مهسا امینی و جنبش مهسا، برنده جایزه ساخاروف ۲۰۲۳

مهسا امینی و جنبش “زن، زندگی، آزادی” از سوی پارلمان اروپا به عنوان برنده جایزه “ساخاروف” سال ۲۰۲۳ اعلام شدند.

روبرتا متسولا، رئیس پارلمان اروپا در سخنانی با اشاره به جان‌باختن ژینا مهسا امینی در شهریورماه سال ۱۴۰۱ و آغاز خیزش “زن، زندگی، آزادی” گفت: «پارلمان اروپا با افتخار در کنار افراد شجاعی است که به مبارزه برای برابری، عزت و آزادی در ایران ادامه می‌دهند. ما در کنار کسانی هستیم که حتی از زندان نیز به تلاش‌هایشان برای “زن، زندگی و آزادی” ادامه می‌دهند.»

این جایزه از سال ۱۹۸۸ هر سال به افراد و سازمان‌هایی اعطا می‌شود که از حقوق بشر و آزادی‌ دفاع می‌کنند و در این مسیر هزینه‌های فراوانی پرداخته‌اند.

ویلما نونیز اسکورسیا و اسقف کاتولیک رولاندو آلوارز، دو چهره سرشناس دفاع از حقوق بشر در کشور نیکاراگوئه، و سه زن اهل لهستان، السالوادور و آمریکا که پارلمان اروپا از آنها با عنوان “رهبران مبارزه برای سقط جنین امن، آزاد و قانونی” یاد کرده، دیگر نامزدهای دریافت این جایزه معتبر حقوق بشری بودند.

ژینا مهسا امینی، ۲۲ ساله اهل سقز، روز ۲۲ شهریورماه ۱۴۰۱ به بهانه حجاب از سوی ماموران گشت ارشاد در تهران بازداشت و به ساختمانی در خیابان وزرا منتقل شد. او ساعاتی بعد به بیمارستان انتقال یافت و سه روز بعد، خبر جان باختن او به طور رسمی از سوی خانواده‌اش تایید شد.

چند شاهد عینی در خودروی حامل او و همچنین در ساختمان وزرا تایید کردند که مهسا امینی دست‌کم در دو مرحله توسط ماموران گشت ارشاد مورد ضرب و شتم قرار گرفته است.

جان‌باختن ژینا مهسا امینی سرآغاز جنبش اعتراضی “زن، زندگی، آزادی” در میان ایرانیان در داخل و بسیاری از کشورهای جهان شد و ماه‌ها ادامه یافت. این خیزش اعتراضی به‌شدت از سوی جمهوری اسلامی سرکوب شد.

جایزه معتبر حقوق بشری “ساخاروف” در روز ۱۳ دسامبر اعطا می‌شود. پارلمان اروپا پیشتر خبر داده بود که سه فراکسیون عمده این پارلمان روز ۲۹ شهریور مهسا ژینا امینی را نامزد دریافت این جایزه معتبر حقوق بشری کردند.

پرستو حکیم، مرضیه امیری و مطیع‌الله ویسا، سه فعال در زمینه‌ آموزش از کشور افغانستان هم در میان نامزدهای اولیه این جایزه حقوق بشری بودند که از راهیابی به فهرست نامزدهای نهایی بازماندند.

به این ترتیب، این دومین جایزه معتبر جهانی در زمینه صلح و حقوق بشر است که در دو هفته اخیر به ایرانیانی تعلق می‌گیرد که برای دموکراسی و آزادی در ایران کوشش می‌کنند. در روز ۱۴ مهرماه جایزه نوبل صلح به نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی در ایران، تعلق گرفت.

به زنان و مردان ایران می‌گوییم که آن‌ها را می‌بینیم و از آن‌ها حمایت می‌کنیم

دیوید لِگا، عضو سوئدی پارلمان اروپا از گروه «حزب مردم اروپایی» که مهسا امینی و «زن زندگی آزادی» را به‌عنوان نامزد دریافت ساخاروف به گروهش معرفی کرده بود، در گفت‌وگو با رادیوفردا گفت:

«اهدای این جایزه «برای این است که به زنان و مردان ایران بگوییم که آن‌ها را می‌بینیم و از آن‌ها حمایت می‌کنیم. و به این شکل می‌توانیم یک پیام قوی و رسا بدهیم».

