لزوم تحقیق شفاف بین‌المللی درباره مرگ جواد روحی

ایران: مرگ مشکوک معترض زندانی
جواد روحی پس از دستگیری در ارتباط با اعتراضات، شکنجه و مجازات شد

(بیروت، ۳۱ اوت ۲۰۲۳) – سازمان ‏دیده‌‏بان‏ حقوق بشر امروز اعلام کرد یک معترض ایرانی زندانی در تاریخ ۳۱ اوت ۲۰۲۳ در شمال ایران و تحت شرایط مشکوکی جان باخته است که این وضع موجب بروز نگرانی‌‏ها‏ در بارۀ نحوۀ رفتار با وی گردیده است. جواد روحی، ۳۱ ساله در طول تظاهرات گسترده‌‏ای که در سپتامبر ۲۰۲۲ ایران را فرا گرفت، پس از دستگیری، مورد شکنجه‌‏ها‏ی هولناکی قرار گرفت و  دو ماه بعد پس از یک محاکمۀ غیر عادلانه، محکوم شد.

در روز ۳۱ اوت، زندان نوشهر در استان مازندران در شمال تهران طی صدور بیانیه‌‏ای اعلام داشت که روحی در اوایل صبح آن روز «پس از یک تشنج» به بیمارستان انتقال یافته است اما علیرغم انجام کمک‏‌ها‏ی پزشکی جان خود را از دست داده است. در این اعلامیه آمده است که دفتر دادستانی در حال انجام تحقیقاتی در بارۀ مرگ وی می‏‌باشد. وکیل روحی نیز مرگ وی را در یک توئیت تأئید نمود. یک منبع مطلع اظهار داشت نیروهای امنیتی دولت خانوادۀ وی را تحت فشار قرار داده‌‏اند تا مراسم تدفین وی را به طور خصوصی برگزار کنند.

تارا سپهری فر، پژوهشگر ارشد سازمان ‏دیده‌‏بان‏ حقوق بشر گفت «سابقۀ بسیار بد شکنجه و بدرفتاری مقامات زندان، مرگ جواد روحی در زندان را بیش از پیش مشکوک می‌‏سازد. باید تحقیقاتی در سطح بین‏‌المللی صورت گیرد زیرا هیچ دلیلی وجود ندارد که باور کنیم مقامات ایرانی تحقیقات شفافی را انجام دهند.»

در روز ۱۳ دسامبر ۲۰۲۲ شعبۀ اول دادگاه انقلاب شهرستان ساری در استان مازندران به دنبال محاکمه‌‏ای که فقط ۴۵ دقیقه به طول انجامید، روحی را به جرم «محاربه»، «افساد فی الارض»، و «ارتداد» به اعدام محکوم کرد. در روز ۲۳ مه وکیل روحی اعلام کرد که دیوان عالی کشور درخواست تجدید نظر موکل وی را پذیرفته، حکم اعدام را لغو کرده، و پروندۀ وی را برای محاکمۀ مجدد ارجاع داده است.

سازمان ‏دیده‏‌بان‏ حقوق بشر اطلاعاتی به دست آورده است که مأموران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران روحی را در سپتامبر ۲۰۲۲ دستگیر کرده‌‏اند و بدون آنکه هیچگونه اطلاعی به خانوادۀ وی بدهند، او را بیش از ۴۰ روز در حبس انفرادی نگاه داشته‌‎اند. به گزارش منابع مذکور، روحی از اختلالات روانی رنج می‏‌برده و قبلاً نیز برای درمان این مشکلات در بیمارستان بستری بوده است.

یک منبع مطلع اظهار داشت اعضای سپاه پاسداران روحی را در زندان شکنجه کرده‌‏اند. این منبع گفت روحی را برای دوره‌‏ها‏ی ۴۸ ساعته در معرض دماهای یخبندان قرار داده و تکه‏‌ها‏ی یخ روی بیضه‏‌ها‏ و دیگر قسمت‏‌ها‏ی بدن وی می‌‏گذاشتند. مهاجمان وی، در حالی که وی را به یک ستون بسته بودند، او را به شدت با باتوم مورد ضرب و جرح قرار داده و به بدنش، از جمله به کف پاهایش شلاق می‏‌زدند. بر طبق گزارش‏‌ها‏ در نتیجۀ این شکنجه‏‌ها‏ وی دچار بی‏‌اختیاری مدفوع شد و حرکت در یکی از پاهایش را از دست داد و دچار اختلالات گفتاری گردید. دادگاه انقلاب بررسی گزارش‌‏ها‏ی شکنجۀ روحی را نپذیرفت و در طی محاکمه به وی اجازه نداد به وکیل منتخَبِ خود دسترسی داشته باشد. وی در زندان و در نتیجۀ شکنجه دچار تشنج شده و به مدت ۲۴ ساعت به بیمارستانی منتقل گردید.

