حضور ترامپ در کاخ سفید نتانیاهو را زمین‌گیر کرده

تیا گلدنبرگ / خبرگزاری آسوشیتدپرس / دوم مه ۲۰۲۵ 

ده سال پیش، زمانی که آمریکا و ایران برای مذاکرات هسته‌ای دور هم نشستند، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با سخنرانی‌های آتشین در معتبرترین مجامع جهانی، از جمله نطقی تند در کنگره آمریکا، به مقابله با توافق در حال شکل‌گیری پرداخت. این اقدام چالشی مستقیم علیه دولت اوباما در آستانه پایان مذاکرات بود.

اما امروز، با ازسرگیری مذاکرات برای یک توافق جدید، نتانیاهو سکوت اختیار کرده است.

نتانیاهو دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را تهدیدی وجودی برای اسرائیل می‌داند و همچنان نسبت به هر توافق جدید آمریکا با دشمن دیرینه اسرائیل که ممکن است با معیارهای او سازگار نباشد، بدگمان است. با این حال، حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید او را زمین‌گیر کرده است.

نتانیاهو تمایلی به انتقاد علنی از رئیس جمهوری را ندارد که حمایت گسترده‌ای از اسرائیل نشان داده، بزرگ‌ترین دوست اسرائیل است و  از انتقاد خوشش نمی‌آید.

یوئل گوزانسکی، کارشناس ایران در موسسه مطالعات امنیت ملی (یک اندیشکده در تل‌آویو)، می‌گوید: «او نمی‌تواند کاری برخلاف خواست ترامپ انجام دهد. او فلج شده است.» 

اسرائیل پس از یک سری دستاوردهای استراتژیک در ۱۸ ماه گذشته در جنگ‌هایی که خاورمیانه را به لرزه درآورده است، در موضع قدرت در برابر ایران قرار دارد. این کشور متحدان ایران در لبنان، غزه و سوریه را در هم کوبید و سال گذشته مستقیماً به ایران حمله کرد و برخی از پدافندهای هوایی کلیدی آن را خنثی نمود. کارشناسان می‌گویند اسرائیل اکنون فرصتی طلایی برای حمله مؤثر به تأسیسات هسته‌ای ایران دارد که ممکن است با واکنش منطقه‌ای کمتری همراه باشد.

با این حال، رهبر اسرائیل اخیراً نتوانسته ترامپ را متقاعد کند که حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را در اولویت قرار دهد — حمله‌ای که موفقیت آن احتمالاً به کمک نظامی آمریکا وابسته است. در شرایطی که آمریکا با ایران مذاکره می‌کند، اسرائیل مشروعیت چندانی برای اقدام نظامی مستقل ندارد.

ایتان گیلبوا، کارشناس روابط آمریکا و اسرائیل در دانشگاه بار-ایلان در نزدیکی تل‌آویو، می‌گوید: «نتانیاهو در تله افتاده است. او روی بهبود موقعیت اسرائیل نسبت به ایران در دوران ترامپ حساب می‌کرد. در عمل، برعکس شده است.»

امید نتانیاهو به همسویی با ترامپ در قبال ایران

نتانیاهو و حامیان ملی‌گرای او امیدوار بودند بازگشت ترامپ به کاخ سفید به نفع اسرائیل باشد، چرا که ترامپ سابقه حمایت از اسرائیل را دارد. آنها تصور می‌کردند تحت ریاست ترامپ، آمریکا ممکن است از حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران حمایت کند.

اما رویکرد ترامپ به ایران — و همچنین مسائلی مانند تعرفه‌ها — نشان داده که رابطه پیچیده‌تر است و منافع ترامپ کاملاً با منافع نتانیاهو همسو نیست.

نتانیاهو سال‌هاست ایران را به توسعه سلاح هسته‌ای متهم می‌کند و در زمان توافق اوباما، کمپینی جهانی علیه آن به راه انداخت. او برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدی وجودی برای اسرائیل و جهان توصیف کرد و گفت این توافق برای مهار آن بسیار ضعیف است. اسرائیل همچنان تنها کشور دارای سلاح هسته‌ای در خاورمیانه است — مزیتی که مایل به حفظ آن است.

با تشویق شدید نتانیاهو، ترامپ از توافقی که اوباما به آن دست یافته بود، خارج شد و از زمان بازگشت به کاخ سفید، دست اسرائیل را در جنگ علیه حماس در غزه کاملاً باز گذاشته است. نسبت به بحران انسانی فزاینده در این منطقه سخت‌گیری نکرده و حملاتی را علیه شورشیان حوثی تحت حمایت ایران در یمن، که از آغاز جنگ به اسرائیل حمله کرده‌اند، آغاز کرده است.

