نگرانی سازمان ملل از اخراج گسترده اتباع افغانستان

مای ساتو، مای ساتو، گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران با انتشار پیامی در شبکه «ایکس»، خواستار توقف فوری اخراج اتباع افغانستان و افزایش حمایت‌های بشردوستانه از افغان‌های اخراج شده از ایران شد.

مای ساتو نوشت: ایران تنها در سال ۲۰۲۵ بیش از یک و نیم میلیون تبعه‌ی افغانستان را بازگردانده است. روند بازگرداندن‌ و اخراج‌های اجباری بعد از درگیری نظامی بین ایران و اسرائیل به نحو چشمگیری افزایش پیدا کرده است. مخصوصا بعد از تاریخ ۱۳ ژوئن، در بازه‌ی زمانی ۱۶ تا ۱۹ ام ژوئیه میانگین اخراج‌ها از ۲۹۶۰۰ نفر در روز فراتر رفته است. تنها در ماه ژوئن ۵۰۰۰ کودک بدون سرپرست از ایران اخراج شده‌اند و حتی برخی از کسانی که مدارک اقامتی دارند نیز هدف اخراج قرار گرفته‌اند.

گزارش‌هایی دریافت کرده‌ام که نشان‌دهنده‌ی الگوهای نگران کننده‌ای از بازداشت‌های خودسرانه، نابود کردن مدارک هویتی و بدرفتاری در گذرگاه‌های مرزی و اردوگاه‌های مهاجران است. اتهامات گسترده‌ی امنیتی احساسات ضد افغانستانی را تشدید کرده است به طوری که حتی برخی از افرادی که مدارک اقامتی دارند نیز هدف اخراج قرار گرفته‌اند.

افغانستان تحت حاکمیت طالبان کماکان ناامن است. این بازگرداندن‌ دسته‌جمعی نقض قوانین بین‌المللی بوده و افراد آسیب‌پذیر، از جمله زنان، کودکان و اقلیت‌ها را در معرض خطر شدید پیگرد و خشونت قرار می‌دهد. هیچکس نباید به مکانی بازگردانده شود که در آن با خطر پیگرد و نقض حقوق روبه‌روست.

به همراه سایر کارشناسان سازمان ملل خواستار توقف فوری اخراج‌ها و افزایش حمایت‌های بشردوستانه شده‌ام.

بیانیه:
کارشناسان سازمان ملل متحد از بازگشت اجباری گسترده اتباع افغانستان وحشت‌زده شدند

ژنو - کارشناسان سازمان ملل متحد امروز بازگشت دسته‌جمعی مداوم اتباع افغانستان - که بسیاری از آنها پناهنده هستند - از ایران و پاکستان، و همچنین تهدید به بازگشت اجباری یا واقعی از کشورهای دیگر را محکوم کردند.

این کارشناسان گفتند: “میزان بازگشت سرسام‌آور است: تاکنون در سال ۲۰۲۵ بیش از ۱.۹ میلیون افغان از ایران و پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند یا مجبور به بازگشت شده‌اند.” بیش از ۳۰۰۰۰۰ نفر از پاکستان و بیش از ۱.۵ میلیون نفر از ایران بازگشته‌اند، از جمله ۴۱۰۰۰۰ نفری که از ۲۴ ژوئن از ایران اخراج شده‌اند. هزاران نفر از این بازگشت‌کنندگان کودکان بدون همراه هستند. پس از درگیری ایران و اسرائیل، بازگشت اجباری اتباع افغانستان، از جمله کسانی که دارای مدارک معتبر هستند، افزایش یافته است. گفتمان امنیتی، احساسات ضد افغان را تشدید کرده است.

کارشناسان گفتند: “بازگشت‌ها باید فوراً متوقف شوند. افغانستان با توجه به وخامت مداوم وضعیت حقوق بشر از زمان به دست گرفتن کنترل توسط طالبان، تقریباً چهار سال پیش، کشور امنی برای بازگشت‌کنندگان نیست.”

آنها گفتند: «کسانی که مجبور به بازگشت شده‌اند، نگرانی‌های واقعی برای امنیت و ایمنی خود دارند و با خطرات بسیار واقعی آزار و اذیت، تهدید و انتقام‌های خشونت‌آمیز روبرو هستند.»