سازمان ‏دیده‌‏بان‏ حقوق بشر گفت نقض ضمانت‌‏ها‏ی آیین دادرسی و فقدان برخورداری از معیارهای محاکمۀ عادلانه توسط مقامات ایرانی و نیز شکنجه و بدرفتاری با زندانیان، از ویژگی‌‏ها‏ی ساختاری حکومت ایران در سرکوب اعتراضات ضد حکومتی بوده است.

سازمان عفو بین‌‏الملل از ژانویه ۲۰۱۰ حداقل ۷۲ مرگ را در زندان‌‏ها‏ی ایران مستند نموده است. در ۴۶ مورد از این مرگ‏ها‏، منابع مطلع اظهار داشته‌‏اند که مرگ افراد به علت شکنجه یا بدرفتاری توسط عوامل اطلاعات و امنیت یا مقامات زندان بوده است. مقامات ایرانی مداوماً از انجام تحقیقات شفاف در باره این مرگ‏ها‏ امتناع ورزیده‌‏اند و هیچیک از مقامات رسمی را در ارتباط با آنها پاسخگو ندانسته‌‏اند.

اصول سازمان ملل متحد در مورد پیشگیری مؤثر و تحقیقات در مورد اعدام‌‏ها‏ی فراقضایی، خودسرانه و شتابزده، خواهان آن است که «تحقیقات کامل، فوری و بی‌طرفانه» در مورد تمام مرگ‏‌ها‏ی مشکوک در زندان صورت بگیرد تا «سبب، چگونگی و زمان مرگ، فرد مسئول، و هر گونه روال و شیوۀ عمل که ممکن است سبب مرگ شده باشد را مشخص نماید.»

این اصول مُلزَم می‏‌کنند که «خانواده‌‏ها‏ی افراد جان باخته و وکلای حقوقی آنها باید در بارۀ تمام جلسات دادگاه و تمام اطلاعات مربوط به تحقیقات آگاه شده و به آنها دسترسی داشته باشند و باید مجاز باشند که شواهد و مدارک دیگر را ارائه نمایند.»

سازمان ‏دیده‌‏بان‏ حقوق بشر گفت کمیسیون حقیقت‌یاب مستقل بین‌‏المللی در مورد جمهوری اسلامی ایران که شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد آن را در سپتامبر ۲۰۲۲  به منظور تحقیق در بارۀ تمام موارد انتسابی نقض حقوق بشر مربوط به تظاهرات مزبور تأسیس نموده است، باید در مورد جان باختن روحی در زندان تحقیق نماید.

سپهری‌فر اظهار داشت: «کمیسیون حقیقت یاب سازمان ملل باید در بارۀ تمام موارد شکنجه و مرگ در زندان که مربوط به تظاهرات در ایران می‏‌شود را مورد تحقیق قرار دهد. با کمال تأسف مورد جواد روحی فقط جدید‏ترینِ این موارد است.»

برای مشاهدۀ گزارش‏‌ها‏ی بیشتر سازمان دیده‌‎بان حقوق بشر در باره ایران، لطفاً از وبسایت زیر دیدن فرمایید:

https://www.hrw.org/middle-east/north-africa/iran

برای دریافت اطلاعات بیشتر با افراد زیر تماس بگیرید:
در واشنگتن دی سی، تارا سپهری فر (به زبان‏ها‏ی انگلیسی و فارسی)
تلفن همراه: 0375-893-617-1+  ،  ایمیل  .(JavaScript must be enabled to view this email address)  ،  توییتر  @sepehrifar
در پاریس، احمد بن شمسی (به زبان‏ها‏ی انگلیسی، فرانسوی، و عربی)
تلفن همراه: 7973-343-929-1+  ، ایمیل  .(JavaScript must be enabled to view this email address)  ، توییتر  @AhmedBenchemsi