جنگ ایران و اسرائیل؛ ترس همسایگان از آینده

نوشته بن هابارد / نیویورک تایمز / ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵

* جنگ بین دو قدرت منطقه‌ای کاملاً مسلح، همسایگان آنها را نگران گسترش درگیری کرده است، نگرانی‌ای که با احتمال دخالت ایالات متحده بدتر شده است.

در سراسر خاورمیانه، جت‌های جنگنده و موشک‌ها مرتباً در آسمان پرواز می‌کنند. جدیدترین جنگ در منطقه، این بار بین اسرائیل و ایران، بار دیگر میلیون‌ها نفر را در معرض آتش جنگی قرار داده است که نمی‌خواهند هیچ ارتباطی با آن داشته باشند.

این جنگ، دو دشمن دیرینه و کاملاً مسلح را درگیر کرده است که از نظر قومی و سیاسی در منطقه منزوی هستند، اما بسیاری از همسایگانشان نگرانند که جنگ آنها به سرعت به فراتر از مرزهایشان کشیده شود.

روان محیدات، ۲۸ ساله، مادر دو فرزند در شهر کفر اسد در شمال اردن، می‌گوید: «ما دائماً در ترس به سر می‌بریم و تلفات روانی آن سنگین بوده است.» منظره موشک‌های ایرانی بالای سرشان و غرش پدافند هوایی که آنها را قبل از رسیدن به اسرائیل سرنگون می‌کند، فرزندانش را وحشت‌زده کرده است. آنها بین او و شوهرش کز کرده‌اند و نگرانند که خانه‌شان مورد اصابت قرار گیرد.

خانم محیدات می‌گوید: «هر بار که موشکی عبور می‌کند و منفجر می‌شود، فکر می‌کنیم که ‘این همان موشکِ سرنوشت‌ساز است’».

چیزی که به ترس بسیاری از مردم می‌افزاید، این احتمال است که رئیس جمهور ترامپ با انداختن بمب‌های ۳۰ هزار پوندی بر روی یک تأسیسات غنی‌سازی هسته‌ای ایران که در اعماق زمین دفن شده است، درخواست اسرائیل مبنی بر مداخله ایالات متحده را اجابت کند.

به گفته کارشناسان، چنین اقدامی می‌تواند ایران را به سمت تلافی علیه پایگاه‌های نظامی یا متحدان آمریکا در سراسر خاورمیانه سوق دهد، یا نیروهای نیابتی مانند حوثی‌ها در یمن را برای مسدود کردن مسیرهای تجاری یا آسیب رساندن به زیرساخت‌های نفتی فعال کند و به اقتصاد جهانی آسیب برساند.

نرگس باجغلی، دانشیار مطالعات خاورمیانه در دانشگاه جان هاپکینز، گفت: «ما در حال باز کردن جعبه پاندورا هستیم.» «ایران پرچم سفید تسلیم را بالا نخواهد برد.»

این جنگ نشان می‌دهد که ساختار قدرت در سراسر خاورمیانه در سال‌های اخیر چقدر تغییر کرده است.

کمی بیش از نیم دهه پیش، اسرائیل عمدتاً بر درگیری خود با فلسطینی‌ها تمرکز داشت و در عین حال از طریق ترورهای گاه به گاه و سایر حملات مخفیانه، جنگی در سایه با ایران به راه انداخته بود. اما از رویارویی مستقیم اجتناب می‌کرد، تا حدی به دلیل ترس از انتقام شبکه شبه‌نظامیانی که ایران در لبنان، سوریه، عراق و یمن از آنها حمایت می‌کرد.

در آن زمان، اکثر کشورهای عربی از اسرائیل، یک دموکراسی با اکثریت یهودی، به دلیل رفتارش با فلسطینی‌ها دوری می‌کردند و بسیاری نیز از ایران عمدتاً فارس به دلیل آنچه دخالت مخرب آن در جهان عرب می‌دانستند، منزجر بودند. اما چند کشور عربی شروع به دیدن اسرائیل به عنوان یک شریک بالقوه در رسیدگی به نگرانی‌های خود در مورد ایران کردند و روابط دیپلماتیک رسمی با آن کشور برقرار کردند.

این تصویر اکنون تغییر کرده است.

حمله غافلگیرکننده و مرگبار گروه شبه‌نظامی فلسطینی حماس در اکتبر ۲۰۲۳، حس آسیب‌پذیری اسرائیل را تشدید کرد و این کشور در مقابله با تهدیدهای درک‌شده بسیار فراتر از مرزهای خود، به طور فزاینده‌ای تهاجمی شده است.

برای ایران، جنگ‌های غزه و لبنان و سرنگونی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه در سال گذشته، شبکه نیابتی منطقه‌ای آن را از بین برد و آن را حتی منزوی‌تر کرد.

کشورهای قدرتمند عربی، از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی و مصر، مسیرهای دیپلماتیک خود را با تهران برای کاهش تنش‌ها دنبال کردند. اکنون، این کشورها امیدوارند از جنگی در همسایگی خود که می‌تواند آنها را به دلیل همکاری‌هایشان با ایالات متحده در تنگنا قرار دهد، جلوگیری کنند.

درگیری فعلی در ۱۳ ژوئن، در زمان بدی برای نهادهای بین‌المللی که برای مهار چنین خصومت‌هایی تأسیس شده بودند، آغاز شد.

جنگ اسرائیل در غزه، که پس از حمله حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، بیش از ۵۰ هزار نفر را کشته و باعث ویرانی و گرسنگی گسترده در غزه شده است.