کارشناسان تأکید کردند که زنان و دختران به طور سیستماتیک از حقوق اساسی خود محروم می‌شوند، در حالی که افراد دگرباش جنسی و دارای جنسیت‌های متنوع با جرم‌انگاری مواجه هستند. هفته گذشته، دادگاه کیفری بین‌المللی حکم بازداشت «رهبر معظم» و رئیس دیوان عالی طالبان را صادر کرد که به جنایت علیه بشریت آزار و اذیت به دلایل جنسیتی و سیاسی متهم شده‌اند.

کارشناسان اظهار داشتند که مقامات امنیتی و دولتی سابق، از جمله قضات و دادستان‌ها، منتقدان سیاست‌های طالبان، مانند مدافعان حقوق بشر و روزنامه‌نگاران، و همچنین اقلیت‌های مذهبی و قومی در صورت بازگشت، در معرض خطر انتقام‌جویی و آسیب‌های جدی قرار دارند.

«هیچ دولتی نباید این خطرات بسیار واقعی را در افغانستان نادیده بگیرد - انجام این کار به منزله ترک مسئولیت اخلاقی و قانونی آنها خواهد بود.»

کارشناسان سازمان ملل بارها هشدار داده‌اند که این بازگشت‌ها ممکن است اصل عدم بازگرداندن را که در توصیه عدم بازگشت کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در فوریه 2023 به آن اشاره شده است، نقض کند. آنها مجدداً تأکید کردند که کشورها، به دلیل کمیت و ماهیت اجباری بازگشت‌ها، نمی‌توانند تضمین کنند که اتباع افغان به رویه‌های عادلانه‌ای که در آن نیازهای حمایتی فردی آنها به طور کامل ارزیابی شود، دسترسی داشته باشند. بسیاری از افغان‌ها تبعیض، بدرفتاری، دستگیری و بازداشت خودسرانه را تجربه کرده‌اند که نگرانی‌های جدی را در مورد قوانین بین‌المللی پناهندگان و حقوق بشر ایجاد می‌کند.

کارشناسان گفتند: “ما نگران هستیم که کشورهای بیشتری در حال بررسی اخراج یا بازگرداندن اجباری افغان‌ها هستند و برخی برنامه‌های اسکان مجدد را متوقف یا به حالت تعلیق درآورده‌اند و افغان‌های در معرض خطر و آسیب‌پذیر را در بلاتکلیفی قرار داده‌اند - از جمله کسانی که پرونده‌های آنها قبلاً برای اسکان مجدد تأیید شده است.”

آنها بر لزوم افزایش واکنش بشردوستانه افغانستان و کشورهای میزبان برای رسیدگی به نیازهای حمایتی بین‌المللی جمعیت تأکید کردند. بیش از چهار میلیون افغان در نتیجه درگیری و بلایای طبیعی در داخل کشور آواره شده‌اند.

کارشناسان همچنین خواستار گسترش اسکان مجدد و مسیرهای مکمل به کشورهای ثالث به همراه اقداماتی برای تسهیل خروج از کشورهای میزبان شدند.

آنها گفتند: «در بحبوحه ورود تعداد زیادی از بازگشت‌کنندگان به افغانستان، ما از همه کشورهای عضو می‌خواهیم که فوراً بودجه کافی را برای سازمان‌هایی که حمایت‌های بشردوستانه و ادغام مجدد مورد نیاز افغان‌ها را ارائه می‌دهند، فراهم کنند.»

این کارشناسان نگرانی ویژه خود را در مورد جدایی خانواده‌ها، از جمله کودکان، و خطرات خاص برای زنان، به ویژه زنان سرپرست خانوار و افراد بدون محرم ابراز کردند. آنها گفتند: «این وضعیت با محدودیت‌های طالبان برای زنان امدادگر تشدید می‌شود.»

کارشناسان:

ریچارد بنت، گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در افغانستان؛
مای ساتو، گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران؛
جهاد مادی، گزارشگر ویژه در مورد حقوق بشر مهاجران؛
پائولا گاویریا بتانکور، گزارشگر ویژه در مورد حقوق بشر آوارگان داخلی؛