افزایش شدید ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران

خبرگزاری آسوشیتدپرس

ایران میزان ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سطوح نزدیک به درجه‌ تسلیحاتی خود را باز هم افزایش داده است. این موضوع در گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عنوان شده که روز شنبه منتشر شد. در این گزارش از تهران خواسته شده مسیر خود را فوراً تغییر دهد و با تحقیقات این نهاد همکاری کند.

این گزارش در زمانی حساس منتشر شده است: تهران و واشنگتن طی هفته‌های اخیر چند دور مذاکره درباره احتمال دستیابی به توافقی هسته‌ای برگزار کرده‌اند؛ توافقی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در تلاش برای تحقق آن است.

بر پایه این گزارش که توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مستقر در وین تهیه شده و خبرگزاری آسوشیتدپرس به نسخه‌ای از آن دست یافته، تا تاریخ ۱۷ مه، ایران ۴۰۸.۶ کیلوگرم (۹۰۰.۸ پوند) اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ذخیره کرده است.

این مقدار نسبت به گزارش پیشین آژانس در ماه فوریه ۱۳۳.۸ کیلوگرم (۲۹۴.۹ پوند) افزایش داشته است؛ یعنی تقریباً ۵۰ درصد رشد. اورانیوم با غنای ۶۰ درصد تنها یک گام فنی کوتاه تا رسیدن به سطح تسلیحاتی یعنی ۹۰ درصد فاصله دارد. در گزارش فوریه، میزان این ذخایر ۲۷۴.۸ کیلوگرم (۶۰۵.۸ پوند) اعلام شده بود.

مقامات تهران هنوز به گزارش جدید آژانس واکنشی نشان نداده‌اند.

محتوای گزارش چیست؟

در این گزارش، آژانس هشدار جدی داده و اعلام کرده است که ایران اکنون «تنها کشور غیرهسته‌ای است که چنین موادی را تولید کرده»؛ امری که به گفته این نهاد «مایه نگرانی جدی» است.

بر اساس برآورد آژانس، حدود ۴۲ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۶۰ درصد، در صورت افزایش غنا تا ۹۰ درصد، از نظر نظری برای ساخت یک بمب اتمی کافی است.

در گزارش فصلی آژانس همچنین آمده است که تا تاریخ ۱۷ مه، مجموع ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ـــ شامل اورانیوم با غنای کمتر ـــ به ۹,۲۴۷.۶ کیلوگرم (۲۰,۳۸۷.۴ پوند) رسیده است. این مقدار افزایشی معادل ۹۵۳.۲ کیلوگرم (۲,۱۰۱.۴ پوند) را نسبت به گزارش فوریه نشان می‌دهد.

ایران همواره تأکید کرده که برنامه هسته‌ای‌اش صرفاً اهداف صلح‌آمیز را دنبال می‌کند، اما رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس، هشدار داده است که ایران اکنون به اندازه کافی اورانیوم با غنای نزدیک به سطح تسلیحاتی در اختیار دارد که در صورت تصمیم‌گیری، می‌تواند «چندین» بمب اتمی بسازد.

مقامات ایرانی به طور فزاینده‌ای چنین القا کرده‌اند که تهران ممکن است مسیر ساخت سلاح هسته‌ای را در پیش بگیرد.

سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده ارزیابی کرده‌اند که ایران هنوز برنامه‌ای رسمی برای ساخت سلاح آغاز نکرده، اما «اقداماتی انجام داده که موقعیت آن را برای تولید یک سلاح هسته‌ای، در صورت تصمیم به این کار، بهبود می‌بخشد».

واکنش سریع اسرائیل

اسرائیل اعلام کرد که گزارش روز شنبه به‌روشنی هشداری است مبنی بر این‌که «ایران کاملاً مصمم است برنامه سلاح هسته‌ای خود را به سرانجام برساند». این اظهارات در بیانیه‌ای از دفتر نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو منتشر شد.

در این بیانیه آمده است که گزارش آژانس «به‌وضوح موضعی را تقویت می‌کند که اسرائیل سال‌هاست بر آن تأکید می‌کند ـــ این‌که هدف برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز نیست».

همچنین در این بیانیه تأکید شده که سطح غنی‌سازی ایران «هیچ توجیه غیرنظامی ندارد» و از جامعه جهانی خواسته شده «هم‌اکنون برای توقف ایران اقدام کند».

نخست‌وزیر اسرائیل به ندرت در روز شنبه ـــ که روز استراحت مذهبی یهودیان است ـــ بیانیه صادر می‌کند و این موضوع نشان می‌دهد که او چه میزان برای این مسئله فوریت قائل است.

درخواست برای همکاری

رافائل گروسی روز شنبه اعلام کرد که «بار دیگر از ایران به‌طور جدی و فوری می‌خواهد که همکاری کامل و مؤثری» با تحقیقات چندساله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره آثار اورانیوم کشف‌شده در چندین سایت در ایران داشته باشد.