به نظر می‌رسد تعداد کمی انتظار دارند که طرف‌های درگیر در جنگ جدید به خاطر کشتن غیرنظامیان یا حمله به بیمارستان‌ها پاسخگو باشند، همانطور که اسرائیل بارها در غزه انجام داده است ـــ گاهی اوقات به این دلیل که حماس تونل‌هایی در زیر آنها ساخته است ـــ و همانطور که ایران روز پنجشنبه در اسرائیل انجام داد.

انتظارات کم است که اقدام شورای امنیت سازمان ملل متحد جنگ را متوقف کند، به ویژه به این دلیل که ایالات متحده تقریباً مطمئناً هر اقدامی را که خواستار پایان آن باشد، وتو خواهد کرد. و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در جریان مذاکرات ژنو در روز جمعه به مقامات ارشد اروپایی گفت که ایران زیر آتش مذاکره نخواهد کرد.

آقای ترامپ نیر به هر دلیل تلاش‌های اروپا را رد کرد و گفت: “ایران نمی‌خواهد با اروپا صحبت کند. آنها می‌خواهند با ما صحبت کنند.”

او گفته است که “ظرف دو هفته آینده” تصمیم خواهد گرفت که آیا ایالات متحده ایران را بمباران خواهد کرد یا خیر.

پروفسور باجغلی گفت که فقدان اقدام بین‌المللی برای توقف جنگ، آقای ترامپ و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، را آزاد گذاشته است تا هر طور که می‌خواهند پیش بروند.

او گفت: «ما در حال ورود به یک دوره بین‌المللی جدید، یک نظم جهانی جدید هستیم و به نظر می‌رسد که از برخی جهات، یک نظم جهانی قدیمی مبتنی بر زور و قانون جنگل است، اما با فناوری و تسلیحات قرن بیست و یکم.»

اسرائیل جنگ را با یک حمله غافلگیرانه چندجانبه آغاز کرد که به سایت‌های نظامی و هسته‌ای ایران آسیب رساند، تا حد زیادی پدافند هوایی را نابود کرد و دانشمندان هسته‌ای و مقامات نظامی ارشد را در خانه‌هایشان و همچنین تعدادی از غیرنظامیان کشت. ایران با شلیک موشک‌های بالستیک به اسرائیل پاسخ داده است که برخی از آنها به برج‌های آپارتمانی غیرنظامی برخورد کرده‌اند. حداقل ۲۲۴ نفر (آخرین آمار بیش از ۶۵۰ نفر) در ایران و ۲۴ نفر در اسرائیل کشته شده‌اند.

آقای نتانیاهو گفته است که اسرائیل این حمله را برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران انجام داده است، که اسرائیل آن را یک تهدید وجودی می‌داند. او همچنین اهداف گسترده‌تر تحول منطقه‌ای و تغییر رژیم را مطرح کرده است.

او روز دوشنبه گفت: “ما در حال تغییر چهره خاورمیانه هستیم و این می‌تواند منجر به تغییرات اساسی در داخل خود ایران شود.”

ایران اصرار دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده ارزیابی کرده‌اند که ایران تصمیمی برای دستیابی به سلاح هسته‌ای نگرفته است، اگرچه اگر ایالات متحده تأسیسات غنی‌سازی زیرزمینی ایران در فردو را بمباران کند یا اگر اسرائیل، آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر عالی ایران، را ترور کند، این وضعیت می‌تواند تغییر کند.

از سوی دیگر، آیت‌الله خامنه‌ای تهدید کرده است که در صورت حمله ایالات متحده به ایران، تلافی خواهد کرد.

او روز چهارشنبه در یک سخنرانی تلویزیونی گفت: “آسیبی که ایالات متحده متحمل خواهد شد، اگر آنها به صورت نظامی وارد این درگیری شوند، قطعاً جبران‌ناپذیر خواهد بود.”

این جنگ در بقیه خاورمیانه به شدت ناخوشایند است، جایی که دولت‌های دیگر ترجیح می‌دهند درگیری‌های منطقه را پشت سر بگذارند تا بتوانند آنچه را که ویران شده است بازسازی کنند و بر تقویت اقتصاد خود تمرکز کنند.

همدلی کمی با هر یک از طرفین جنگ وجود دارد. اکثر کشورهای عربی از اسرائیل دوری می‌کنند و حتی دولت‌هایی که با آن روابط دیپلماتیک برقرار کرده‌اند، نحوه جنگیدن آن در غزه و حمله‌اش به ایران را محکوم کرده‌اند.

اما این بدان معنا نیست که آنها از ایران حمایت می‌کنند. در منطقه‌ای که عمدتاً مسلمان سنی دارد، اکثر دولت‌های عربی، حکومت دینی انقلابی شیعه ایران را منفور می‌دانند و بسیاری از مردم یمن، سوریه، لبنان و جاهای دیگر از مداخلات ایران در کشورهای خود خشمگین هستند.

دینا اسفندیاری، تحلیلگر ارشد خاورمیانه در بلومبرگ اکونومیکس، یک گروه تحقیقاتی، گفت: بسیاری از رهبران خاورمیانه واکنش‌های پیچیده‌ای به جنگ دارند.

او گفت: «مقامات منطقه بی‌سروصدا خوشحال هستند که مقامات ارشد ایران، نیروهای نیابتی ایران و رهبران آنها، ذره ذره از بین می‌روند.» «از دیدگاه آنها، این کار یکی از تهدیدهای واقعی در منطقه را از بین می‌برد.»

او افزود، اما بسیاری نیز با توجه به حمایت نظامی و دیپلماتیک عظیمی که اسرائیل از ایالات متحده دریافت می‌کند، از نقش گسترده‌تر آن در خاورمیانه می‌ترسند.

او گفت، این باعث می‌شود کشورهای دیگر از خود بپرسند: «اسرائیل قرار است به کجا برود؟»