اروپایی‌ها از مذاکرات آمریکا و ایران برکنار ماندند

خبرگزاری رویترز

ایالات متحده پیش از اعلام مذاکرات هسته‌ای در عمان توسط رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در روز سه‌شنبه، به کشورهای اروپایی اطلاعی نداده بود، این در حالی است که این کشورها کارت کلیدی در امکان بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران در دست دارند، به گفته سه دیپلمات اروپایی.

بلز میش‌تال، معاون رئیس سیاست‌گذاری در مؤسسه یهودی امنیت ملی آمریکا، گفت: «ایالات متحده برای ورود به این مذاکرات با ایران به یک استراتژی دیپلماتیک هماهنگ با متحدان اروپایی خود نیاز دارد.»

او افزود که این هماهنگی «برای اطمینان از اعمال حداکثر فشار و موفقیت هر گزینه دیپلماتیک حیاتی است.» 

ترامپ، که در ماه فوریه کارزار «فشار حداکثری» علیه تهران را احیا کرد، روز چهارشنبه تهدیدهای خود مبنی بر استفاده از نیروی نظامی علیه ایران در صورت عدم توقف برنامه هسته‌ای این کشور را تکرار کرد و گفت که اسرائیل «رهبر این اقدام خواهد بود.»

غرب گمان می‌کند که ایران در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای است، ادعایی که تهران آن را رد می‌کند. تهدید به بازگرداندن تحریم‌ها برای فشار بر تهران به منظور امتیازدهی طراحی شده است، اما دیپلمات‌ها می‌گویند هنوز بحث‌های مفصلی درباره این استراتژی با آمریکایی‌ها صورت نگرفته است.

از آنجا که ایالات متحده در سال ۲۰۱۵ از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد، نمی‌تواند مکانیسم بازگرداندن تحریم‌ها، موسوم به «اسنپ‌بک»، را در شورای امنیت سازمان ملل فعال کند.

این موضوع بریتانیا، آلمان و فرانسه، که به عنوان E3 شناخته می‌شوند، را به تنها شرکت‌کنندگان توافق تبدیل کرده که قادر و مایل به پیگیری اسنپ‌بک هستند. به همین دلیل، تحلیلگران می‌گویند هماهنگی واشنگتن با این متحدان حیاتی است. اسرائیل، دشمن اصلی ایران، پیش‌تر از E3 خواسته بود که این مکانیسم را فعال کنند.

به گفته سه دیپلمات، E3 به ایران اعلام کرده‌اند که تا پایان ژوئن مکانیسم اسنپ‌بک را فعال خواهند کرد. دیپلمات‌ها گفتند ایران در پاسخ هشدار داد که چنین اقدامی عواقب شدیدی خواهد داشت و دکترین هسته‌ای خود را بازنگری خواهد کرد،

یک دیپلمات ارشد اروپایی گفت: «E3 به ایالات متحده اعتماد ندارند، زیرا این کشور بدون مشورت با آنها ابتکار عمل را به دست گرفته است.» 

ترامپ در سال ۲۰۱۸ آمریکا را از توافق هسته‌ای با ایران، که روسیه و چین نیز آن را امضا کرده بودند، خارج کرد. این توافق فعالیت‌های هسته‌ای ایران را در ازای رفع تحریم‌ها محدود می‌کرد. روسیه با بازگرداندن تحریم‌ها مخالف است.

بر اساس توافق هسته‌ای، شرکت‌کنندگان می‌توانند در صورت عدم حل اتهامات نقض توافق توسط ایران از طریق مکانیسم حل اختلاف، فرآیند ۳۰ روزه اسنپ‌بک را آغاز کنند.

اما این فرصت در ۱۸ اکتبر، زمانی که توافق به پایان می‌رسد، منقضی خواهد شد.