آژانس همچنین روز شنبه یک گزارش محرمانه ۲۲ صفحه‌ای دیگری را در میان کشورهای عضو توزیع کرد. این گزارش که خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز آن را مشاهده کرده، به درخواست گروسی و در پی قطعنامه‌ای که در نوامبر گذشته توسط شورای حکام ۳۵ عضوی آژانس تصویب شد، تهیه شده است.

در این گزارش موسوم به «گزارش جامع»، آژانس اعلام کرده که همکاری ایران با این نهاد در خصوص آثار اورانیومی که بازرسان آژانس در چندین مکان در ایران کشف کرده‌اند ـــ مکان‌هایی که تهران هرگز آن‌ها را به‌عنوان سایت هسته‌ای اعلام نکرده ـــ «کمتر از حد رضایت‌بخش» بوده است.

مقام‌های غربی مظنون‌اند که آثار اورانیوم کشف‌شده توسط آژانس ممکن است نشانه‌هایی از وجود یک برنامه نظامی محرمانه هسته‌ای ایران تا سال ۲۰۰۳ باشد.

یکی از این سایت‌ها در سال ۲۰۱۸ به‌طور عمومی شناخته شد؛ زمانی که بنیامین نتانیاهو آن را در سازمان ملل افشا کرد و آن را به‌عنوان یک انبار هسته‌ای مخفی که در یک کارخانه قالی‌شویی پنهان شده بود، معرفی کرد.

ایران این ادعا را رد کرد، اما بازرسان آژانس در سال ۲۰۱۹ در آن مکان ذرات اورانیوم ساخته‌شده کشف کردند.

آژانس در ایران چه چیزی را بازرسی می‌کند؟

پس از آن‌که ایران در ابتدا از دسترسی بازرسان آژانس جلوگیری کرد، آنان در سال ۲۰۲۰ موفق شدند از دو محل دیگر نمونه‌برداری کنند و در آن‌ها نیز ذرات اورانیوم تولیدشده را شناسایی کردند.

این سه مکان اکنون با نام‌های تورقوزآباد، ورامین و مریوان شناخته می‌شوند.

مکان چهارمی به نام لویزان-شیان نیز بخشی از تحقیقات آژانس است، اما بازرسان آژانس هرگز موفق به بازدید از آن نشدند، زیرا ایران پس از سال ۲۰۰۳ آن مکان را به‌طور کامل تخریب و پاک‌سازی کرده است.

در گزارش جامع روز شنبه، آژانس اعلام می‌کند که «فقدان پاسخ‌ها و توضیحات کافی از سوی ایران» در مورد پرسش‌هایی که آژانس درباره سایت‌های لویزان-شیان، ورامین و مریوان داشته، «باعث شده که آژانس به این نتیجه برسد که این سه مکان و احتمالاً مکان‌های مرتبط دیگر بخشی از یک برنامه هسته‌ای ساختاریافته اعلام‌نشده بودند که ایران تا اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی آن را دنبال می‌کرد و در برخی فعالیت‌ها از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده استفاده کرده‌اند.»

گام بعدی چیست؟

گزارش جامع روز شنبه می‌تواند مبنایی برای گام‌های احتمالی بعدی کشورهای اروپایی باشد؛ گام‌هایی که ممکن است به تشدید تنش میان ایران و غرب منجر شوند.

کشورهای اروپایی ممکن است تصمیم بگیرند سازوکار «بازگشت خودکار تحریم‌ها»(اسنپ‌بک) علیه ایران را که در قالب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ لغو شده بود، فعال کنند؛ آن هم پیش از اکتبر که موعد رسمی پایان توافق فرا می‌رسد.

روز پنج‌شنبه، مقامات بلندپایه ایرانی گمانه‌زنی‌ها درباره توافقی قریب‌الوقوع با ایالات متحده را رد کردند و تأکید داشتند که هرگونه توافق باید منجر به لغو کامل تحریم‌ها شود و در عین حال اجازه ادامه فعالیت برنامه هسته‌ای ایران را بدهد.

این اظهارات تنها یک روز پس از آن بیان شد که دونالد ترامپ گفت به بنیامین نتانیاهو توصیه کرده از حمله به ایران خودداری کند تا دولت آمریکا فرصت بیشتری برای پیگیری توافقی جدید با تهران داشته باشد.

ترامپ روز جمعه گفت که همچنان معتقد است توافقی می‌تواند در «آینده‌ای نه چندان دور» حاصل شود.

او درباره ایران گفت: «آن‌ها نمی‌خواهند بمباران شوند. ترجیح می‌دهند توافق کنند.» و افزود: «اگر بتوان توافقی بدون بمباران خاورمیانه انجام داد، این یک دستاورد بزرگ خواهد بود.»