پیشنهاد ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ایران

گزارش اختصاصی سی‌ان‌ان
نویسندگان: زاکاری کوهن، آلینا ترینی، کایلی آتوود و جنیفر هنسلر
۲۶ ژوئن ۲۰۲۵ 

چهار منبع آگاه به سی‌ان‌ان گفتند، دولت ترامپ در حال بررسی امکان کمک به ایران برای دسترسی به مبلغی تا سقف ۳۰ میلیارد دلار برای توسعه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی تولید انرژی، کاهش تحریم‌ها و آزادسازی میلیاردها دلار از دارایی‌های مسدودشده ایران است. این اقدامات بخشی از تلاش‌های فزاینده برای بازگرداندن تهران به میز مذاکره است.

منابع آگاه اعلام کردند که بازیگران کلیدی از ایالات متحده و خاورمیانه، حتی در بحبوحه حملات نظامی اخیر در ایران و اسرائیل طی دو هفته گذشته، به‌صورت محرمانه با مقامات ایرانی گفت‌وگو کرده‌اند. این گفت‌وگوها پس از توافق آتش‌بس در این هفته نیز ادامه یافته است.

مقامات دولت ترامپ تأکید کردند که چندین پیشنهاد مطرح شده است. این پیشنهادها در مرحله مقدماتی و در حال تحول هستند، اما یک شرط غیرقابل‌مذاکره وجود دارد: توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران، که تهران همواره اعلام کرده به آن نیاز دارد. با این حال، بر اساس اطلاعات دو منبع، حداقل یک پیش‌نویس پیشنهادی شامل چندین مشوق برای ایران است.

برخی جزئیات در یک نشست محرمانه چندساعته بین استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ایالات متحده، و شرکای آمریکا در خلیج‌فارس در کاخ سفید در روز جمعه گذشته، یک روز پیش از حملات نظامی ایالات متحده علیه ایران، مورد بحث قرار گرفت.

بر اساس گفته‌های مقامات دولت ترامپ و منابع آگاه از این پیشنهاد، یکی از موارد در حال بررسی که پیش‌تر گزارش نشده بود، سرمایه‌گذاری تخمینی ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلاری در یک برنامه هسته‌ای غیرغنی‌سازی جدید برای ایران است که برای تولید انرژی غیرنظامی استفاده خواهد شد. یک مقام رسمی تأکید کرد که این پول مستقیماً از ایالات متحده تأمین نخواهد شد و ترجیح می‌دهند که شرکای عرب هزینه آن را متقبل شوند. سرمایه‌گذاری در تأسیسات هسته‌ای انرژی ایران در دورهای قبلی مذاکرات هسته‌ای در ماه‌های اخیر نیز مطرح شده بود.

یک مقام دولت ترامپ به سی‌ان‌ان گفت: «ایالات متحده آماده است این مذاکرات را رهبری کند.» او افزود: «کسی باید هزینه ساخت این برنامه هسته‌ای را بپردازد، اما ما تعهدی در این زمینه نخواهیم داد.»

سایر مشوق‌ها شامل احتمال لغو برخی تحریم‌ها علیه ایران و اجازه دسترسی تهران به ۶ میلیارد دلار دارایی مسدودشده در حساب‌های بانکی خارجی است که در حال حاضر ایران نمی‌تواند آزادانه از آن استفاده کند.

یکی دیگر از ایده‌هایی که هفته گذشته مطرح شد و در حال بررسی است، پیشنهاد جایگزینی تأسیسات هسته‌ای فردو — که ایالات متحده آخر هفته گذشته با بمب‌های سنگرشکن هدف قرار داد — با یک برنامه غیرغنی‌سازی است که توسط متحدان تحت حمایت ایالات متحده در خلیج‌فارس تأمین مالی شود. هنوز مشخص نیست که آیا ایران قادر به استفاده از خود این سایت خواهد بود یا خیر، و همچنین مشخص نیست که این پیشنهاد تا چه حد جدی گرفته شده است.

یکی از منابع آگاه از این گفت‌وگوها به سی‌ان‌ان گفت: «ایده‌های زیادی توسط افراد مختلف مطرح شده و بسیاری از آن‌ها در تلاش برای خلاقیت هستند.»

یک منبع دیگر که با پنج دور اول مذاکرات بین ایالات متحده و ایران پیش از حملات اسرائیل و ایالات متحده به برنامه هسته‌ای ایران آشنا بود، اظهار داشت: «کاملاً نامشخص است که چه اتفاقی رخ خواهد داد.»

ویتکاف روز چهارشنبه به شبکه سی‌ان‌بی‌سی گفت که ایالات متحده به دنبال یک «توافق صلح جامع» است و یک مقام دولت ترامپ تأکید کرد که همه پیشنهادها با هدف جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای طراحی شده‌اند.

ایالات متحده اعلام کرده که ایران می‌تواند یک برنامه هسته‌ای برای مقاصد غیرنظامی صلح‌آمیز داشته باشد، اما نمی‌تواند اورانیوم را برای این برنامه غنی‌سازی کند. در عوض، ایالات متحده پیشنهاد داده که ایران می‌تواند اورانیوم غنی‌شده را وارد کند. ویتکاف این برنامه بالقوه را با برنامه امارات متحده عربی مقایسه کرد.

او به سی‌ان‌بی‌سی گفت: «اکنون مسئله و گفت‌وگو با ایران این است که چگونه یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی بهتر و غیرقابل‌غنی‌سازی برای شما بازسازی کنیم؟»

دولت ترامپ ممکن است فرصتی برای ارائه یک پیش‌نویس توافق به ایران داشته باشد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز چهارشنبه اعلام کرد که ایالات متحده و ایران هفته آینده مذاکراتی خواهند داشت. با این حال، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، اظهار داشت که از برگزاری مذاکرات در هفته آینده اطلاعی ندارد و افراد درگیر در برنامه‌ریزی گفتند که جزئیات هنوز در حال نهایی شدن است.

