جنگجویان خارجی خواستار شهروندی سوریه هستند

تیمور ازهری / خبرگزاری رویترز

جنگجویان خارجی و سایر افرادی که از خارج از کشور به جنگ داخلی سوریه پیوسته‌اند، از دولت جدید تحت رهبری اسلام‌گرایان درخواست شهروندی کرده‌اند. آن‌ها استدلال می‌کنند که پس از پیروزی در کنار شورشیانی که بشار اسد، رهبر پیشین را سرنگون کردند، شایسته دریافت شهروندی هستند.

سرنوشت جنگجویان خارجی از زمانی که گروه حیات تحریر الشام (HTS) به قدرت رسیده، موضوع مهمی بوده است. بسیاری از کشورها تمایلی به پذیرش مجدد افرادی که اغلب آن‌ها را تندرو می‌دانند ندارند و برخی از سوری‌ها نیز از حضور آن‌ها نگران هستند.

بسیاری از این جنگجویان و خانواده‌هایشان، و همچنین افرادی مانند امدادگران و روزنامه‌نگاران که به شورشیان پیوسته‌اند، اسناد هویتی معتبر ندارند. برخی از آن‌ها شهروندی کشور اصلی خود را از دست داده‌اند و از مجازات‌های سنگین زندان یا حتی اعدام در کشورهای خود می‌ترسند.

اما اعطای شهروندی سوریه به آن‌ها ممکن است باعث نارضایتی سوری‌ها و کشورهای خارجی شود که دولت جدید به دنبال جلب حمایت آن‌ها برای اتحاد و بازسازی کشوری است که از جنگ ویران شده و با کشتارهای فرقه‌ای متزلزل شده است.

نامه‌ای که روز پنج‌شنبه به وزارت کشور سوریه ارائه شده و رویترز آن را مشاهده کرده، استدلال می‌کند که به خارجی‌ها باید شهروندی اعطا شود تا بتوانند ساکن شوند، زمین داشته باشند و حتی سفر کنند.

در این نامه آمده است: «ما نان را تقسیم کردیم، در غم‌ها شریک بودیم و در امید به آینده‌ای آزاد و عادلانه برای سوریه سهیم بودیم... اما برای ما، مهاجرین، وضعیت‌مان همچنان نامعلوم است.»

در ادامه نامه درخواست شده: «با احترام از رهبری سوریه می‌خواهیم که با حکمت، دوراندیشی و برادری، شهروندی کامل سوریه و حق داشتن پاسپورت سوری را به ما اعطا کنند.»

این نامه توسط بلال عبدالکریم، کمدین آمریکایی که به روزنامه‌نگار جنگی تبدیل شده و از سال ۲۰۱۲ در سوریه ساکن است، ارائه شده و یکی از صداهای برجسته در میان خارجی‌های اسلام‌گرا در این کشور محسوب می‌شود.

او در گفت‌وگو با رویترز از طریق تلفن اعلام کرد که این درخواست به نفع هزاران خارجی از بیش از ده‌ها کشور، از جمله مصری‌ها، سعودی‌ها، لبنانی‌ها، پاکستانی‌ها، اندونزیایی‌ها، مالدیوی‌ها، بریتانیایی‌ها، آلمانی‌ها، فرانسوی‌ها، آمریکایی‌ها، کانادایی‌ها و افرادی از قومیت‌های چچنی و اویغور است.

رویترز نتوانست تعداد دقیق حامیان این درخواست شهروندی را مشخص کند، اما سه خارجی در سوریه ـــ یک بریتانیایی، یک اویغور و یک شهروند فرانسوی ـــ تأیید کردند که از این درخواست حمایت کرده‌اند.

سخنگوی وزارت کشور سوریه اعلام کرد که تصمیم‌گیری در مورد شهروندی خارجی‌ها بر عهده ریاست‌جمهوری سوریه خواهد بود. یک مقام رسانه‌ای ریاست‌جمهوری به درخواست اظهارنظر پاسخ نداد.

