چالش کاهش ذخایر سامانه‌های رهگیر اسرائیل

پاتریک کینگزلی، آدام راسگون، رونن برگمن، ناتان اودنهایمر و جولیان ای. بارنز 
نیویورک تایمز / ۱۹ ژوئن ۲۰۲۵

علاوه بر احتمال دخالت تعیین‌کننده آمریکا که می‌تواند سرنوشت برنامه هسته‌ای ایران را رقم بزند، دو عامل دیگر مدت زمان جنگ ایران و اسرائیل را تعیین خواهند کرد: ذخیره رهگیرهای موشکی اسرائیل و موجودی موشک‌های دوربرد ایران.

از زمانی که ایران هفته گذشته در پاسخ به حملات اسرائیل اقدام به تلافی کرد، سامانه پدافند هوایی پیشرفته اسرائیل موفق شده است اکثر موشک‌های بالستیک ایرانی را رهگیری کند و به نیروی هوایی اسرائیل زمان بیشتری برای حمله به ایران بدون متحمل شدن تلفات عمده در خاک خود بدهد.

اکنون با طولانی شدن جنگ، اسرائیل رهگیرهای خود را سریع‌تر از توان تولیدش شلیک می‌کند. به گفته هشت مقام فعلی و سابق، این موضوع باعث نگرانی در میان مقامات امنیتی اسرائیل شده که آیا ذخایر موشک‌های پدافندی کشور پیش از اتمام زرادخانه موشکی ایران کاهش خواهد یافت یا نه.

ارتش اسرائیل ناگزیر شده در مصرف رهگیرها صرفه‌جویی کند و اولویت بیشتری به دفاع از مناطق پرجمعیت و زیرساخت‌های راهبردی بدهد. اکثر مقامات به شرط ناشناس ماندن صحبت کردند تا آزادانه‌تر اظهارنظر کنند.

ژنرال ران کوخاو، فرمانده سابق پدافند هوایی اسرائیل، می‌گوید: «رهگیرها دانه برنج نیستند. تعداد آن‌ها محدود است.» او افزود: «اگر موشکی قرار باشد به پالایشگاه‌های حیفا اصابت کند، واضح است که رهگیری آن مهم‌تر از موشکی است که به صحرای نگب می‌خورد. صرفه‌جویی در مصرف رهگیرها یک چالش است. می‌توانیم از پس‌اش بربیاییم، اما چالش است.»

ارتش اسرائیل در پاسخ به سؤالی درباره محدودیت ذخایر رهگیرها، در بیانیه‌ای کوتاه اعلام کرد: «برای مقابله با هر سناریویی آماده است و به صورت دفاعی و تهاجمی برای رفع تهدیدات علیه شهروندان اسرائیلی عمل می‌کند.»

در آغاز جنگ، برخی مقامات اسرائیلی تخمین زدند که ایران حدود ۲۰۰۰ موشک بالستیک در اختیار دارد. به گفته مقامات اسرائیلی، بین یک‌سوم تا نیمی از این موشک‌ها یا شلیک شده‌اند یا به دلیل حملات اسرائیل به انبارهایشان از بین رفته‌اند. ایران اکنون در هر حمله تعداد کمتری موشک شلیک می‌کند، شاید به این دلیل که نگران تمام شدن مهماتش است. نمایندگی ایران در سازمان ملل پاسخی به درخواست اظهارنظر نداده است.

در همین حال، اسرائیل نیز به سرعت در حال مصرف رهگیرهای خود است. تا صبح چهارشنبه، ایران حدود ۴۰۰ موشک شلیک کرده بود که تقریباً ۴۰ فروند از آن‌ها از سامانه پدافندی اسرائیل عبور کرده و به مناطق مسکونی اصابت کردند. ۳۶۰ موشک دیگر یا رهگیری شدند یا تا سقوط در مناطق خالی یا دریا تحت نظارت قرار گرفتند. برخی موشک‌های ایرانی ممکن است بیش از یک بار هدف قرار گرفته باشند و تعداد دقیق رهگیرهای مصرف‌شده مشخص نیست.

هیچ مقام اسرائیلی حاضر نشد تعداد رهگیرهای باقی‌مانده را اعلام کند؛ افشای این موضوع می‌تواند به ایران برتری نظامی بدهد.

پاسخ به این سؤال بر توان اسرائیل برای ادامه یک جنگ فرسایشی بلندمدت تأثیرگذار است. ماهیت جنگ تا حدی به این بستگی دارد که آیا رئیس‌جمهور ترامپ تصمیم می‌گیرد به اسرائیل در حمله به سایت غنی‌سازی هسته‌ای فردو در شمال ایران بپیوندد یا اینکه ایران تصمیم می‌گیرد برای جلوگیری از چنین مداخله‌ای برنامه غنی‌سازی خود را کنار بگذارد.

اما پایان جنگ همچنین به این بستگی دارد که هر دو طرف تا چه مدت می‌توانند خسارات وارده به اقتصاد و روحیه ملی ناشی از افزایش تلفات غیرنظامیان را تحمل کنند.

