حزب‌الله در حال بازسای توان نظامی خود است

وال استریت ژورنال (The Wall Street Journal)
۳۰ اکتبر ۲۰۲۵ / ۸ آبان ۱۴۰۴

گروه شبه‌نظامی لبنانی حزب‌الله در حال بازسازی توان تسلیحاتی و نیروهای آسیب‌دیده خود است؛ اقدامی که نقض مفاد توافق آتش‌بس محسوب می‌شود و احتمال ازسرگیری درگیری با اسرائیل را افزایش داده است. این موضوع از سوی افرادی مطرح شده که به اطلاعات سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیل و کشورهای عربی دسترسی دارند.

بر اساس این اطلاعات، حزب‌اللهِ مورد حمایت ایران در حال انباشت دوباره راکت، موشک‌های ضدتانک و توپخانه است. به گفته برخی منابع، بخشی از این تسلیحات از طریق بنادر و مسیرهای قاچاقی که از داخل سوریه عبور می‌کنند ــ هرچند ضعیف اما همچنان فعال‌اند ــ وارد لبنان می‌شود. یکی از این افراد همچنین گفته است که حزب‌الله شخصاً بخشی از سلاح‌های جدید خود را تولید می‌کند.

این روند تجدید تسلیحاتی، توافقی را که یک سال پیش به جنگ دوماهه اسرائیل با حزب‌الله پایان داد، تحت فشار قرار داده است. طبق مفاد این توافق، لبنان موظف است در مناطقی از کشور خلع سلاح حزب‌الله را آغاز کند و سپس بر اساس توافق پیشین، این روند را به سراسر کشور گسترش دهد. با این حال، حزب‌الله تا کنون از اجرای آن سر باز زده و اعلام کرده است که سلاح‌هایش برای دفاع از حاکمیت لبنان ضروری است.

به گفته منابع آگاه، اسرائیل که از زمان امضای توافق آتش‌بس در نوامبر گذشته بیش از هزار حمله علیه مواضع حزب‌الله انجام داده و اطلاعات لازم را برای کمک به ارتش لبنان در جهت خلع سلاح این گروه در اختیار بیروت گذاشته است، اکنون صبر خود را از دست می‌دهد. یکی از این منابع گفت، یافته‌های اطلاعاتی جدید خشم مقام‌های اسرائیلی را برانگیخته، زیرا ظرف چند ماه موضوع از «خلع سلاح حزب‌الله» به «مسلح شدن مجدد حزب‌الله» تغییر کرده است.

تام باراک (Tom Barrack)، سفیر آمریکا در ترکیه و از فرستادگان ارشد واشنگتن در امور لبنان و سوریه، در اکتبر گفت: «اگر بیروت به تردید خود ادامه دهد، اسرائیل ممکن است به اقدام یک‌جانبه دست بزند ــ و پیامدهای آن بسیار سنگین خواهد بود.» 

رهبران لبنان از طریق میانجی‌های عرب و آمریکایی از اسرائیل خواسته‌اند بردباری به خرج دهد و اعلام کرده‌اند که آماده افزایش همکاری و تبادل اطلاعات امنیتی با اسرائیل هستند، هرچند دو کشور هنوز از نظر رسمی در وضعیت جنگی قرار دارند.

دفتر نخست‌وزیر لبنان از اظهارنظر در این‌باره خودداری کرد و نهاد ریاست‌جمهوری و ارتش نیز به درخواست‌ها برای توضیح پاسخ ندادند. مقام‌های حزب‌الله هم از اظهارنظر خودداری کردند.

دشواری خلع‌سلاح حزب‌الله

نعیم قاسم، دبیرکل کنونی حزب‌الله، در گفت‌وگویی تلویزیونی که در اکتبر از شبکه‌ای وابسته به این گروه پخش شد، گفت باید میان ارتش لبنان و حزب‌الله هماهنگی وجود داشته باشد، اما هر گونه تلاش برای خلع سلاح این گروه باید با مقاومت روبه‌رو شود. او افزود حزب‌الله در پی آغاز جنگی جدید با اسرائیل نیست و از زمان آغاز آتش‌بس از واکنش نظامی مستقیم به حملات اسرائیل در لبنان خودداری کرده است.

