روسیه در صدد کودتا در مولداوی است

محمدحسین لطف‌الهی / روزنامه اعتماد

همزمان با جنگ اوکراین و در حالی که به نظر می‌رسد مسکو در دستیابی به اهداف از پیش‌تعیین‌شده ناکام بوده، دولت روسیه به خرابکاری و تلاش برای سرنگون کردن دولت مستقر در مولداوی، همسایه غربی اوکراین متهم شده است.

مایا ساندو، رییس‌جمهور مولداوی روز دوشنبه ۱۳ فوریه در یک نشست خبری در کیشیناو، جزییاتی از آنچه به گفته او «تلاش روسیه برای برپایی کودتا» در این کشور بود، فاش کرد. این نشست نزدیک به یک هفته پس از آن برگزار شد که ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین مدعی شد کشورش به اطلاعات و مستنداتی دست یافته که نشان می‌دهد سرویس اطلاعاتی روسیه برنامه‌هایی برای «نابود کردن» مولداوی دارد. کمی بعد از طرح این ادعا، مقام‌های اطلاعاتی مولداوی صحت اطلاعاتی را که درباره اقدامات روسیه از سوی اوکراین به آنها داده شده بود، تایید کردند.

روز جمعه ۱۰ فوریه، چهار روز پیش از برگزاری نشست خبری رییس‌جمهور مولداوی، افزایش قابل توجه قیمت‌ انرژی و سایر کالاهای اساسی باعث شده بود که نخست‌وزیر این کشور که چهره‌ای طرفدار بلوک غرب به حساب می‌آید، استعفا بدهد.

به گفته خانم ساندو، بر اساس اطلاعاتی که در اختیار مولداوی قرار گرفته برنامه‌ روسیه شامل «استفاده از خرابکاران خارجی» به منظور تبدیل کردن مولداوی به یک کشور تحت کنترل مسکو و جلوگیری از پیوستن مولداوی به اتحادیه اروپا بوده است.

برخی مقام‌های اروپایی اظهار نگرانی کرده‌اند که روسیه بخواهد از این کشور محصور در خشکی برای تشدید فشارهای نظامی علیه اوکراین استفاده کند.

برنامه روسیه شامل چه مواردی بوده است؟

بر اساس اظهارات رییس‌جمهور مولداوی در نشست خبری، برنامه‌ مدنظر روسیه شامل موارد زیر بوده است:
- استفاده از خرابکارانی خارجی که آموزش نظامی دیده‌اند و ورود آنها به مولداوی با لباس غیرنظامی برای حمله به اماکن مهم از جمله ساختمان‌های دولتی و گروگانگیری.
- سرنگونی دولت مستقر در مولداوی و استقرار یک رژیم دست نشانده وابسته به مسکو در این کشور.
- ایجاد یک اتحاد میان تعدادی از باندهای جنایتکار داخل مولداوی با دو الیگارش مولداویایی که در حال حاضر در تبعید به سر می‌برند و در سال ۲۰۲۲ میلادی از سوی ایالات متحده و بریتانیا تحریم شده‌اند.

به گفته مایا ساندو، منظور از خرابکاران خارجی گروهی از شهروندان کشورهای روسیه، مونته‌نگرو، بلاروس و صربستان است که اغلب آنها پیشینه نظامی دارند. او همچنین تاکید کرد که سرویس اطلاعات و امنیت مولداوی (SIS) در سال ۲۰۲۲ با همکاری نیروهای پلیس چندین مورد از اقدامات گروه‌ها و باندهای جنایتکار را شناسایی کرده و مانع از دستیابی آنها به اهداف‌شان شده است.

مسکو درباره ادعای رییس‌جمهور مولداوی چه می‌گوید؟

وزارت امور خارجه روسیه روز سه‌شنبه ادعاها و اتهامات مایا ساندو را رد کرد و آنها را «کاملا بی‌پایه و اساس» خواند. در بیانیه‌ای که این وزارتخانه منتشر کرده اوکراین به تلاش برای ایجاد تنش و اختلاف میان روسیه و مولداوی متهم شده و روس‌ها تاکید کرده‌اند که کی‌یف می‌کوشید مولداوی را به یک «تقابل سخت با روسیه» بکشاند. در این بیانیه آمده است: «کیشینف این اطلاعات نادرست را تایید کرد تا توجه شهروندان این کشور را از مشکلات داخلی ناشی از روند ناموفق اجتماعی و اقتصادی دولت کنونی منحرف کند تا مبارزه با مخالفان و مخالفان سیاسی را تقویت کند.»

جنگ اوکراین چگونه مولداوی را تحت‌تاثیر قرار داد؟

از فوریه سال ۲۰۲۲ که روسیه حمله نظامی خود به اوکراین را شروع کرد، مولداوی یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی در جنوب غربی اوکراین که ۲.۶ میلیون نفر جمعیت دارد، تصمیم گرفت که بیش از گذشته خود را به بلوک غرب و کشورهای غربی نزدیک کند. مولداوی در جولای سال ۲۰۲۲ همزمان با اوکراین توانست رسما نامزد پیوستن به اتحادیه اروپا شود.

با این وجود، این جنگ مشکلات زیادی را هم برای مولداوی ایجاد کرد:
- پس از تصمیم مسکو برای کاهش صادرات گاز، مولداوی با یک بحران جدی در حوزه انرژی روبرو شد.
- تورم در مولداوی طی یکسال گذشته به ‌طور قابل توجهی افزایش یافته و مشکلات زیادی را برای شهروندان مولداویایی ایجاد کرده است.
- تبعات جنگ دامن‌گیر مولداوی هم شده و هرچند این کشور دخالتی در جنگ ندارد اما تعدادی از موشک‌ها اشتباهی در خاک این کشور فرود آمده و نگرانی‌هایی برای امنیت شهروندان وجود دارد.

