گشایش موزه بزرگ تمدن باستانی مصر در قاهره

«سامی مجدی» / خبرگزاری آسوشیتدپرس / ۱ نوامبر ۲۰۲۵

مصر روز شنبه «موزه بزرگ مصر»  (Grand Egyptian Museum) را که آغاز به کار آن مدت‌ها به تعویق افتاده بود، افتتاح کرد. این بزرگ‌ترین موزه جهان است که تنها به یک تمدن باستانی اختصاص دارد. این پروژه عظیم هدفی دوگانه دارد: پاسداشت میراث باستانی و تقویت صنعت گردشگری و اقتصاد بحرانی کشور.

این موزه که ساخت آن دو دهه به طول انجامیده و در نزدیکی اهرام و ابوالهول در جیزه قرار دارد، بیش از ۵۰ هزار اثر تاریخی از زندگی در مصر باستان را به نمایش می‌گذارد. برای نخستین بار از زمان کشف مقبره «توت عنخ آمون» در سال ۱۹۲۲، تمامی گنجینه‌های این پادشاه نامدار به طور کامل در معرض دید عموم قرار می‌گیرد.

دفتر ریاست‌جمهوری مصر اعلام کرد سران کشورهای مختلف، از جمله پادشاهان و رؤسای کشورها و دولت‌ها، در مراسم باشکوه افتتاح این موزه در پایتخت مصر حضور خواهند داشت و این رویداد را «رخدادی استثنایی در تاریخ فرهنگ و تمدن بشر» توصیف کرد.

عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در پیامی در شبکه‌های اجتماعی نوشت که این موزه «نبوغ مصریان باستان و خلاقیت مصریان امروز را درهم می‌آمیزد و با یادمانی نو، فرهنگ و هنر جهانی را غنا می‌بخشد و دل همه کسانی را که شیفته تمدن و دانش‌اند، به سوی خود جذب می‌کند.»

«سمفونی بشریت»

این موزه که با نام اختصاری GEM شناخته می‌شود، یکی از چندین ابرپروژه‌ای است که السیسی از زمان روی کار آمدنش در سال ۲۰۱۴ آغاز کرده است؛ پروژه‌هایی با سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌ها به‌منظور احیای اقتصادی که دهه‌ها از رکود رنج برده و پس از ناآرامی‌های انقلاب عربی سال ۲۰۱۱ آسیب دیده بود.

به گفته «محمد منصور» تاجر مشهور مصری و عضو هیئت امنای موزه، انتظار می‌رود این مجموعه سالانه پنج میلیون بازدیدکننده را جذب کند؛ رقمی که آن را در ردیف محبوب‌ترین موزه‌های جهان قرار می‌دهد. برای مقایسه، موزه لوور پاریس در سال ۲۰۲۴ حدود ۸.۷ میلیون نفر، موزه بریتانیا ۶.۵ میلیون و موزه متروپولیتن نیویورک ۵.۷ میلیون بازدیدکننده داشته‌اند.

منصور در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس اظهار داشت: «این موزه تأثیری عظیم بر اقتصاد خواهد گذاشت.»

دولت مصر همراه با تبلیغات گسترده‌ای که آن را «موجی از فرعون‌دوستی» توصیف کرده‌اند، افتتاحیه را جشن می‌گیرد. شب جمعه صدها پهپاد تصاویری از نقاب و ارابه «توت‌عنخ‌آمون» و دیگر آثار شاخص موزه را در آسمان قاهره به نمایش گذاشتند. رسانه‌ها نیز ترانه‌های پاپ مصری با تصاویری از پیکره‌های رقصان فرعونی پخش کردند.

روز شنبه به عنوان تعطیلی عمومی اعلام شد و تدابیر امنیتی در سراسر قاهره افزایش یافت. صحن اصلی موزه به صحنه‌ای اختصاص یافت که قرار است ارکستر و گروهی از موسیقی‌دانان در آن اثری را اجرا کنند که رسانه‌های مصری آن را «سمفونی جهانی بشریت» نامیده‌اند.

این موزه که از سال گذشته تا حدی به‌طور آزمایشی فعالیت خود را آغاز کرده بود، طی دو هفته گذشته برای آماده‌سازی نهایی تعطیل شد.

رامسس کبیر و توت‌عنخ‌آمون

ساخت این پروژه ۱ میلیارد دلاری در سال ۲۰۰۵ و در دوران ریاست‌جمهوری حسنی مبارک آغاز شد. هدف از آن جایگزینی موزه قدیمی مصر واقع در مرکز شهر قاهره بود؛ ساختمانی بیش از صد ساله که به‌شدت شلوغ و نامنظم شده و دیگر توان نگهداری شمار فراوان آثار باستانی کشور را نداشت.

اما کار ساخت موزه در پی ناآرامی‌های سال ۲۰۱۱ که به سقوط مبارک انجامید، متوقف شد و تأخیرهای بعدی نیز پروژه را عقب انداخت. مراسم افتتاح بزرگ که برای تابستان امسال برنامه‌ریزی شده بود، پس از آغاز جنگ دوازده‌روزه میان اسرائیل و ایران در ماه ژوئن به تعویق افتاد.