این بن‌بست نشان می‌دهد که سرکوب کامل یک گروه نظامی ریشه‌دار با پشتوانه مردمی تا چه اندازه دشوار است، حتی زمانی که این گروه به‌شدت آسیب دیده باشد.

این دشواری‌ها در نوار غزه نیز مشهود است، جایی که جنبش حماس در برابر درخواست‌ها برای خلع سلاح و واگذاری قدرت مقاومت می‌کند؛ دو شرط اصلی توافق پرزیدنت ترامپ برای پایان دادن به جنگ دو‌ساله در این منطقه.

حماس در جریان جنگ هزاران نیروی خود را از دست داد و با نارضایتی گسترده مردم غزه روبه‌رو شد که این گروه را مسئول ویرانی‌های فراگیر می‌دانند. با این حال، اندکی پس از آغاز آتش‌بس که نزدیک به سه هفته از آن می‌گذرد، حماس اقدام به سرکوب مخالفان داخلی برای تحکیم قدرت خود کرد و از آن زمان بارها با نیروهای اسرائیلی درگیر شده است.

حزب‌الله که بیش از چهار دهه پیش در میان جامعه شیعی لبنان شکل گرفت، تاکنون از چندین نبرد با اسرائیل جان سالم به در برده است. این گروه پس از حملات مرگبار حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، بار دیگر نبردی تازه را آغاز کرد و با شلیک تقریباً روزانه راکت به خاک اسرائیل، موجب تخلیه شهرک‌های شمال این کشور شد. پاسخ اسرائیل در پاییز گذشته ــ شامل هزاران حمله هوایی به مواضع حزب‌الله و انفجار هم‌زمان هزاران دستگاه بی‌سیم و پیجر متعلق به این گروه ــ از جمله سنگین‌ترین ضربات در تاریخ درگیری‌های دو طرف بود.

توافق آتش‌بس نوامبر گذشته تصریح می‌کند که روند خلع سلاح باید از جنوب رودخانه لیتانی آغاز شود؛ منطقه‌ای به عمق حدود ۲۰ مایل که تقریباً به موازات مرز لبنان و اسرائیل امتداد دارد. ژوزف عون، رئیس‌جمهور لبنان، و نواف سلام، نخست‌وزیر این کشور، هر دو به‌طور علنی خواستار خلع سلاح حزب‌الله در سراسر خاک لبنان و در اختیار داشتن انحصار استفاده از زور توسط دولت شده‌اند. 

دولت لبنان در جنوب‌ترین نواحی کشور، که سال‌ها در کنترل حزب‌الله بوده و سال گذشته هدف حملات سنگین زمینی و هوایی اسرائیل قرار گرفت، در برچیدن مواضع و جمع‌آوری تسلیحات حزب‌الله پیشرفت‌هایی حاصل کرده است. در بسیاری موارد، این روند با رضایت حزب‌الله انجام شده است. 

اما در سایر مناطق دارای نفوذ قابل‌توجه حزب‌الله — مانند حومه جنوبی بیروت و دره بقاع در شرق لبنان —پیشرفت چندانی مشاهده نمی‌شود، زیرا این گروه شبه‌نظامی در برابر روند خلع سلاح مقاومت می‌کند. 

دولت لبنان گرفتار در وضعیتی خاکستری

رهبران لبنان در موقعیت حساسی قرار دارند. ارتش این کشور از نظر نیروی انسانی نسبت به حزب‌الله ضعیف‌تر است. منزوی کردن سیاسی حزب‌الله می‌تواند باعث احساس حاشیه‌نشینی در میان جمعیت شیعه شود که صدها هزار نفر از آنان از حزب‌الله حمایت می‌کنند و پیوندشان با دولت مرکزی را سست‌تر کند. رهبران لبنانی بیم دارند که رویارویی مستقیم، کشور را بار دیگر به ورطه جنگ داخلی بکشاند — جنگی که بخش بزرگی از نیمه دوم قرن بیستم لبنان را درگیر خود کرده بود. 

راندا سلیم، پژوهشگر مؤسسه سیاست خارجی وابسته به دانشگاه جانز هاپکینز و کارشناس حل‌وفصل منازعات، گفت: «ارتش لبنان نه علاقه دارد و نه آمادگی رویارویی نظامی با حزب‌الله را دارد.» 