هجوم پناهندگان اوکراینی به مولداوی

ناتالیا گاوریلیتا، نخست‌وزیر غربگرای مولداوی روز جمعه ۱۰ فوریه در نتیجه این بحران‌ها و همچنین اعتراضاتی که ماه‌هاست از سوی احزاب مخالف دولت به ویژه حزبی که ریاستش را ایلان شور - سیاستمدار در تبعید اهل مولداوی - بر عهده دارد در جریان است، مجبور به کناره‌گیری شد. مقامات رسمی این اعتراضات را بخشی از یک کارزار تحت حمایت کرملین برای بی‌ثبات کردن دولت دانستند.

رییس‌جمهور مولداوی؛ دارین ریسین، مشاور امور دفاعی خود را برای تصدی جایگاه نخست‌وزیری معرفی کرده و تحلیلگران معتقدند او آرای کافی برای جلب موافقت پارلمان را داراست. این کاندیدای نخست‌وزیری وعده داده است که برای دستیابی به هدف عضویت مولداوی در اتحادیه اروپا تلاش خواهد کرد.

روابط مولداوی و روسیه

مولداوی یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی بود که در سال ۱۹۹۱ توانست مستقل شود. این کشور، یکی از فقیرترین کشورهای اروپایی به حساب می‌آید که حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر جمعیت دارد. کارشناسان وضعیت سیاسی در مولداوی را حرکت از بحرانی به سوی بحرانی دیگر توصیف می‌کنند و می‌گویند این کشور در میان اختلافات روزافزون احزاب طرفدار روسیه و احزاب طرفدار غرب گیر افتاده است.

در سال‌های اخیر، شهروندان این کشور نارضایتی‌های زیادی داشته‌اند و صدها هزار نفر از آنها برای یافتن یک زندگی بهتر به کشورهای اروپایی یا ایالات متحده مهاجرت کرده‌اند.
روابط مولداوی و روسیه به دلیل برخی موضوعات از جمله مساله ترانسنیستریا روابطی پیچیده است.

در سال ۱۹۹۰ گروهی از جدایی‌طلبان نزدیک به مسکو جنگی را در منطقه ترانسنیستریا در شرق مولداوی آغاز کردند. استقلال این منطقه از مولداوی که در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی به ‌طور یک‌جانبه از سوی جدایی‌طلبان اعلام شد، هنوز از سوی هیچ کشوری در جهان به رسمیت شناخته نشده است. روسیه نیز تاکنون از این کار خودداری کرده اما گروه کوچکی متشکل از ۱۵۰۰ سرباز را تحت عنوان «حافظان صلح» به این منطقه فرستاده است.

از آن زمان، ترانسنیستریا اصرار دارد که بخشی از مولداوی نیست و بیشتر جمعیت ۴۷۰ هزار نفری این منطقه به زبان روسی صحبت می‌کنند.

آینده چه خواهد شد؟

رییس‌جمهور مولداوی وعده داده است که تلاش‌های کرملین برای به آشوب کشاندن مولداوی به جایی نخواهد رسید و دولت موفق خواهد شد در برابر این فشارها ایستادگی کند.

او گفته پارلمان مولداوی را تحت فشار قرار خواهد داد تا قوانین جدیدی را به تصویب برساند که بر اساس آن، مقام‌های دولتی بتوانند به تمامی ابزارهای لازم برای مبارزه موثرتر با تهدیدهایی که علیه امنیت این کشور وجود دارد، دسترسی داشته باشند.

کاستین چیوبانو، استاد علوم سیاسی در دانشگاه رویال هالووی لندن در این باره به ای‌بی‌سی‌نیوز گفته است: «اقدام رییس‌جمهور مولداوی در برگزاری یک نشست خبری با حضور بسیاری از رسانه‌ها و علنی کردن یافته‌های اطلاعاتی درباره تصمیم مسکو به انجام یک کودتا در مولداوی بیش از آنکه نوعی اطلاع‌رسانی باشد اقدامی پیشگیرانه بوده نظیر آنچه مقام‌های غربی پیش از حمله نظامی روسیه به اوکراین انجام دادند.»

یکی از مقام‌های وزارت امور خارجه امریکا هفته گذشته اعلام کرد که واشنگتن «هیچ نشانه‌ای» از وجود تهدید نظامی مستقیم از سوی روسیه علیه مولداوی ندارد. با این حال سخنگوی شورای امنیت ملی امریکا روز دوشنبه در نشست خبری گزارش‌ها درباره «توطئه برای سرنگونی دولت مولداوی» را «عمیقا نگران‌کننده» توصیف کرد.

والریو پاشا، رییس اندیشکده Watchdog.MD در مولداوی می‌گوید: «روسیه نفوذ تبلیغاتی بسیار زیادی در مولداوی دارد و جامعه مولداوی عملا به دو بخش طرفدار روسیه و طرفدار غرب تقسیم شده است. از زمان آغاز جنگ، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که نگاه‌های منفی به روسیه بیشتر شده و تغییر دیدگاه‌ها چشمگیر شده است. با این وجود هنوز ولادیمیر پوتین محبوب‌ترین سیاستمدار خارجی در کشور ما است. این وضعیت آشفته‌ای را ایجاد کرده که پیش‌بینی آینده را مشکل می‌کند.»