هفت نوع سامانه پدافند هوایی

اسرائیل دست‌کم به هفت نوع سامانه پدافند هوایی متکی است. بیشتر آن‌ها سامانه‌های خودکار هستند که با رادار موشک‌های ورودی را شناسایی کرده و به افسران پیشنهادهایی برای رهگیری می‌دهند. افسران برای واکنش به آتش کوتاه‌برد فقط چند ثانیه و برای حملات دوربرد چند دقیقه فرصت دارند. گاهی سامانه‌های خودکار پیشنهاد نمی‌دهند و تصمیم‌گیری به عهده افسران می‌افتد.

سامانه «آرو» موشک‌های دوربرد را در ارتفاع بالا رهگیری می‌کند؛ سامانه «فلاخن داوود» در ارتفاع پایین‌تر و «گنبد آهنین» معمولاً راکت‌های کوتاه‌برد شلیک‌شده از غزه یا تکه‌های موشک‌های رهگیری‌شده را هدف قرار می‌دهد.

آمریکا دست‌کم دو سامانه دفاعی دیگر نیز تأمین کرده که برخی از آن‌ها از کشتی‌های مستقر در مدیترانه شلیک می‌شوند. اسرائیل همچنین در حال آزمایش یک سامانه لیزری جدید و نسبتاً آزمایش‌نشده است. در نهایت، جنگنده‌ها برای سرنگونی پهپادهای کندپرواز به کار گرفته می‌شوند.

برخی اسرائیلی‌ها معتقدند اکنون زمان پایان دادن به جنگ است پیش از آنکه پدافند اسرائیل بیش از حد تحت فشار قرار گیرد. تاکنون دست‌کم ۲۴ غیرنظامی در حملات ایران کشته و بیش از ۸۰۰ نفر زخمی شده‌اند. برخی زیرساخت‌های کلیدی، از جمله پالایشگاه‌های نفت در شمال اسرائیل و خانه‌های غیرنظامی هدف قرار گرفته‌اند. یک بیمارستان در جنوب اسرائیل نیز صبح پنجشنبه هدف حمله قرار گرفت.

تلفات که هم‌اکنون با معیارهای اسرائیل بالا است، می‌تواند به شدت افزایش یابد اگر ارتش اسرائیل ناچار شود برای تضمین حفاظت بلندمدت از چند سایت راهبردی مانند راکتور هسته‌ای دیمونا یا ستاد ارتش در تل‌آویو، استفاده عمومی از رهگیرها را محدود کند.

زوهار پالتی، افسر ارشد پیشین موساد، می‌گوید: «اکنون که اسرائیل موفق شده بیشتر اهداف هسته‌ای ایران را هدف قرار دهد، پنجره‌ای دو یا سه روزه برای اعلام پیروزی و پایان جنگ دارد.» او افزود: «در برنامه‌ریزی دفاعی اسرائیل برای جنگ‌های آینده، هیچ‌کس سناریویی را پیش‌بینی نکرده بود که در آن مجبور باشیم در چندین جبهه بجنگیم و در برابر این همه موج موشک بالستیک دفاع کنیم.»

برخی دیگر مطمئن‌اند که اسرائیل می‌تواند با نابود کردن بیشتر پرتابگرهای موشکی ایران، مانع استفاده ارتش ایران از باقی‌مانده ذخایرش شود. ایران هم پرتابگرهای ثابت و هم متحرک دارد که در سراسر کشور پراکنده‌اند. برخی موشک‌ها در زیرزمین نگهداری می‌شوند که نابود کردنشان دشوارتر است و برخی دیگر در انبارهای سطحی قرار دارند.

ارتش اسرائیل اعلام کرده بیش از یک‌سوم پرتابگرها را نابود کرده است. به گفته مقامات و کارشناسان، این موضوع تعداد موشک‌هایی را که ایران می‌تواند در یک حمله شلیک کند، محدود کرده است. مقامات آمریکایی نیز گفته‌اند حملات اسرائیل به پرتابگرها توان ایران برای شلیک موشک و انجام حملات گسترده را به شدت کاهش داده است.

آساف کوهن، فرمانده پیشین بخش ایران در اطلاعات نظامی اسرائیل، می‌گوید: «مسئله اصلی تعداد پرتابگرهاست، نه تعداد موشک‌ها. هرچه پرتابگر بیشتری نابود شود، شلیک موجی برای آن‌ها سخت‌تر می‌شود. اگر متوجه شوند در ظرفیت پرتاب مشکل دارند، به آزار و اذیت روی می‌آورند: هر از گاهی یکی دو موشک به دو نقطه مختلف شلیک می‌کنند.»

—-
* پاتریک کینگزلی رئیس دفتر اورشلیم نیویورک تایمز و مسئول پوشش اخبار اسرائیل، غزه و کرانه باختری است.
* آدام راسگون خبرنگار نیویورک تایمز در اورشلیم و پوشش‌دهنده امور اسرائیل و فلسطین است.
* رونن برگمن نویسنده مجله نیویورک تایمز مستقر در تل‌آویو است.
* ناتان اودنهایمر خبرنگار نیویورک تایمز در اورشلیم و پوشش‌دهنده امور اسرائیل و فلسطین است.
* جولیان ای. بارنز خبرنگار حوزه سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و مسائل امنیت بین‌الملل برای نیویورک تایمز است و بیش از دو دهه در این حوزه فعالیت دارد.