منابع آگاه از گفت‌وگوها به سی‌ان‌ان گفتند که هنوز هیچ تاریخی برای این مذاکرات تعیین نشده است.

با وجود دیپلماسی پنهانی و پرشور استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ایالات متحده، رئیس‌جمهور ترامپ این هفته در اظهارات عمومی خود از ضرورت یک توافق هسته‌ای کاست و روز چهارشنبه گفت که معتقد است چنین توافقی «ضروری نیست».

او اظهار داشت: «برایم مهم نیست که توافقی داشته باشیم یا نه.»

در حالی که رئیس‌جمهور پس از دستیابی به توافق آتش‌بس، در ظاهر نسبت به پیگیری یک توافق جدید بی‌تفاوت به نظر می‌رسید، بسیاری از مشاوران او معتقدند که دنبال کردن یک توافق بلندمدت، پایداری آتش‌بس را تضمین خواهد کرد.

شرایط مطرح‌شده در نشست محرمانه ویتکاف در روزهای اخیر از طریق میانجی‌گران منطقه‌ای، به‌ویژه قطری‌ها، موضوع گفت‌وگوهای مستمر بین ایالات متحده و ایران بوده است. قطر همچنین نقش کلیدی در میانجی‌گری برای برقراری آتش‌بس شکننده بین اسرائیل و ایران در اوایل این هفته ایفا کرد و یکی از منابع افزود که قطر برای جلوگیری از ازسرگیری درگیری‌ها، همکاری نزدیکی با ایالات متحده خواهد داشت.

امید ایالات متحده به تأثیر حملات بر دستیابی به توافق

در دولت ترامپ این امید وجود دارد که پس از رویدادهای دو هفته گذشته، ایران احتمالاً شرایط ایالات متحده را بپذیرد و تلاش‌هایی که می‌تواند آن را به ساخت سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر کند، متوقف سازد.

اما کارشناسان ایران به سناریوی احتمالی اشاره می‌کنند که رژیم ایران ممکن است اکنون تصمیم بگیرد به سلاح هسته‌ای نیاز دارد. اوایل این هفته، مجلس ایران قانونی را تصویب کرد که همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (نهاد ناظر هسته‌ای سازمان ملل) را متوقف می‌کند، که نشانه‌ای از تمایل به پنهان کردن بیشتر برنامه هسته‌ای خود است.

پیش از عملیات نظامی اسرائیل علیه ایران حدود دو هفته پیش، ایالات متحده و ایران پنج دور مذاکره برای دستیابی به چارچوبی برای یک توافق هسته‌ای جدید برگزار کرده بودند. ایالات متحده پیشنهادی به تهران ارائه کرده بود و انتظار می‌رفت ایران در دور ششم مذاکرات که قرار بود در عمان برگزار شود، پاسخ دهد. این مذاکرات به دلیل حملات اسرائیل به ایران لغو شد.

روز شنبه، پیش از حملات ایالات متحده به سه سایت هسته‌ای ایران، دولت ترامپ از طریق میانجی‌گران با ایران ارتباط برقرار کرد. پیام آن‌ها دو بخش داشت: حملات آتی ایالات متحده محدود خواهد بود، اما شرایط ایالات متحده برای یک توافق دیپلماتیک با ایران روشن و ساده است: توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم.

ترامپ درباره چشم‌انداز یک توافق محتاطانه عمل کرده و پس از اعلام مذاکرات با ایران در هفته آینده به خبرنگاران گفت: «ممکن است توافقی امضا کنیم، نمی‌دانم.»

او در حاشیه اجلاس ناتو در روز چهارشنبه اظهار داشت: «می‌توانم تعهد کتبی دریافت کنم که آن‌ها قصد ندارند به سمت سلاح هسته‌ای بروند، احتمالاً این را درخواست خواهیم کرد.»

رئیس‌جمهور افزود که دولت او همان تعهداتی را که پیش از درگیری اخیر بین اسرائیل و ایران در مذاکرات با ایران دنبال می‌کرد، درخواست خواهد کرد.

ترامپ گفت: «تنها چیزی که ما می‌خواهیم همان چیزی است که قبلاً درخواست کرده بودیم»، و تأکید کرد که خواستار «عدم وجود سلاح هسته‌ای» است.

مارکو روبیو، وزیر امور خارجه که همزمان مشاور امنیت ملی است، روز چهارشنبه گفت که هرگونه توافق به تمایل ایران برای مذاکره مستقیم با ایالات متحده، و نه از طریق میانجی‌گران، بستگی دارد.

روبیو در کنفرانس مطبوعاتی در کنار ترامپ در لاهه گفت: «ما دوست داریم با هر کشوری در جهان روابط صلح‌آمیز داشته باشیم. بنابراین، بدیهی است که این به تمایل ایران نه‌تنها برای برقراری صلح، بلکه برای مذاکره مستقیم با ایالات متحده، و نه از طریق یک کشور سوم یا چهارم، بستگی دارد.»

ویتکاف روز چهارشنبه اظهار داشت که «نشانه‌هایی» از امکان دستیابی به توافق وجود دارد.

او به سی‌ان‌بی‌سی گفت: «ما در حال گفت‌وگو با ایرانی‌ها هستیم. چندین میانجی‌گر با ما در تماس هستند. فکر می‌کنم آن‌ها آماده‌اند.»