روح پریگوژین، پوتین را رها نخواهد کرد

دیوید ایگناتیوس / واشنگتن پست
ترجمه جماران

دیوید ایگناتیوس ، کارشناس ارشد سیاست خارجی در تازه ترین یادداشت برای واشنگتن پست درباره سرنوشت یوگنی پریگوژین، رئیس گروه شبه نظامی واگنر می‌نویسد:

به نظر می‌رسد یوگنی پریگوژین مرده است اما روح او ممکن است ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را همچنان رها نکند. ولادیمیر پوتین او را به عنوان یک خائن محکوم کرد و خواستار خروج او از روسیه شده بود اما نتوانست انتقاد پریگوژین از جنگ اوکراین را خاموش کند.

مرگ آشکار پریگوژین در روز چهارشنبه در سقوط هواپیمایی که نام او را به عنوان مسافر درج کرده بود صحنه را از رقیب گستاخ پوتین پاک می‌کند اما این خبر و گمانه زنی‌ها مبنی بر اینکه او در نتیجه یک ترور به قتل رسیده، این حس را در میان برخی از روس‌ها افزایش می‌دهد که کشور به بی‌ثباتی آمیخته با سیاست‌های وحشیانه زمان استالین بازگشته است.

تاتیانا استویانویا، تحلیلگر روسیه در بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی می‌گوید: «هر اتفاقی که برای او افتاده باشد، نخبگان روسی آن را اقدامی تلافی‌جویانه تلقی خواهند کرد. کرملین نیز این احساس را که پوتین انتقام گرفته – چه درست باشد چه غلط - تشویق خواهد کرد.

ویلیام جی برنز، مدیر سیا ماه گذشته در مصاحبه‌ای با رادیو ملی گفت: ولادیمیر پوتین استاد صاف کردن حساب‌های پرداخت نشده است.

روس‌ها تصور می‌کنند ولادیمیر پوتین در سقوط هواپیمای شخصی نقش داشته است و اگر واقعیت‌ها این مسئله را تایید کند، پوتین در کوتاه مدت موقعیت خود را تثبیت خواهد کرد، مردی که او به “شورش مسلحانه” متهم کرده بود از بین رفته و وضعیت نظامی روسیه در برابر اوکراین حفظ خواهد شد.

تسلط ولادیمیر پوتین بر قدرت نسبت به دو ماه پیش، زمانی که پریگوژین به شبه نظامیان واگنر خود دستور داد به سمت مسکو حرکت کنند، محکم تر به نظر می‌رسد اما‌هاله تسلط سیاسی پوتین، شاید به طور غیرقابل جبرانی، خدشه دار شده است. او تا پیش از این شورش، طوفان‌های گذشته را به دلیل نقشش به عنوان راس هرم نخبگان سیاسی روسیه و شهرتش به قاطعیت، پشت سر گذاشته بود اما شورش پریگوژین به هر دو آسیب رساند.

گفته می‌شود که برخی از اعضای حلقه اطراف رئیس‌جمهور روسیه، انتقاد پریگوژین از تهاجم فوری پوتین به اوکراین و تاکتیک‌های او را، مرتبا تکرار می‌کنند. تحلیلگران بر این باورند که این تردیدها به سرویس‌های امنیتی روسیه نیز سرایت می‌کند و این سوالات ادامه خواهند داشت.

پس از سقوط هواپیما، تعدادی از اعضای شبه نظامی پریگوژین در رسانه‌های اجتماعی تهدید کردند که «راهپیمایی دیگر به مسکو» را برگزار خواهند کرد، هرچند که آنها نیروی کافی برای عملیاتی کردن این تهدید ندارند. با اینهمه از میان رفتن یا از میان بردن رقیب ولادیمیر پوتین ممکن است به جای کاهش نگرانی‌ها از وضعیت سیاسی روسیه اتفاقا به تشدید آن منتهی شود.

گسترش دایره شک و تردید در نخبگان روسیه در مورد تصمیم گیری نامنظم پوتین در جنگ اوکراین مورد تایید ناظران مسائل سیاسی در سوریه نیز است. هرچند که تهاجم تمام عیار بی پروا به اوکراین در فوریه 2022 خیره کننده ترین نمونه از آشفتگی در تصمیم گیری است اما تنها مورد نیست. پوتین بسیج ارتش روسیه را مدت‌ها پس از اینکه مشخص شد جنگ پایان سریعی نخواهد داشت، به تعویق انداخت. او در مورد خروج نیروها از محاصره احتمالی پاییز گذشته در خرسون تردید داشت و زمانی که پریگوژین شورش خود را آغاز کرد یک روز زمان برد تا پوتین قاطعانه واکنش نشان دهد.

