آژانس خواهان توافق سریع با ایران درباره بازرسی‌هاست

رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز تأکید کرد که مذاکرات این نهاد با ایران بر سر چگونگی ازسرگیری بازرسی‌ها از سایت‌هایی که هدف حملات اسرائیل و ایالات متحده قرار گرفته‌اند، نمی‌تواند ماه‌ها ادامه یابد و گفت امیدوار است توافقی حتی در همین هفته حاصل شود.

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، در این مصاحبه تأیید کرد که این نهاد از زمان نخستین حملات اسرائیل به تأسیسات غنی‌سازی ایران در ۱۳ ژوئن، هیچ اطلاعی از وضعیت یا محل ذخایر اورانیوم با غنای بالا در ایران دریافت نکرده است.

به دنبال این حملات، تهران قانونی را به تصویب رسانده که بر اساس آن همکاری با آژانس متوقف می‌شود و بازرسی‌های آتی تنها در صورت تأیید شورای عالی امنیت ملی ایران انجام خواهد شد. اکنون تهران و آژانس در حال مذاکره‌اند تا مشخص شود این بازرسی‌ها چگونه باید پیش برود.

گروسی در وین گفت: «این روند چیزی نیست که بتواند ماه‌ها ادامه پیدا کند… من امیدوارم که بتوانیم به‌زودی این فرآیند را نهایی کنیم. در تلاشیم که ظرف چند روز آینده نشست دیگری همین‌جا در وین برگزار کنیم تا توافق صورت گیرد و بازرسی‌ها آغاز شود. واقعاً خوب خواهد بود اگر این موضوع پیش از هفته آینده نهایی شود.» 

به لحاظ فنی، ازسرگیری بازرسی‌ها در ایران آغاز شده است؛ زیرا بازرسان آژانس اخیراً مأموریتی در نیروگاه بوشهر – تنها نیروگاه هسته‌ای فعال ایران – انجام داده‌اند. اما اهمیت این سایت از منظر اشاعه هسته‌ای آن‌چنان اندک است که معمولاً در گزارش‌های فصلی آژانس درباره ایران ذکر نمی‌شود.

«به‌طور کلی، مواد هسته‌ای هنوز وجود دارد»

اگرچه سه سایت غنی‌سازی ایران در جریان حملات هوایی اسرائیل و آمریکا به‌شدت آسیب دیده یا تخریب شدند، هنوز مشخص نیست ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران – که حساس‌ترین بخش آن تا سطح ۶۰ درصد غنی شده بود و تنها یک گام کوتاه تا سطح تسلیحاتی حدود ۹۰ درصد فاصله داشت – چه سرنوشتی پیدا کرده است.

طبق معیارهای آژانس، ایران پیش از این حملات، به‌اندازه کافی اورانیوم با غنای ۶۰ درصد در اختیار داشت که اگر بیشتر غنی می‌شد، برای ساخت شش سلاح هسته‌ای کفایت می‌کرد.

گروسی در این باره گفت: «به‌نظر می‌رسد که به‌طور کلی توافقی وجود دارد مبنی بر این‌که مواد هنوز در دسترس است. اما البته نیاز به راستی‌آزمایی دارد. بخشی ممکن است از بین رفته باشد… ما نشانه‌ای مبنی بر جابه‌جایی گسترده مواد در اختیار نداریم.» 

ایران تاکنون گزارشی از وضعیت این ذخایر به آژانس ارائه نداده است. در صورت دستیابی به توافق، تهران گزارشی رسمی در این خصوص ارسال خواهد کرد.

گروسی با اشاره به قانون جدید ایران تأکید کرد که هنوز روشن نیست سازوکار تصویب بازرسی‌ها توسط شورای عالی امنیت ملی دقیقاً چگونه اجرا خواهد شد و در عین حال ایران بر ضرورت محرمانه ماندن مکان نگهداری اورانیوم تأکید دارد. با این حال، تعهدات ایران در قبال آژانس تغییری نکرده است و به ایران یادآوری شده است که «قانون داخلی صرفاً برای ایران الزام‌آور است، نه برای آژانس.» 

فرصت برای دیپلماسی، اما محدود 

بر پایه گفته‌های دیپلمات‌ها، آژانس اواخر ژوئیه ایران را از قصد خود برای بازرسی مطلع کرده و گروسی نیز تأیید کرد که به‌طور معمول آژانس نمی‌تواند بیش از یک ماه بدون راستی‌آزمایی وضعیت اورانیوم غنی‌شده در سطح ۲۰ درصد یا بالاتر بماند. با این حال، برای جلوگیری از بروز بحران دیپلماتیک، گفت‌وگوها ادامه دارد.

گروسی گفت: «ما همیشه تلاش کرده‌ایم که راهی برای دیپلماسی باز بگذاریم و اجازه دهیم روند نظارت از سر گرفته شود. البته این کار باید در یک بازه زمانی معقول انجام شود.» 

او تصریح کرد که حملات اسرائیل و آمریکا توانایی ایران برای ساخت دستگاه‌های غنی‌سازی جدید را از بین نبرده است.

هفته آینده قرار است شورای حکام ۳۵ عضوی آژانس تشکیل جلسه دهد و گروسی دو گزارش فصلی درباره ایران را به اعضا ارائه دهد. او گفت که پیشرفتی برای اعلام به اعضا وجود ندارد، اما افزود: «امیدم را کاملاً از دست نداده‌ام و شاید تا پیش از نشست شورا بتوانیم به نتیجه برسیم.» 

گروسی مدت‌هاست اعلام کرده در اندیشه نامزدی برای سمت دبیرکلی سازمان ملل در سال آینده است. او در پاسخ به این پرسش که آیا قطعاً در انتخابات آتی شرکت خواهد کرد، گفت: «بله، من قصد دارم رسماً نامزد شوم.»