این عضو پارلمان اروپا با اشاره به خشم جمهوری اسلامی از اهدای جوایز بین‌المللی به فعالان مدنی و حقوق بشر ایرانی ازجمله جایزه صلح نوبل برای نرگس محمدی گفت: «این یک نشانه‌ی خوب است، چون نشان می‌دهد که جامعه‌ِ بین‌الملل همراه مردم ایران است. مردم هر روز برای آزادی تلاش می‌کنند.»

به‌گفته‌ی این سیاستمدار اروپایی، تا زمانی که جنبش #زن_زندگی_آزادی در ایران ادامه دارد، جامعه‌ی بین‌المللی نمی‌تواند «آن را فراموش» کند.

امسال حدود چهل نماینده‌ی پارلمان اروپا نامزدهای خود را برای دریافت جایزه‌ی ساخاروف در جریان نشست کمیته‌های این پارلمان معرفی کردند و طی چند هفته فهرست سه نامزد نهایی دریافت این جایزه اعلام شد.

علاوه‌بر مهسا امینی و جنبش «زن زندگی آزادی»، دو فعال حقوق بشر از نیکاراگوئه و زنانی که برای حق دسترسی به سقط جنین در لهستان، السالوادور و آمریکا مبارزه می‌کنند، به‌عنوان نامزدهای نهایی اعلام شده بودند.

آن‌طور که پارلمان اروپا پیشتر اعلام کرده بود، حزب مردم اروپا مهسا امینی و زنان ایران را نامزد دریافت این جایزه کرد و حزب سوسیالیست‌ها و دموکرات‌ها و همچنین حزب احیای اروپا، مهسا امینی و جنبش «زن ‌زندگی آزادی» را به عنوان نمایندگان مبارزه برای احقاق حقوق زنان در ایران معرفی کردند.

در زمان اعلام سه نامزد نهایی، نماینده‌ی حزب سوسیال دموکرات آلمان در پارلمان گفته بود: «بگذارید به شما یادآوری کنم که جایزه‌ی ساخاروف نه فقط یک جایزه‌ی نمادین در روز مراسم اهدای آن بلکه یک تعهد سیاسی است. تعهد پارلمان به این‌که در طولانی‌مدت در حمایت از اهداف دریافت‌کنندگان آن بماند و همان‌طور که در پیمان حقوق بشر اتحادیه اروپا آمده، به‌صورت خستگی‌ناپذیر از آن‌ها پشتیبانی کند.»

جایزه‌ی ساخاروف برای ارج نهادن بر فعالیت افراد و نهادهایی پایه‌گذاری شده که برای دفاع از حقوق‌بشر و آزادی‌های بنیادین تلاش می‌کنند. این جایزه که مبلغ آن ۵۰ ‌هزار یورو است، از سال ۱۹۸۸ برای گرامی‌داشت یاد آندری ساخاروف، از مخالفان حکومت اتحاد جماهیر شوروی، اهدا می‌شود.

ساخاروف، برنده جایزه نوبل صلح سال ۱۹۷۵، در زمینه خلع سلاح هسته‌ای فعالیت زیادی کرد. او حدودا ۱۰ سال را در زندان و تبعید گذراند و در دسامبر سال ١٩‬٨‬٩‬ در ۶۸ سالگی درگذشت.

سال گذشته این جایزه به صورت جمعی به «مردم شجاع اوکراین» داده شد که رئیس‌جمهوری این کشور، رهبران منتخب آن، مردم و جامعه‌‌ی مدنی آن کشور نماینده‌ی آن‌ها شناخته شدند. نلسون ماندلا، الکسی ناوالنی، ملاله یوسف‌زی، کوفی عنان و گزارشگران بدون مرز از دیگر برندگان این جایزه در سال‌های گذشته بوده‌اند.

اولین بار نیست که نام ایرانی‌ها با جایزه‌ی ساخاروف گره می‌خورد. در سال ۱۳۹۱ نیز این جایزه به‌طور مشترک به نسرین ستوده، حقوقدان و وکیل دادگستری، و جعفر پناهی، فیلمساز منتقد، تعلق گرفته بود.

مراسم اهدای جایزه ساخاروف امسال در روز ۱۳ دسامبر (۲۲ آذرماه) در شهر استراسبورگ فرانسه مقر پارلمان اروپا برگزار خواهد شد.

منابع: دویچه وله، رادیو فردا