مذاکرات ایران و آمریکا پیشرفت‌هایی غیرقطعی داشت

روز جمعه، در پنجمین دور مذاکرات در رم درباره برنامه هسته‌ای ایران، عمان، میانجی‌گر این گفت‌وگوها، اعلام کرد که ایران و ایالات متحده «پیشرفت‌هایی داشته‌اند اما به نتیجه نهایی نرسیده‌اند».

به گزار خبرگزاری آسوشیتدپرس، اظهارات بدر البوسعیدی، میانجی عمانی، نشان می‌دهد که مذاکرات بین این دو دشمن دیرینه ادامه خواهد یافت، حتی در حالی که با سخت‌ترین چالش خود روبرو هستند: یافتن نقطه مشترکی بین خواسته‌های آمریکا برای توقف غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران و اصرار تهران بر ادامه برنامه هسته‌ای خود.

البوسعیدی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «پنجمین دور گفت‌وگوهای ایران و آمریکا امروز در رم با برخی پیشرفت‌ها اما بدون نتیجه نهایی به پایان رسید. امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده روشن شوند تا بتوانیم به سمت هدف مشترک یعنی دستیابی به توافقی پایدار و شرافتمندانه پیش برویم.»

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از مذاکرات به تلویزیون دولتی ایران گفت که البوسعیدی ایده‌هایی را ارائه کرده که به پایتخت‌های دو کشور منتقل خواهد شد «بدون ایجاد تعهدی برای هیچ‌یک از طرفین».

وی افزود: «این مذاکرات بسیار پیچیده هستند و نمی‌توان آن‌ها را در دو یا سه جلسه حل کرد. امیدوارم در یک یا دو دور بعدی - به‌ویژه با درک بهتر مواضع جمهوری اسلامی - بتوانیم به راه‌حل‌هایی برسیم که مذاکرات را به پیش ببرد.»

او ادامه داد: «ما هنوز به نتیجه نرسیده‌ایم، اما ناامید هم نیستیم.»

ایالات متحده در این مذاکرات بار دیگر توسط استیو ویتکاف، فرستاده خاورمیانه، و مایکل آنتون، مدیر برنامه‌ریزی سیاست‌های وزارت امور خارجه، نمایندگی شد. آن‌ها پس از مذاکرات هیچ اظهارنظری نداشتند و ایرانی‌ها اعلام کردند که ویتکوف مذاکرات را در سفارت عمان در محله کامی لوچیا رم زودتر ترک کرده است.

غنی‌سازی همچنان کلید مذاکرات است

هدف این گفت‌وگوها محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو برخی از تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده‌ای است که ایالات متحده بر جمهوری اسلامی تحمیل کرده است.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، بارها تهدید کرده که در صورت عدم دستیابی به توافق، حملات هوایی علیه برنامه هسته‌ای ایران انجام خواهد داد. مقامات ایرانی نیز به طور فزاینده‌ای هشدار داده‌اند که با ذخایر اورانیوم غنی‌شده نزدیک به سطح تسلیحاتی، ممکن است به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای باشند.

گزارش جدیدی از آژانس اطلاعات دفاعی ایالات متحده اعلام کرده است: «ایران تقریباً به طور قطع در حال تولید سلاح هسته‌ای نیست، اما در سال‌های اخیر فعالیت‌هایی انجام داده که در صورت تصمیم به تولید سلاح، موقعیت بهتری برای آن فراهم می‌کند. این اقدامات زمان مورد نیاز برای تولید اورانیوم با غنای تسلیحاتی برای یک دستگاه هسته‌ای اولیه را احتمالاً به کمتر از یک هفته کاهش داده است.»

با این حال، کارشناسان می‌گویند که احتمالاً ساخت یک بمب کارآمد توسط ایران ماه‌ها طول خواهد کشید.

غنی‌سازی همچنان نقطه کلیدی اختلاف است. ویتکاف در یک مقطع اظهار داشت که ایران می‌تواند اورانیوم را با غلظت ۳.۶۷٪ غنی‌سازی کند، اما بعداً گفت که تمام غنی‌سازی‌های ایران باید متوقف شود. این موضع از سوی آمریکا با گذشت زمان سخت‌تر شده است.

تامی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه، در پاسخ به سوالی در مورد مذاکرات گفت: «ما معتقدیم که در مذاکرات و در مورد فشار واشنگتن برای عدم غنی‌سازی، موفق خواهیم شد.»
او روز پنج‌شنبه افزود: «ایرانی‌ها پشت میز مذاکره هستند، بنابراین آن‌ها نیز موضع ما را درک می‌کنند و به حضور در مذاکرات ادامه می‌دهند.»

بروس روز پنجشنبه گفت: «ایرانی‌ها سر آن میز هستند، بنابراین موضع ما را نیز درک می‌کنند و به همکاری ادامه می‌دهند.»

یکی از ایده‌هایی که تاکنون مطرح شده و ممکن است به ایران اجازه دهد غنی‌سازی در داخل کشور را متوقف کند اما همچنان به تأمین اورانیوم دسترسی داشته باشد، تشکیل کنسرسیومی در خاورمیانه با حمایت کشورهای منطقه و ایالات متحده است. همچنین چندین کشور و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اورانیوم با غنای پایین را برای استفاده صلح‌آمیز به کشورها ارائه می‌دهند.

با این حال، وزارت امور خارجه ایران تأکید کرده است که غنی‌سازی باید در داخل مرزهای کشور ادامه یابد و پیشنهاد مشابه تبادل سوخت در مذاکرات سال ۲۰۱۰ مورد توجه قرار نگرفت.

