بن بست در مذاکرات میان کردها و دمشق

در حالی‌که سوریه دوران جدیدی از ثبات و بازسازی پس از سقوط بشار اسد را تجربه می‌کند، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های داخلی، همچنان حل‌نشده باقی مانده است و آن سرنوشت «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) و ساختار خودگردان کردی در شمال‌شرق این کشور است.

از انزوا به بازگشت به آغوش جامعه بین‌المللی

در هفت ماه گذشته، پس از سقوط دولت اسد در دسامبر ۲۰۲۴، نزدیک به ۸۰ کشور و نهاد بین‌المللی به دمشق رفت‌وآمد داشته‌اند تا با احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت جدید سوریه، وارد تعامل سیاسی و اقتصادی شوند.

تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی که در طی نیم قرن گذشته علیه دمشق اعمال شده بودند، تقریباً به‌طور کامل لغو یا تعلیق شده‌اند. الشرع قرار است در سپتامبر به‌عنوان نخستین رئیس‌جمهور سوریه در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کند.

در همین حال، اقتصاد سوریه نیز نفس تازه‌ای گرفته است؛ بیش از ۲۰ میلیارد دلار قرارداد با شرکت‌هایی از قطر، عربستان، ترکیه، آمریکا و اروپا امضا شده، و حتی صادرات به ایالات متحده آغاز شده است. زیرساخت‌های ارتباطی 4G و 5G آمریکا نیز در شبکه «سوریاتل» ادغام شده‌اند.

توافق‌نامه‌ای بی‌فرجام

در حالی‌که دولت جدید در دمشق تلاش دارد ساختارهای ملی را بازسازی و تثبیت کند، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) که تحت رهبری کردها در شمال‌شرق مستقرند، تاکنون در مسیر ادغام در ارتش ملی جدید همراهی مؤثری نداشته‌اند.

با وجود امضای یک توافق چارچوبی در ماه مارس ۲۰۲۵، مذاکرات بعدی میان دمشق و رهبری SDF پیشرفت چندانی نداشته است. نیروهای SDF بارها تلاش کرده‌اند تسلیحات سنگین خود را به خطوط تماس در حلب شمالی منتقل کنند؛ اقدامی که نقض آتش‌بس به‌شمار می‌آید و در برخی موارد، نیروهای آمریکایی برای متوقف‌کردن کاروان‌های کرد مداخله کرده‌اند.

گزارش‌هایی از رقه و حسکه حاکی از ادامه ساخت تونل‌های نظامی زیرزمینی توسط SDF است. همچنین طی شش ماه گذشته، بیش از صد مرد عرب و چندین زن توسط نیروهای کرد بازداشت شده‌اند؛ تنها به این دلیل که بستگانشان به صفوف ارتش جدید سوریه پیوسته‌اند.

تنش‌های نمادین و عملی

یکی از اقداماتی که تنش‌ها را افزایش داد، تصمیم غیرمنتظره SDF در ۱۹ ژوئن برای تشکیل «اداره کل» فرودگاه قامشلو بود؛ اقدامی که خشم اداره کل هوانوردی سوریه در دمشق را برانگیخت و آن را «نقض آشکار قوانین بین‌المللی» توصیف کرد.

در بازدید هیئتی از وزارت کشور سوریه از حسکه، مقامات خودگردان کرد بار دیگر تأکید کردند که خواهان حفظ ساختارهای فدرالی و تمرکززدایی هستند. آن‌ها حتی دولت مرکزی را واداشتند در جلساتی در زیر تصاویر عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ‌ک‌ک، بنشینند.

نشست بی‌نتیجه در دمشق

در تلاشی تازه برای حل این بحران، هفته گذشته نشستی با حضور مقامات دولت سوریه، رهبری SDF و نمایندگان ویژه آمریکا و فرانسه، توماس باراک و ژان-باپتیست فِوْر، در دمشق برگزار شد. با این حال، نشست هیچ پیشرفتی نداشت.

طبق گفته منابع نزدیک به مذاکرات، SDF خواهان حفظ ساختار نظامی مستقل خود تحت همان نام و با فرماندهی مستقل در مناطق شمال‌شرق است. همچنین مقامات خودگردان خواستار بقای کامل ساختارهای اداری فعلی‌شان شدند.

این شروط نه‌تنها خشم هیئت دولت سوریه را برانگیخت، بلکه موجب ناامیدی شدید میان میانجی‌گران آمریکایی و فرانسوی شد. پس از نشست، توماس باراک در اظهاراتی صریح اعلام کرد: «فدرالیسم جواب نمی‌دهد... تنها راه، راه دمشق است. و ما در حال از دست دادن زمان هستیم.»

کاهش حمایت آمریکا از نیروهای دموکراتیک سوریه

در حالی‌که SDF برای بیش از یک دهه متحد کلیدی ارتش آمریکا در مبارزه با داعش بوده است، اما اکنون به‌نظر می‌رسد اولویت‌های واشنگتن تغییر کرده‌اند. پنتاگون رسماً اعلام کرده که تنها ارتش ملی دمشق باید انحصار استفاده از نیرو را در اختیار داشته باشد، و این به معنای پایان کار هرگونه نیروی مسلح جداگانه از جمله SDF است.

در جلسه تأیید سمت فرماندهی ستاد مرکزی ارتش آمریکا (CENTCOM)، دریادار بردلی کوپر تأکید کرد: «ثبات سوریه در گرو بقای احمد الشرع در قدرت است، و این موضوع برای ما اهمیت حیاتی دارد.»

نیروهای دموکراتیک سوریه؛ از متحد به مانع؟

از نگاه ناظران غربی، نیروهای کرد سوریه اکنون از یک بازیگر تأثیرگذار، به مانعی در مسیر احیای ثبات و اتحاد سوریه تبدیل شده‌اند. هرچند آن‌ها تلاش می‌کنند با مقاومت در برابر انحلال و ادغام، موقعیت خود را حفظ کنند، اما این تأخیرها ممکن است تنها موجب از دست رفتن فرصت‌های سیاسی‌شان شود.

فرمان اجرایی اخیر دونالد ترامپ برای لغو تحریم‌های سوریه، مسئولیت اردوگاه‌های نگهداری عناصر داعش را نیز به دولت دمشق سپرده است. این موضوع یکی از مهم‌ترین اهرم‌های فشار بین‌المللی SDF در سال‌های گذشته بوده است.

با نزدیک شدن به ضرب‌الاجل پیشنهادی آمریکا در ماه اوت برای دستیابی به توافق، نشانه‌ها حاکی از آن است که اگر تغییری در موضع SDF رخ ندهد، آنان به اصلی‌ترین مانع در مسیر وحدت ملی و ثبات پایدار سوریه بدل خواهند شد.

نویسنده: چارلز لیستر، کارشناس مسائل خاورمیانه
منبع: نشریه المجله
انتشار ترجمه در وبسایت کردپس