عربستان در آستانه دریافت جنگنده‌های اف-۳۵

مایک استون / خبرگزاری رویترز / ۴ نوامبر ۲۰۲۵

دو منبع آگاه گفتند دولت ترامپ در حال بررسی درخواست عربستان سعودی برای خرید حداکثر ۴۸ فروند جنگنده اف-۳۵ است؛ معامله‌ای چند میلیارد دلاری که پیش از سفر محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی، از یکی از موانع کلیدی پنتاگون عبور کرده است.

این فروش، در صورت تحقق، نشانگر تغییری چشمگیر در سیاست آمریکا خواهد بود و می‌تواند توازن نظامی در خاورمیانه را دگرگون کند و تعریف واشنگتن از حفظ «برتری کیفی نظامی» اسرائیل را به چالش بکشد.

به گفته یکی از منابع و یک مقام آمریکایی، عربستان اوایل سال جاری میلادی مستقیماً از دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، خواستار این جنگنده‌ها شده بود و مدت‌هاست به جنگنده پیشرفته شرکت لاکهید مارتین (LMT.N) علاقه‌مند است. مقام آمریکایی و فرد آگاه از مذاکرات به رویترز گفتند که پنتاگون اکنون در حال بررسی فروش احتمالی ۴۸ فروند از این هواپیماهای پیشرفته است. اندازه این درخواست و مرحله فعلی بررسی آن تاکنون گزارش نشده بود.

به گفته مقام آمریکایی و یک مقام دیگر از دولت ایالات متحده که تأیید کرد این معامله تسلیحاتی در حال طی کردن مراحل اداری است، هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده و چند مرحله دیگر پیش از تأیید نهایی باقی مانده است، از جمله تصویب در سطح کابینه، تأیید شخص ترامپ و اطلاع‌رسانی به کنگره.

یکی از این مقامات که نخواست نامش فاش شود گفت اداره سیاست‌گذاری پنتاگون ماه‌ها روی این معامله بالقوه کار کرده و اکنون پرونده به سطح وزیر دفاع رسیده است.

پنتاگون، کاخ سفید و وزارت خارجه به درخواست رویترز برای اظهار نظر پاسخ فوری ندادند. سخنگوی شرکت لاکهید مارتین نیز گفت فروش‌های نظامی میان دولت‌ها انجام می‌شود و این موضوع باید از سوی مقامات واشنگتن مورد بررسی قرار گیرد.

ایالات متحده فروش سلاح به کشورهای خاورمیانه را همواره به‌گونه‌ای تنظیم می‌کند که اسرائیل برتری نظامی کیفی خود را حفظ کند. این اصل تضمین می‌کند که اسرائیل همواره به تسلیحات آمریکایی پیشرفته‌تری نسبت به کشورهای عرب منطقه دست یابد.

اف-۳۵ که با فناوری پنهان‌کاری (استیلث) ساخته شده و قادر است از دید رادارهای دشمن پنهان بماند، پیشرفته‌ترین جنگنده جهان به شمار می‌رود. اسرائیل نزدیک به یک دهه است که این جنگنده‌ها را در اختیار دارد، چندین اسکادران از آن تشکیل داده و همچنان تنها کشور خاورمیانه است که این سامانه تسلیحاتی را در اختیار دارد.

عربستان سعودی که بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات آمریکایی است، سال‌هاست برای نوسازی نیروی هوایی خود و مقابله با تهدیدات منطقه‌ای، به‌ویژه از سوی ایران، خواستار این جنگنده بوده است. تلاش تازه ریاض برای خرید دو اسکادران اف-۳۵ در حالی صورت می‌گیرد که دولت ترامپ تمایل خود را برای گسترش همکاری‌های دفاعی با عربستان نشان داده است. نیروی هوایی سعودی در حال حاضر ترکیبی از جنگنده‌های بوئینگ (BA.N) اف-۱۵، تورنادو و تایفون اروپایی را در اختیار دارد.

مسئله اف-۳۵ همچنین با تلاش‌های دیپلماتیک گسترده‌تری در هم تنیده است. دولت بایدن پیش‌تر بررسی کرده بود که فروش جنگنده‌های اف-۳۵ به عربستان را به عنوان بخشی از یک توافق جامع در نظر گیرد که شامل عادی‌سازی روابط ریاض با اسرائیل نیز می‌شد، اما آن تلاش‌ها در نهایت به نتیجه نرسید.

ترامپ از زمان بازگشت به قدرت، فروش تسلیحات به عربستان را در اولویت قرار داده است. در ماه مه، ایالات متحده با فروش بسته‌ای تسلیحاتی به ارزش نزدیک به ۱۴۲ میلیارد دلار به عربستان موافقت کرد؛ معامله‌ای که کاخ سفید آن را «بزرگ‌ترین توافق همکاری دفاعی در تاریخ روابط واشنگتن» خواند.

با این حال، بررسی‌های کنگره می‌تواند مانعی برای هرگونه فروش اف-۳۵ باشد. قانون‌گذاران پیش‌تر پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی در سال ۲۰۱۸، نسبت به معاملات تسلیحاتی با ریاض ابراز تردید کرده بودند و برخی اعضای کنگره همچنان نسبت به گسترش همکاری نظامی با این کشور بدبین‌اند.

این معامله احتمالی در حالی مطرح می‌شود که عربستان سعودی در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ محمد بن‌سلمان، برنامه‌ای جاه‌طلبانه برای نوسازی اقتصادی و نظامی خود دنبال می‌کند. این کشور طی سال‌های اخیر کوشیده است تا ضمن حفظ روابط امنیتی دیرینه با واشنگتن، شرکای دفاعی خود را متنوع‌تر سازد.