گزارش «مای ساتو» درباره ایران به شورای حقوق بشر

۱۸ مارس ۲۰۲۵

گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران، «مای ساتو»، امروز ــــ سه شنبه ۱۸ مارس ۲۰۲۵ ــــ اعلام کرد که وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران الگوهای نگران‌کننده‌ای را در زمینه حق حیات، عدم شفافیت، آزادی بیان و برابری نشان می‌دهد.

مای ساتو در گزارش خود به شورای حقوق بشر سازمان ملل، اظهار داشت که افزایش چشمگیر اعدام‌ها در سال ۲۰۲۴، با ثبت بیش از ۹۰۰ مورد، ایران را به کشوری با بالاترین میزان اعدام سرانه در جهان تبدیل کرده است. طبق گزارش‌ها، نیمی از این اعدام‌ها به جرایم مرتبط با مواد مخدر اختصاص داشته و پس از آن قتل و جرایم علیه امنیت ملی در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. گزارشگر ویژه به‌ویژه نگران پرونده‌های اعدام زنانی است که به اتهام جرایم امنیت ملی با تعاریف گسترده، مجازات شده‌اند.

«در نبود داده‌های رسمی درباره احکام اعدام و اجرای آن‌ها، از سازمان‌هایی که به‌دقت این موارد را ثبت کرده‌اند و از خانواده‌هایی که شهادت داده‌اند، سپاسگزارم. اگر دولت ایران قصد دارد ارزیابی‌های مربوط به رویه‌های تبعیض‌آمیز را رد کند، مسئولیت ارائه داده‌های آماری شفاف بر عهده خود اوست.»

این گزارش به نگرانی‌های جدی در مورد عدم شفافیت در ایران اشاره دارد.

«نبود داده‌های رسمی درباره ترکیب جمعیتی اعدام‌شدگان، همراه با الگوهای مستند تبعیض در نظام قضایی کیفری، نگرانی‌های جدی‌ای را در مورد استفاده از مجازات اعدام علیه اقلیت‌های قومی و مذهبی ایجاد می‌کند.»

گزارشگر ویژه همچنین نسبت به وضعیت اقلیت‌های قومی و مذهبی که با تبعیض چندلایه‌ای مواجه هستند، ابراز نگرانی کرد. این تبعیض‌ها شامل بازداشت‌های خودسرانه، محاکمات ناعادلانه و در برخی موارد صدور حکم اعدام می‌شود.

«زنان متعلق به این جوامع با چالش‌های خاصی روبه‌رو هستند، زیرا آن‌ها با اشکال متعدد تبعیض بر اساس قومیت، مذهب، سن و جنسیت مواجه‌اند.»

محدودیت‌های گسترده بر آزادی بیان و اجتماع 

این گزارش نگرانی‌های شدیدی را درباره محدودیت‌های گسترده بر آزادی بیان، آزادی انجمن‌ها و تجمعات مسالمت‌آمیز در ایران مطرح کرده است.

«بازجویی، بازداشت، حبس و صدور احکام علیه فعالان حقوق کارگران، فعالان فرهنگی، مدافعان حقوق بشر و روزنامه‌نگاران، نه‌تنها آزادی بیان فردی را مستقیماً محدود می‌کند، بلکه فضایی از ارعاب در سراسر جامعه ایران ایجاد کرده است.»

افزایش موارد قتل‌های فجیع زنان و حمایت‌های قانونی از عاملان مرد

بر اساس این گزارش، در سال ۲۰۲۴ حداقل ۱۷۹ مورد قتل زنان ثبت شده است و نظام حقوقی ایران حمایت‌های نگران‌کننده‌ای از عاملان مرد این جنایات ارائه می‌دهد.

«نظام حقوقی ایران، قتل‌های ناموسی را متفاوت از سایر انواع قتل در نظر می‌گیرد و به این ترتیب، یک سلسله‌مراتب خطرناک از خشونت ایجاد می‌کند که به‌طور ضمنی خشونت مرگبار علیه زنان را مشروعیت می‌بخشد.»

نابرابری جنسیتی در ایران 

اگرچه ایران در شاخص توسعه انسانی (HDI) در رتبه بالایی قرار دارد، اما در شاخص نابرابری جنسیتی سازمان ملل متحد (UNDP) در رتبه ۱۲۱ از ۱۹۳ کشور قرار گرفته است که پایین‌ترین رتبه در میان کشورهای دارای توسعه انسانی بالا محسوب می‌شود.

«اگرچه ایران در برخی زمینه‌ها مانند دسترسی به آموزش پیشرفت‌هایی داشته، اما این پیشرفت‌ها به مشارکت اقتصادی و سیاسی معنادار زنان منجر نشده است.»

این گزارش بر ابعاد جنسیتی نقض حقوق بشر تأکید دارد و تأثیر نامتناسب قوانین تبعیض‌آمیز بر زنان و دختران را در تمامی جنبه‌های زندگی، از ازدواج کودکان، ازدواج، طلاق، ارث و دسترسی به عدالت بررسی می‌کند.

ساتو همچنین بر کدهای پوشش اجباری که به‌طور نامتناسب زنان و دختران را تحت تأثیر قرار می‌دهد، تأکید کرد.

«من آماده تعامل سازنده با جمهوری اسلامی ایران هستم و امیدوارم دعوتی برای سفر به این کشور دریافت کنم.»