موج تازه آزار خانواده‌های روزنامه‌نگاران ایرانی

منبع: وبسایت «پروژه گزارش‌دهی جرایم سازمان‌یافته و فساد»

رژیم ایران موج تازه‌ای از ارعاب علیه روزنامه‌نگاران ایرانی در تبعید و خانواده‌هایشان در داخل کشور به راه انداخته است؛ موضوعی که فعالان رسانه‌ای مخالف و مدافعان حقوق بشر نسبت به آن هشدار داده‌اند.

ماه گذشته، یکی از بستگان روزبه بوالهری، روزنامه‌نگار ایرانی، به یکی از دفاتر اطلاعاتی در تهران احضار شد و در آن‌جا با یک تهدید جدی و صریح مواجه شد.

به گفته بوالهری در گفت‌وگو با وبسایت «پروژه گزارش‌دهی جرایم سازمان‌یافته و فساد»(OCCRP)، مأمور امنیتی به بستگان او گفته بود: «به روزبه بگو از رسانه‌های معاند کنار بکشد، قبل از آنکه علیه او حکم صادر کنیم، قبل از آنکه حکم جلبش را برای اینترپل بفرستیم.»

بوالهری، روزنامه‌نگاری که ساکن ایالات متحده است و پیش‌تر با بخش فارسی صدای آمریکا همکاری داشته، می‌دانست که ممکن است به دلیل فعالیت‌هایش با واکنش‌هایی مواجه شود. با این حال، حتی پس از آن‌که مطلع شد خانواده‌اش تحت فشار مستقیم قرار گرفته‌اند و مقامات امنیتی حتی به بازگرداندن او به ایران با وعده عفو اشاره کرده‌اند، همچنان ایستادگی کرده است.

پیام روشن بود: گزارش نده، وگرنه خانواده‌ات آسیب خواهند دید.

بوالهری تنها یکی از ده‌ها روزنامه‌نگار ایرانی در تبعید است که می‌گوید با موج تازه‌ای از تهدید و آزار مواجه است؛ تهدیداتی که نه‌فقط خود آن‌ها، بلکه خانواده‌هایشان در ایران را نیز هدف قرار داده است. مدافعان حقوق بشر این فشارها را بخشی از یک کارزار فراملی برای ارعاب و ساکت‌کردن صداهای منتقد در خارج از کشور توصیف می‌کنند.

در اوایل همین هفته، بی‌بی‌سی به‌طور علنی دولت ایران را متهم کرد که آزار و اذیت بلندمدت روزنامه‌نگاران بخش فارسی این رسانه را تشدید کرده است. بی‌بی‌سی در بیانیه‌ای اعلام کرد خانواده‌های کارکنانش در ایران با «بازجویی‌های خودسرانه، ممنوع‌الخروجی، توقیف گذرنامه و تهدید به مصادره اموال» مواجه شده‌اند.

رزیتا لطفی، رئیس بخش فارسی بی‌بی‌سی، در گفت‌وگویی با OCCRP گفت: «این آزار و اذیت هرگز متوقف نشده، گرچه شدت آن در دوره‌های مختلف متفاوت بوده است.» او افزود که در ماه‌های اخیر، این فشارها هم از نظر گستردگی و هم در شیوه‌های اعمال، به‌شدت افزایش یافته است.

به گفته لطفی، برخی از اعضای خانواده‌ روزنامه‌نگاران بی‌بی‌سی که از سفرهای خارج از کشور بازگشته‌اند، بازداشت و بازجویی شده‌اند و مأموران امنیتی از آن‌ها خواسته‌اند پیام‌هایی تهدیدآمیز یا درخواست‌هایی را به بستگان‌شان منتقل کنند؛ از جمله اینکه کار خود را ترک کرده و به ایران بازگردند.

لطفی گفت این موج جدید فشارها با پوشش خبری بخش فارسی بی‌بی‌سی درباره اعتراضات سال ۲۰۲۲ همزمان شده است؛ اعتراضاتی که در پی مرگ مهسا امینی، زن ۲۲ ساله‌ای که پس از بازداشت توسط پلیس به‌دلیل «نقض حجاب اجباری» جان باخت، آغاز شد. پس از پوشش گسترده بی‌بی‌سی از این اعتراضات، دولت ایران این رسانه را به‌طور رسمی تحریم کرد و آن را به «حمایت از تروریسم» متهم ساخت.

لطفی افزود: «پیامی که دارند منتقل می‌کنند این است که روزنامه‌نگاران بی‌بی‌سی را ترک کرده و به ایران بازگردند.»

دولت ایران تاکنون واکنشی رسمی به این اتهامات تازه نشان نداده است. سخنگوی دولت بریتانیا اعلام کرد که این کشور «تهدیدات کشورهای خارجی علیه روزنامه‌نگاران در بریتانیا را بسیار جدی می‌گیرد» و «این موضوع را با مقامات ایرانی در میان گذاشته است.»

سخنگوی اینترپل نیز به OCCRP گفت که این سازمان «نمی‌تواند درباره پرونده‌های خاص اظهارنظر کند»، اما «فرآیندهای محکمی برای اطمینان از استفاده صحیح از سامانه‌های خود دارد.»

او افزود: «اینترپل می‌داند که روزنامه‌نگاری جرم نیست.»

اما بی‌بی‌سی تنها رسانه هدف‌گرفته‌شده نیست. ناظران حقوق بشر می‌گویند این کارزار ارعاب در سراسر قاره‌ها گسترش یافته و در سال‌های اخیر شدت بیشتری گرفته است.

مای ساتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور ایران، می‌گوید این تهدیدات اثر «رعب‌آور» بر روزنامه‌نگاران در تبعید دارد.

او گفت: «افرادی که هدف قرار می‌گیرند ممکن است مجبور شوند نحوه فعالیت خود را در رسانه‌شان تغییر دهند یا در بدترین حالت، کار خود را ترک کنند. این مسئله همچنین باعث خودسانسوری نیز می‌شود.»

رویا برومند، مدیر اجرایی مرکز حقوق بشر عبدالرحمن برومند در واشنگتن دی‌سی، می‌گوید پیامدهای این تهدیدها چندوجهی است.

او می‌گوید: «دولت ایران توانسته جریان آزاد اطلاعات را حتی فراتر از مرزهایش مختل کند، با کشیدن خطوط قرمز نامرئی، ارعاب روزنامه‌نگاران در تبعید، و اعمال فشار بر خانواده‌هایشان در داخل کشور.»

برومند افزود: «این اقدامات نه‌تنها روند اطلاع‌رسانی را مختل کرده، بلکه بسیاری از فعالان این حرفه را دلسرد و از میدان خارج کرده است.»