به گفته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، از زمان خروج آمریکا از توافق در سال ۲۰۱۸، ایران بسیار فراتر از محدودیت‌های غنی‌سازی اورانیوم خود پیش رفته است. تهران ذخیره‌هایی با خلوص قابل شکافت تولید می‌کند که بسیار بالاتر از آنچه قدرت‌های غربی برای یک برنامه انرژی غیرنظامی قابل توجیه می‌دانند و نزدیک به سطح تسلیحاتی است.

اقدام یک‌جانبه

رویکرد دولت آمریکا یادآور دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ است، زمانی که او نیز مذاکرات یک‌جانبه با ایران را در اولویت قرار داد، و همچنین موضع او در جنگ اوکراین، جایی که واشنگتن مذاکرات مستقیم با مسکو را آغاز کرده و اروپایی‌ها را به حاشیه رانده است.

مقامات اروپایی برخی جلسات با همتایان آمریکایی خود برگزار کرده‌اند، اما می‌گویند این جلسات به اندازه کافی عمیق نبوده‌اند. به گفته سه مقام E3، حتی برگزاری جلسه‌ای درباره ایران با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، در حاشیه نشست وزرای خارجه ناتو یک هفته پیش از اعلام Trump دشوار بود.

وزارتخانه‌های خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان به طور مستقیم به این سؤال که آیا پیش از مذاکرات عمان به آنها اطلاع داده شده بود یا خیر، پاسخ ندادند.

سخنگوی وزارت خارجه بریتانیا گفت: «ما همچنان متعهد به برداشتن هر گام دیپلماتیک برای جلوگیری از توسعه سلاح هسته‌ای توسط ایران هستیم، از جمله از طریق اسنپ‌بک در صورت لزوم.»

ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، روز چهارشنبه به طور خلاصه گفت که فرانسوی‌ها «با علاقه این مذاکرات را مورد توجه قرار می‌دهند.»

نه شورای امنیت ملی کاخ سفید و نه وزارت خارجه آمریکا به درخواست اظهارنظر درباره اسنپ‌بک یا هماهنگی با اروپایی‌ها پاسخ فوری ندادند.

مذاکرات مستقیم اروپا و ایران

کشورهای اروپایی که از سال ۲۰۰۳ به عنوان یک گروه سه‌جانبه با ایران بر سر مسئله هسته‌ای مذاکره کرده‌اند، نقش خود را برای یافتن راه‌حل ضروری می‌دانند. در توافق ۲۰۱۵، یکی از مشوق‌های کلیدی برای ایران امکان تجارت با اروپا بود.

اروپایی‌ها در ماه‌های اخیر به ایالات متحده در فشار بر ایران کمک کرده‌اند، از جمله در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سازمان ملل و با تحریم‌های جدید علیه ایران به دلیل برنامه موشک‌های بالستیک، بازداشت اتباع خارجی و حمایت از روسیه در جنگ علیه اوکراین.

در خلأ سیاست‌گذاری آمریکا پس از پیروزی ترامپ در انتخابات اما پیش از آغاز به کار او، اروپایی‌ها ابتکار عمل را به دست گرفتند و مذاکرات مقدماتی با ایران را از سپتامبر آغاز کردند که تاکنون ادامه دارد.

E3 اعلام کردند که این اقدام ضروری بود زیرا زمان پیش از انقضای توافق ۲۰۱۵ در ۱۸ اکتبر رو به اتمام است. آنها تلاش کرده‌اند بررسی کنند که آیا محدودیت‌های جدیدی، هرچند محدودتر از آنچه در سال ۲۰۱۵ توافق شده بود، پیش از آن تاریخ قابل مذاکره است یا خیر.

دیپلمات‌ها گفتند که در این مذاکرات، مقامات ایرانی اغلب از همتایان اروپایی خود درباره دولت جدید آمریکا سؤال کرده‌اند.

یک مقام ایرانی گفت: «ایران معتقد است که مذاکرات با E3 و دیگر طرف‌های توافق هسته‌ای می‌تواند به کاهش تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای‌اش کمک کند و مکمل مذاکرات با آمریکا باشد.»