اما حالا که آمریکا به میز مذاکره با ایران بازگشته، نتانیاهو در صورت مخالفت علنی با یکی از مهم‌ترین ابتکارات سیاست خارجی دولت ترامپ، روابط خوب خود را با رئیس‌جمهور  به خطر می‌اندازد.

آخرین باری که نتانیاهو ترامپ تندمزاج را عصبانی کرد، زمانی بود که در سال ۲۰۲۰ به جو بایدن برای پیروزی در انتخابات تبریک گفت. ظاهراً ترامپ از این بی‌وفایی آزرده خاطر شد و روابط آنها به شدت سرد شد.

اسرائیل اولویت‌های خود را برای هر توافق احتمالی به واشنگتن اطلاع داده است. یک مقام اسرائیلی که به دلیل حساسیت موضوع خواست نامش فاش نشود، گفت اسرائیل متوجه شده است که در صورت حمله به ایران، احتمالاً باید به تنهایی این کار را انجام دهد — دست‌کم تا زمانی که مذاکرات جریان دارد.

امید نتانیاهو به یک توافق سختگیرانه علیه برنامه هسته‌ای ایران

نتانیاهو در سخنرانی این هفته خود در اورشلیم گفت شرایط خود برای یک توافق را با ترامپ در میان گذاشته است. او توضیح داد که چنین توافقی باید تمام زیرساخت‌های برنامه هسته‌ای ایران را از بین ببرد و مانع توسعه موشک‌های بالستیک قادر به حمل کلاهک هسته‌ای توسط ایران شود.

او گفت: «به رئیس‌جمهور ترامپ گفتم امیدوارم مذاکره‌کنندگان به این سمت حرکت کنند. ما با آمریکا در تماس نزدیک هستیم. اما گفتم به هر حال، ایران به سلاح هسته‌ای دست نخواهد یافت.»

نتانیاهو گفته است ترجیح می‌دهد یک توافق دیپلماتیک سختگیرانه مشابه توافق لیبی در سال ۲۰۰۳ منعقد شود که بر اساس آن لیبی تسهیلات هسته‌ای خود را نابود کرد و به بازرسان اجازه دسترسی نامحدود داد. با این حال، مشخص نیست که ترامپ چنین شرایط سختی را تعیین کند — و ایران نیز تاکنون از چشم‌پوشی از حق غنی‌سازی خودداری کرده است.

مذاکرات ترامپ با ایران اوایل این ماه آغاز شد و به بحث‌های کارشناسی درباره چگونگی محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران و جلوگیری از دستیابی آن به سلاح اتمی — در صورت تمایل — رسیده است. ایران می‌گوید برنامه آن صلح‌آمیز است، اگرچه برخی مقامات به طور فزاینده‌ای از تلاش برای ساخت بمب سخن می‌گویند.

ترامپ گفته است گزینه نظامی همچنان روی میز است و تجهیزات نظامی به منطقه منتقل کرده، اما ترجیح او یک راه‌حل دیپلماتیک است. گفت‌وگوهای برنامه‌ریزی شده ایران و آمریکا برای آخر  ایت هفته، روز پنجشنبه به تعویق افتاد.

مشکل نتانیاهو در انتقاد از یک توافق احتمالی

از زمانی که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق دوره اوباما خارج شد، ایران غنی‌سازی هسته‌ای خود را افزایش داده و ذخیره اورانیوم خود را افزایش داده است.

سخنرانی نتانیاهو در سال ۲۰۱۵ در کنگره علیه توافق اوباما — به دعوت جمهوری‌خواهان — بدون مشورت با کاخ سفید انجام شد. اوباما در آن جلسه حاضر نشد.

این تنها یکی از موارد بسیاری بود که نتانیاهو به جلب حمایت جمهوری‌خواهان متهم شد و شکافی در حمایت سنتی دوحزبی از اسرائیل ایجاد کرد. این مسئله، همراه با تنش روابط نتانیاهو با دولت بایدن بر سر اقدامات اسرائیل در غزه، به این معنی است که نتانیاهو نمی‌تواند روی متحدان دموکرات برای پیشبرد اهداف خود حساب کند.

با این حال، گیلبوا از دانشگاه بار-ایلان می‌گوید نتانیاهو به سختی می‌تواند جمهوری‌خواهانی پیدا کند که حاضر شوند در این مورد مستقیماً با رئیس‌جمهور مخالفت کنند. خود او نیز در صورت انعقاد توافق، انتقاد از آن برایش دشوار خواهد بود و احتمالاً از متحدان افراطی‌اش به عنوان نماینده برای این کار استفاده می‌کند.

اما تا آن زمان، به گفته گیلبوا، بهترین امید نتانیاهو شکست مذاکرات است: «این برای او بهترین سناریو خواهد بود.»