در هفته‌های پس از به قدرت رسیدن، احمد الشرع، رئیس‌جمهور موقت و رهبر پیشین HTS، اعلام کرد که ممکن است به جنگجویان خارجی و خانواده‌هایشان شهروندی سوریه اعطا شود، اما تاکنون گزارش عمومی از چنین اقدامی منتشر نشده است.

برخی از سوری‌ها نگران هستند و جنگجویان خارجی را به پروژه‌ای پان‌اسلامی وفادارتر از سوریه می‌دانند و از تندروی‌های احتمالی آن‌ها هراس دارند.

در ماه‌های پس از سقوط اسد، جنگجویان خارجی متهم به مشارکت در خشونت‌هایی علیه اعضای گروه‌های مذهبی اقلیت علوی و دروزی شده‌اند.

تحقیقات رویترز در مورد خشونت‌ها در مناطق ساحلی سوریه در ماه مارس، که در آن بیش از هزار علوی کشته شدند، نشان داد که اویغورها، ازبک‌ها، چچن‌ها و برخی جنگجویان عرب در این کشتارها مشارکت داشتند، هرچند اکثریت این اقدامات توسط گروه‌های سوری انجام شده است.

نتیجه عادلانه

هزاران خارجی سنی‌مذهب پس از اعتراضات مردمی در سال ۲۰۱۱ که به جنگی داخلی با ابعاد فرقه‌ای فزاینده تبدیل شد، به سوریه هجوم آوردند. این جنگ همچنین شبه‌نظامیان شیعه‌مذهب را از سراسر منطقه به خود جذب کرد.

آن‌ها به گروه‌های مختلفی پیوستند؛ برخی با HTS درگیر شدند و برخی دیگر به‌عنوان جنگجویانی سرسخت و وفادار شهرت یافتند که حتی رهبری این گروه برای امنیت شخصی خود به آن‌ها وابسته بود.

بسیاری از آن‌ها ازدواج کردند و خانواده تشکیل دادند.

یک جنگجوی اویغور که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نامش فاش شود، گفت که هدفش اکنون به ساختن زندگی در سوریه جدید تغییر کرده است.

او گفت: «من یک پسر ۴ ساله دارم که به زودی باید به مدرسه برود و باید به آینده او، دور از میدان‌های نبرد جهاد، فکر کنم.»

توفیر شریف، امدادگر بریتانیایی که از سال ۲۰۱۲ در سوریه زندگی می‌کند، در ماه مه به رویترز گفت که خارجی‌هایی که به جامعه کمک کرده‌اند، شایسته شهروندی هستند. او گفت: «مهاجرانی که آمدند قاتل نبودند، آن‌ها ناجیانی بودند که برای توقف ستم به اینجا آمدند.»

شریف در سال ۲۰۱۷ به دلیل ادعای ارتباط با گروهی مرتبط با القاعده، که آن را رد می‌کند، شهروندی بریتانیایی خود را از دست داد.

پس از به قدرت رسیدن در دسامبر، دولت سوریه جنگجویان خارجی را به پست‌های ارشد نظامی منصوب کرد. این کشور با چراغ سبز آمریکا چند هزار نفر از آن‌ها را در ارتش گنجاند و به خارجی‌ها نقش‌های دیگری نیز واگذار کرد.

حامیان اعطای شهروندی به جنگجویان خارجی استدلال می‌کنند که این امر آن‌ها را تحت قانون پاسخگو می‌کند.

عبدالکریم، که همچنین از HTS و رهبری جدید سوریه انتقاد کرده، گفت: «این نتیجه عادلانه‌ای برای فداکاری‌هایی است که این برادران و خواهران جوان برای آزادسازی کشور از چنگال بشار اسد انجام دادند.»

عروه عجوب، تحلیلگر سوری که از سال ۲۰۱۶ گروه‌های جهادی سوری را مطالعه کرده، گفت که این موضوع «باید از طریق گفت‌وگو با طیف گسترده‌ای از جامعه سوریه، که همچنان نظرات متفاوتی در این مورد دارد، مورد توجه قرار گیرد.»