او افزود: «ما در وضعیتی خاکستری گرفتار شده‌ایم. دولت لبنان می‌گوید تصمیم به خلع سلاح حزب‌الله گرفته و آن را در جنوب لیتانی اجرا می‌کند، اما هیچ برنامه مشخص و عینی‌ای برای آنچه در شمال لیتانی رخ خواهد داد وجود ندارد.» 

افزایش ناامیدی‌ها نشان می‌دهد که تبدیل توقف درگیری‌های شدید به صلحی پایدار تا چه اندازه دشوار است و هم‌زمان محدودیت‌های استفاده از زور برای خلع سلاح گروه‌ها را نیز آشکار می‌سازد. 

سلیم همچنین گفت: «اسرائیل برای رسیدن به هدف خود چه کار بیشتری می‌تواند انجام دهد که تاکنون نکرده است؟ آیا قرار است دوباره به جنوب حمله کند؟ یا به بیروت بیاید و نیروهای حزب‌الله را در آنجا شکار کند؟» 

طبق داده‌های سازمان ثبت و تحلیل درگیری‌ها (ACLED)، اسرائیل از زمان پایان درگیری‌ها در نوامبر سال گذشته تاکنون حدود هزار حمله هوایی و بیش از پانصد گلوله‌باران توپخانه‌ای علیه لبنان انجام داده است. مقامات اسرائیلی اعلام کرده‌اند که این حملات متوجه اهداف حزب‌الله در اطراف بیروت و سایر مناطق بوده است. بنا بر گفته یک مقام ارشد غربی، ایالات متحده اسرائیل را به خویشتن‌داری دعوت نکرده است. 

اسرائیل همچنین نیروهایی را در چندین موقعیت در جنوب لبنان مستقر کرده است. حزب‌الله تاکنون واکنش نظامی قابل توجهی نشان نداده است. 

صدای وزوز پهپادهای اسرائیلی تقریباً در سراسر بخش‌های مختلف لبنان شنیده می‌شود. طبق گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت در اکتبر، بیش از ۶۰ هزار نفر هنوز پس از فرار از خانه‌های خود در جریان درگیری‌ها آواره مانده‌اند. تلاش‌ها برای بازسازی مناطقی که در اثر حملات اسرائیل آسیب دیده‌اند، متوقف شده است؛ زیرا هم حزب‌الله و هم دولت لبنان با کمبود منابع مالی روبه‌رو هستند و کشورهای غربی و عرب‌های حوزه خلیج فارس نیز تا زمانی که روند خلع سلاح پیشرفت بیشتری نکند، از تأمین منابع مالی خودداری می‌کنند. 

مقامات حزب‌الله در گفت‌وگو با روزنامه «وال‌استریت ژورنال» در اوایل امسال گفتند که اگرچه این گروه در نتیجه کارزار نظامی اسرائیل تضعیف شده، اما در صورت تصمیم، همچنان قادر به تجدید قوای نظامی است. آنان تأکید کردند که تسلیحات حزب‌الله عامل قدرت برای لبنان است، زیرا ارتش این کشور — که یکی از ضعیف‌ترین نیروهای نظامی در خاورمیانه محسوب می‌شود — توان دفاع از لبنان در برابر اسرائیل را ندارد. 

بر اساس گزارش منابع اطلاعاتی عربی، حزب‌الله در حال بازگشت به ساختار عملیاتی غیرمتمرکزتری است؛ مشابه شیوه‌ای که در دهه ۱۹۸۰ از آن استفاده می‌کرد و نیز مشابه تغییری که حماس در غزه در تاکتیک‌های خود ایجاد کرده است. با وجودی که هر دو گروه نیروهای تازه‌نفس برای جایگزینی اعضای از دست‌رفته جذب کرده‌اند، ساختار فرماندهی نظامی آنان هنوز در آشفتگی است. با این حال، به گفته منابع اطلاعاتی، هیچ‌یک نشانه‌ای از تسلیم شدن بروز نداده‌اند. 

سلیم در پایان گفت: «حزب‌الله احساس نمی‌کند که شکست خورده است. هنوز بر این باور است که می‌تواند دوباره خود را بازسازی کند، و همچنان از حمایت منطقه‌ای ایران برخوردار است.»