ویلیام برنز در گفت و گوی خود با رادیو ملی واکنش مردم روسیه به بلاتکلیفی پوتین را پس از آغاز شورش ژوئن به رهبری پریگوژین، اینگونه خلاصه کرد: سؤال این بود که «آیا امپراتور لباس ندارد؟» یا حداقل، «چرا اینقدر طول می‌کشد تا لباس بپوشد؟»

یک نکته متناقض در اینجا وجود دارد: تحکیم قدرت پوتین احتمالاً خطر تشدید تنش در اوکراین را کاهش می‌دهد. پاییز گذشته، زمانی که خطوط روسیه در خارکف و خرسون در حال فروپاشی بود، تحلیلگران خطر واقعی استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی را برای جلوگیری از شکست فاجعه بار روسیه قوی می‌دیدند اما اکنون این خطر کاهش یافته است.

چین برای بقای نظامی و سیاسی پوتین بسیار مهم است. برای پکن نیز، مرگ پریگوژین ممکن است عاملی برای افزایش اعتماد به نفس باشد.

رهبران چین در ماه‌های اخیر به دیپلمات‌های آمریکایی گفتند که نگران ادامه جنگ روسیه هستند و به همین دلیل یک طرح صلح را به عنوان یک کانال خروج احتمالی روسیه از این مخمصه آماده کردند. مقامات دولت بایدن می‌گویند که کمک چین برای حضور نظامی روسیه در اوکراین اهمیت قابل توجهی دارد. چینی‌ها به طور مستقیم سلاح و مهمات تهیه نمی‌‌کنند اما گفته می‌شود که آنها محموله‌های اقلام دو منظوره مانند تراشه‌های کامپیوتری را که برای سلاح‌های دقیق و هواپیماهای بدون سرنشین ضروری هستند، به دست روسیه می‌رسانند.

تقریبا در واشنگتن این اجماع وجود دارد که احتمالاً نیروهای اوکراینی امسال راه خود را تا دریای سیاه باز نخواهند کرد اما با وجود این، برخی از مقامات همچنان بر این باورند که حملات کوبنده اوکراین می‌تواند ارتش روسیه را تکان دهد و به طور پیوسته گره‌های لجستیک و فرماندهی و کنترل آن در عقب را از بین ببرد. خطوط روسیه می‌تواند شکننده باشد زیرا اوکراین اولین لایه‌های دفاعی را با موفقیت رد می‌کند. همزمان ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین نیز احتمالاً تلاش‌های خود را برای بازگرداندن جنگ به روسیه از طریق حملات پهپادی و حملات غیرقابل انکار فرامرزی تشدید خواهد کرد.

پیام پریگوژین به روس‌ها این بود که جنگ ارزش هزینه‌های وحشتناکی را ندارد که ملت با مال و جان خود می‌پردازد. او با زیر سوال بردن رهبری تیم پوتین به طور ضمنی بر مسئولیت کامل شخص پوتین در این جنگ تاکید کرد.

پریگوژین در ۲۳ ژوئن، یک روز قبل از راهپیمایی شبه نظامیانش به مسکو، گفت که جنگ اوکراین بر اساس یک دروغ بود و به این دلیل آغاز شد که طایفه الیگارشی حاکم بر روسیه به جنگ نیاز داشت.

او در این باره گفته بود: عده‌ای شرور که بیمار روانی هم بودند با خود گفتند که اشکال ندارد، ما چند هزار مرد روسی دیگر را به عنوان خوراک جلو توپ می‌اندازیم. آنها زیر آتش توپخانه خواهند مرد، اما ما به آنچه می‌خواهیم می‌رسیم.

هرچند که پریگوژین مرده اما عمر انتقادهای او از ولادیمیر پوتین تمام نشده است. اگر اوکراین و متحدان غربی آن بتوانند تا سال آینده به نبرد ادامه دهند، ممکن است انتقادها از پوتین شدت بیشتری هم پیدا کند. شاید همه پریگوژین را شهید بدانند اما او بیشتر در شمایل یک هشدار دائمی درباره پوتین در اذهان باقی خواهد ماند.