موزه بزرگ مصر دارای نمایی شیشه‌ای مثلثی و بسیار بزرگ است که با الهام از اهرام نزدیک ساخته شده و فضای نمایش دائمی آن حدود ۲۴ هزار متر مربع (۲۵۸ هزار فوت مربع) است.

ورودی موزه با مجسمه عظیمی از رامسس کبیر، یکی از قدرتمندترین فرعون‌های مصر باستان که حدود ۶۰ سال، از ۱۲۷۹ تا ۱۲۱۳ قبل از میلاد حکومت کرد و به گسترش قلمرو مصر باستان تا مناطقی از سوریه امروزی در شرق و سودان امروزی در جنوب معروف است، می‌آغاز می‌شود. این مجسمه بزرگ، بازدیدکنندگان را پس از ورود به اتاقی با طراحی زاویه‌دار و مدرن می‌پذیرد.

از این اتاق، پله‌های بزرگ شش طبقه‌ای که با مجسمه‌های باستانی تزیین شده‌اند، بازدیدکنندگان را به گالری‌های اصلی و دیدی به اهرام راهنمایی می‌کنند. طبق گفته مقامات موزه، پلی این مجموعه را به اهرام متصل می‌کند و امکان حرکت گردشگران بین آن‌ها را به صورت پیاده یا با وسایل نقلیه برقی فراهم می‌سازد.

دوازده گالری اصلی موزه که از سال گذشته افتتاح شده‌اند، آثار باستانی را از دوران پیش از تاریخ تا دوران رومی به ترتیب تاریخی و موضوعی به نمایش می‌گذارند.

دو سالن جدید که برای نخستین بار در مراسم افتتاح بزرگ افتتاح می‌شوند، به ۵ هزار اثر از مجموعه توت‌عنخ‌آمون اختصاص دارند؛ فرعون جوانی که از ۱۳۶۱ تا ۱۳۵۲ قبل از میلاد حکومت کرد. مقبره او در سال ۱۹۲۲ توسط باستان‌شناس بریتانیایی «هوارد کارتر» در شهر جنوبی لوکسور کشف شد. اما موزه قدیمی مصر فضای کافی برای نمایش تمامی این مجموعه را نداشت و بخش‌هایی از آن اغلب به موزه‌های خارج از کشور ارسال می‌شد.

این مجموعه شامل سه تخت مراسم تدفین، شش ارابه، تخت طلایی، تابوت پوشیده از طلا و ماسک تدفین اوست که از طلا، کوارتزیت، لاجورد و شیشه رنگی ساخته شده است.

زاهی حواس، مشهورترین باستان‌شناس مصر و وزیر سابق امور باستانی، گفت مجموعه توت‌عنخ‌آمون، شاهکار این موزه است.

او در گفت‌وگو با آسوشیتدپرس گفت: «چرا این موزه آن‌قدر مهم است و همه منتظر افتتاح آن هستند؟ به خاطر توت‌عنخ‌آمون.»

تقویت گردشگری و اقتصاد

مقامات امیدوارند این موزه گردشگران بیشتری را جذب کند که مدت طولانی‌تری در کشور بمانند و ارز مورد نیاز برای تقویت اقتصاد آسیب‌دیده مصر را فراهم کنند.

دولت همچنین منطقه اطراف موزه، اهرام و ابوالهول را بازسازی کرده است. بزرگراه‌های جدید ساخته شده و ایستگاه مترو نیز در حال ساخت است. فرودگاه بین‌المللی اسفنکس نیز در غرب قاهره، حدود ۴۰ دقیقه از موزه، افتتاح شده است.

صنعت گردشگری در سال‌های طولانی پس از ناآرامی‌های پس از انقلاب عربی سال ۲۰۱۱ و همچنین در دوران همه‌گیری کرونا و جنگ روسیه علیه اوکراین آسیب دیده بود؛ دو کشوری که منبع اصلی گردشگران مصر بودند.

بر اساس آمار رسمی، حدود ۱۵.۷ میلیون گردشگر در سال ۲۰۲۴ به مصر سفر کردند که حدود ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل دادند. شریف فتحی، وزیر گردشگری و امور باستانی مصر، گفت امسال انتظار می‌رود حدود ۱۸ میلیون گردشگر به کشور سفر کنند و مقامات امیدوارند تا سال ۲۰۳۲ این رقم به ۳۰ میلیون نفر در سال برسد.

«ولید الباطوطی»، راهنمای گردشگی، گفت این امر به معنای ایجاد شغل‌های بیشتر و ورود ارز به اقتصاد کشور خواهد بود.

او افزود: «این موزه اقتصاد مصر را به شدت تقویت خواهد کرد، نه فقط هتل‌ها و خود موزه، بلکه هر زمان یک گردشگر سوار تاکسی شود یا حتی فقط یک بطری آب بخرد، پولی به خزانه مصر وارد می‌شود.»

مقامات اعلام کردند موزه از ۴ نوامبر ـــ سالگرد کشف مقبره توت‌عنخ‌آمون توسط کارتر ـــ برای بازدید عموم باز خواهد شد.