در همین حال، اسرائیل تهدید کرده است که در صورت احساس خطر، به تنهایی به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله خواهد کرد و این امر تنش‌ها در خاورمیانه را که پیش از این به دلیل جنگ اسرائیل و حماس در نوار غزه تشدید شده بود، پیچیده‌تر می‌کند.

عراقچی روز پنج‌شنبه هشدار داد که اگر اسرائیل به تهدید تأسیسات هسته‌ای ایران ادامه دهد، ایران «اقدامات ویژه‌ای» برای دفاع از این تأسیسات انجام خواهد داد و همچنین به ایالات متحده هشدار داد که در صورت حمله اسرائیل، آمریکا را شریک جرم خواهد دانست. مقامات ایرانی به گروهی از دانشجویان اجازه دادند روز پنج‌شنبه در سایت غنی‌سازی زیرزمینی فردو، که با امنیت بسیار بالا در داخل کوه ساخته شده تا در برابر حملات هوایی احتمالی محافظت شود، زنجیره انسانی تشکیل دهند.

فشار آمریکا بر ایران افزایش می‌یابد

با وجود اظهارات تند از سوی ایران، جمهوری اسلامی به توافق نیاز دارد. سیاست داخلی ایران به دلیل قانون حجاب اجباری ملتهب است و زنان همچنان در خیابان‌های تهران این قانون را نادیده می‌گیرند. شایعاتی نیز درباره احتمال افزایش قیمت بنزین یارانه‌ای در کشور وجود دارد که در گذشته اعتراضات سراسری را برانگیخته است.

ارزش پول ایران، ریال، در ماه آوریل به بیش از یک میلیون در برابر یک دلار آمریکا سقوط کرد. با این حال، با ادامه مذاکرات، ارزش ریال بهبود یافته است و تهران امیدوار است این روند ادامه یابد، زیرا سقوط بیشتر ارزش ریال می‌تواند ناآرامی‌های اقتصادی بیشتری را به دنبال داشته باشد.

در همین حال، «محور مقاومت» خودخوانده ایران پس از حملات مکرر اسرائیل به متحدان منطقه‌ای ایران در جریان جنگ علیه حماس در نوار غزه، از هم پاشیده است. سقوط دولت بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، در جریان پیشروی شورشیان در دسامبر نیز ایران را از یک متحد کلیدی محروم کرد.

دولت ترامپ همچنین تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال کرده است، از جمله در این هفته که ایالات متحده به طور خاص فروش پراکلرات سدیم به جمهوری اسلامی را هدف قرار داد. گزارش شده که ایران این ماده شیمیایی را از چین در بندر رجایی نزدیک بندرعباس دریافت کرده است. انفجار بزرگی که توضیحی برای آن ارائه نشده بود، در ماه آوریل در جریان یکی از دورهای مذاکرات در این بندر رخ داد و ده‌ها نفر کشته و بیش از ۱۰۰۰ نفر زخمی شدند.

***

عراقچی: احتمال پیشرفت وجود دارد

وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در پایان دور پنجم مذاکرات بین ایران و امریکا، این دور از مذکرات را یکی از حرفه‌ای‌ترین ادوار مذاکرات تاکنون توصیف کرد.

به گزارش فارس، عباس عراقچی پس از پایان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا به ریاست وی و استیو ویتکاف نماینده ویژه رئیس جمهور امریکا در امور خاورمیانه گفت: این دور از مذاکرات یکی از حرفه‌ای‌ترین ادوار مذاکراتی بود که تا الان داشتیم. ما یک بار دیگر مواضع و اصول جمهوری اسلامی ایران در خصوص مذاکرات را بیان کردیم. مواضع ما کاملا روشن است و بر آنها ایستادگی داریم.

وزیر امور خارجه ایران افزود: فکر می‌کنم الان درک بهتر و روشن‌تری از مواضع ما نزد طرف امریکایی وجود دارد.

عراقچی گفت: وزیر خارجه عمان در این دور تلاش کرد راهکا‌رهایی را معرفی کند برای این که موانع موجود برطرف و امکان پیشرفت ایجاد شود. روی ایده‌های مختلف بحث شد و ایشان ایده‌هایی داشت که قرار شد کار کارشناسی بیشتری توسط دو طرف درباره ایده‌ها صورت بگیرد. بنای ما -ضمن حفظ اصول و مواضع ایران- بررسی راهکارها و پیشنهادهایی است که می‌تواند احتمالا راهگشا باشد.

به گفته عراقچی، قرار است دو طرف دیدگاه‌های خود را درباره پیشنهادها و راهکارها ارائه دهند و بعد دور بعدی مذاکرات تنظیم شود.

وی افزود: امیدوارم در دور بعدی اگر این راهکارها در پایتخت‌ها مورد توجه قرار بگیرد، بتوانیم یک مقدار وارد جزئیات شویم.

عراقچی خاطرنشان کرد: مذاکرات پیچیده‌تر از آن است که با یکی دو سه جلسه حل و فصل شود. همین که در مسیر معقولی قرار داریم یک پیشرفت است.

عراقچی ادامه داد: امیدوارم در یکی دو جلسه آینده با توجه به برداشت بهتری که نسبت به مواضع ایران وجود دارد، بتوانیم به راهکارهایی برسیم که مذاکرات قابل پیشرفت باشد. هنوز در آن مرحله نیستیم، ولی ناامید هم نیستیم. امروز با توجه به بحث‌هایی که صورت گرفت و راهکارهایی که توسط عمان برای رفع موانع پیشنهاد شد، احتمال پیشرفت وجود دارد.