اسرائیل و میانجیگری در بحران سودان!

صابر گل‌عنبری

با وجود اعلام آتش بس سه روزه دیگر، اما در همین ساعات اولیه چندین بار آتش ‌بس نقض شده و وضعیت بسیار شکننده است. از این رو، بحران سودان با ادامه درگیری‌ها می‌رود که پیچیده‌تر و بغرنج‌تر شود. تا این جای کار نقش احتمالی بازیگران خارجی در نزاع مسلحانه میان دو ژنرال سودانی برهان و حمیدتی هنوز مشخص نیست. “فعلا” که این نزاع بیشتر جنگ قدرتی میان دو ژنرال به نظر می‌رسد تا يك جنگ نیابتی به نمایندگی از طرف‌های خارجی. از این رو که هر دو روابط خوبی با درجاتی متفاوت با بازیگران خارجی موثر در سودان دارند؛ از مصر، امارات و عربستان گرفته تا اسرائیل و آمریکا و روسیه.

اما در این میان، به نظر می‌رسد که روابط عبدالفتاح برهان با مصر دوستانه‌تر است. او و عبدالفتاح سیسی هم‌دانشجویی بوده و با هم در آکادمی نظامی مصری تحصیل کرده‌اند. حمیدتی نیز روابط نزدیک‌تری با عربستان و امارات دارد و در جنگ یمن با ارسال ۱۵ هزار نیرو مشارکت داشت.

مصر با توجه به مرز مشترک بیش از ۱۲۰۰ کیلومتری با سودان و همچین رود نیل بیشتر از همه نگران تحولات این کشور است؛ اما گویا عربستان و امارات با وجود سرمایه‌گذاری در این کشور به ویژه در بخش کشاورزی به اندازه مصر نگران نیستند. آمریکا نیز که بر جنگ اوکراین و منازعه با روسیه تمرکز دارد، نگران گسترش جنگ در سودان به نظر می‌رسد و گویا این اتفاق را به نفع تمرکز غرب بر تقابل با روسیه نمی‌داند.

در این میان، اسرائیل هم احتمالا ناامن شدن شدن سودان و خروج اوضاع از کنترل را چندان به نفع خود نداند. سودان در گذشته در زمان عمر البشیر گذرگاه مهمی برای انتقال سلاح به سینا و از آنجا به نوار غزه بوده است که بعد از سرنگونی دولت او، هم منابع مالی حماس در سودان مصادره شد هم روابط با اسرائیل تا حدود زیادی عادی شد و تا حد امکان منافذ انتقال سلاح به غزه بسته شد.

از این جهت، برهم خوردن امنیت سودان می‌تواند مسیر انتقال سلاح از سودان به نوار غزه را فعال کند و این امر خوشایند اسرائیل نخواهد بود. از این رو، میانجیگری اسرائیل احتمالا بیشتر معطوف به این عامل است. اما این کل ماجرا نیست و احتمالا نگرانی دیگر این است که تداوم جنگ در نهایت موجب تضعیف موقعیت دو متحد سودانی‌اش شود و هر کدام برای همراه کردن نیروهای سیاسی به ویژه اسلام‌گرایان مجبور به دادن امتیازاتی به آن‌ها شوند و این مساله عادی‌سازی روابط با اسرائیل را در آینده دچار مشکل کند.

اما فارغ از نکات پیشگفته، طرفه اینجاست که اسرائیل که زمانی کشورهای عربی به آن به دیده یک دشمن می‌نگریستند، امروز در قامت یک میانجیگر فعال ظاهر شده است و از چنان نفوذی در ساختار قدرت در همین سودان که در زمان البشیر حامی حماس بود، برخوردار شده است که آمریکا از آن می‌خواهد برای توقف درگیری‌ها پادرمیانی کند.

واقعیت این است که امروزه خیلی از امرا و دولتمردان عرب و غیر عرب در منطقه، اسرائیل را دروازه ورود به جهان غرب و تقویت ارتباط با آن به ویژه آمریکا می‌دانند. آن‌ها معتقدند که از این طریق می‌توانند بر سیاست‌های آمریکا در منطقه و در قبال خود تاثیرگذار باشند.  در این راستا نیز دو ژنرال سودانی که در سال‌های گذشته زیرپوست دوستی ظاهری خود در خفا در حال رقابت برای تصاحب قدرت بودند، هر کدام برای جلب حمایت آمریکا و غرب از خود و موازنه‌سازی در مقابل یکدیگر به برقراری آشکار روابط با اسرائیل روی آوردند. در حال حاضر نیز هر کدام با این هدف بیشتر از دیگری خود را ملزم به تقویت روابط با اسرائیل می‌داند.

همین مساله باعث شده است که دولت نتانیاهو خود را در موقعیت یک میانجیگر تاثیرگذار ببیند و از برهان و حمیدتی برای دیدار در اسرائیل دعوت کند. در این میان، گفته می‌شود که آتش بس دیشب با میانجیگری آمریکا و اسرائیل برقرار شده است.

همه این اتفاقات در حالی است که بحران داخلی اسرائیل ادامه دارد و برخی با زوم کردن روی آن و برجسته‌سازی اظهارات و تحلیل‌های اسرائیلی که مصرف داخلی دارد و برای برحذر داشتن از خطرات طرف مقابل و چارچوب کشمکش‌های درونی است، امیدوار هستند که این بحران به فروپاشی داخلی منجر شود. هر چند این بحران در نوع خود عمیق و بی‌سابقه است اما بعید است که به جنگ داخلی منجر شود و یا فروپاشی اسرائیل از طریق این بحران رقم بخورد.

در مقابل، دولت نتانیاهو در کنار تلاش برای خرید زمان و مدیریت بحران داخلی در حال توسعه روابط خارجی چه در حوزه پیرامونی ایران در قفقاز جنوبی (آذربایجان) و در آسیای مرکزی (ترکمنستان) و چه در آفریقاست. در حوزه خلیج فارس نیز با وجود وقفه‌ای که اخیرا حاصل شده، به نظر نمی‌رسد شاهزادگان جوان به ویژه بن سلمان از برقراری و تقویت روابط با اسرائیل صرف نظر کرده باشند و احتمالا در آینده‌ای نه چندان دور شاهد اتفاقاتی از این دست باشیم.

تلگرام نویسنده