن به دست آمده است.

مورا دایچ، رئیس مرکز تحلیل داده‌ها در مؤسسه مطالعات امنیت ملی دانشگاه تل‌آویو، اظهار داشت که این نرخ موفقیت شامل موشک‌هایی که پرتابشان ناموفق بود یا پیش از ورود به حریم هوایی اسرائیل رهگیری شدند، نمی‌شود. دایچ، که اندیشکده‌اش داده‌هایی درباره حملات ایران و قابلیت‌های دفاعی اسرائیل ارائه کرده، افزود که این آمار همچنین بین موشک‌هایی که اجازه داده شد به مناطق باز اسرائیل برخورد کنند و آن‌هایی که رهگیرهای اسرائیلی نتوانستند متوقف کنند، تمایز قائل نشده است.

موفق‌ترین مجموعه حملات ایران در ۲۲ ژوئن، دو روز پیش از پایان جنگ، رخ داد. در این روز، ۱۰ موشک از ۲۷ موشک شلیک‌شده به اسرائیل اصابت کردند. آری سیکورل، معاون مدیر سیاست خارجی جینسا، گفت که داده‌ها نشان می‌دهند ایران با موفقیت نحوه، زمان و نوع شلیک موشک‌های خود را تنظیم کرد.

ارتش اسرائیل از اظهارنظر درباره آمار جینسا خودداری کرد و تنها اعلام کرد که جزئیات نرخ رهگیری را به اشتراک نمی‌گذارد.

دفاع هوایی اسرائیل — شامل گنبد آهنین معروف که موشک‌های کوتاه‌برد از غزه و لبنان را رهگیری می‌کند — از بهترین سامانه‌های جهان است و با همکاری ایالات متحده توسعه یافته است.

رافائل کوهن، دانشمند ارشد سیاسی در مؤسسه رند (که به عنوان اندیشکده پنتاگون تأسیس شد)، گفت: «هر سامانه موشکی، حتی سامانه‌ای پیشرفته مانند سامانه اسرائیل، در نهایت نشت می‌کند. کلید موفقیت هر سامانه دفاع هوایی کمتر به ساخت یک سامانه بی‌نقص در یک لایه خاص بستگی دارد و بیشتر به اثر تجمعی لایه‌های مختلف وابسته است.»

تحلیل اظهارات عمومی اسرائیل نشان می‌دهد که نرخ رهگیری آن‌ها در طول جنگ کاهش یافت. در طول درگیری، ارتش اسرائیل اعلام کرد که ۹۰ تا ۹۵ درصد موشک‌های ایران را رهگیری کرده است. اما پس از آتش‌بس در ۲۴ ژوئن، ارتش اعلام کرد که در مجموع ۸۶ درصد موشک‌ها را رهگیری کرده است.

در ژانویه، رئیس‌جمهور ترامپ فرمانی اجرایی برای توسعه «گنبد آهنین برای آمریکا» امضا کرد؛ سامانه دفاع موشکی ۱۷۵ میلیارد دلاری که در ابتدا به نام سامانه اسرائیل نام‌گذاری شده بود و اکنون «گنبد طلایی» نامیده می‌شود، برای محافظت از ایالات متحده در برابر حملات موشکی احتمالی طراحی شده است. وسعت آمریکا دفاع از آسمان آن را بسیار دشوارتر از اسرائیل می‌کند.

اوکراین نمونه بهتری از دفاع از قلمرویی وسیع در جنگی چندساله ارائه می‌دهد، اما دفاع هوایی آن ترکیبی از فناوری‌های آمریکایی، اروپایی و بومی است. کوهن از مؤسسه رند می‌گوید که سامانه یکپارچه پیشرفته اسرائیل بیشتر شبیه به چیزی است که ایالات متحده به دنبال توسعه آن است.

موفقیت اسرائیل در حمله به پرتابگرهای موشکی ایران مانع از استفاده تهران از موشک‌های قدیمی‌تر، کمتر دقیق و کوتاه‌برد شد. اما این امر همچنین باعث شد که تهران زودتر به سراغ موشک‌های پیشرفته‌تر و دوربردتر خود برود.

بر اساس فیلم‌هایی از بقایای موشک که توسط کارشناسان موشکی تحلیل شده است، قطعات موشک هایپرسونیک فتاح-۱ ایران در دست‌کم دو شهر اسرائیل سقوط کرد.

موشک فتاح-۱ با زاویه تندی از خارج جو زمین و با سرعتی بیش از ۱۰ برابر سرعت صوت فرود می‌آید و دارای کلاهکی است که در پرواز جدا می‌شود و می‌تواند از رهگیرها فرار کند. تنها پیشرفته‌ترین سامانه‌های اسرائیل — آرو ۳ و دیویدز اسلینگ — می‌توانند در میانه پرواز مسیر خود را تغییر دهند تا آن را ردیابی کنند.

ایران همچنین از شلیک باراژهای بزرگ شبانه به پرتاب امواج کوچک‌تر در طول روز و از مکان‌های متنوع‌تر تغییر رویکرد داد. تهران با تغییر الگوهای شلیک، هدف‌گیری شهرهای دور از هم و تغییر فواصل زمانی بین حملات، رهگیرهای اسرائیل را بیشتر آزمایش کرد.

یهوشوا کالیسکی، کارشناس دفاع موشکی در مؤسسه مطالعات امنیت ملی، می‌گوید: «آن‌ها سعی کردند سامانه دفاعی اسرائیل را تکه‌تکه کنند.»

با ادامه درگیری، کاهش تعداد رهگیرها و هزینه بالای آن‌ها نیز اسرائیل را وادار کرد تا منابع خود را ذخیره کند و تنها موشک‌های ایران را که بزرگ‌ترین تهدید را ایجاد می‌کردند، هدف قرار دهد.

مقامات اسرائیلی و ایرانی به طور جداگانه خواستار بازنگری در قابلیت‌های هوایی خود شده‌اند.

کالیسکی گفت: «هر دو طرف در یک منحنی یادگیری قرار دارند؛ آن‌ها در تلاشند حملات خود را بهبود بخشند و ما، دفاع خود را.»