جنگ اوکراین در سال ۲۰۲۳ به کدام سو می‌رود؟

بی‌بی‌سی: درگیری در اوکراین وارد سال دوم خود می‌شود. از چند تحلیل‌گر نظامی پرسیدیم که به نظر آن‌ها وقایع روی زمین در سال ۲۰۲۳ چطور رقم خواهند خورد. آیا جنگ در سال آتی ممکن است تمام شود و چطور – در میدان نبرد یا سر میز مذاکره؟ یا ممکن است تا سال ۲۰۲۴ هم ادامه پیدا کند؟ این تحلیل‌گران به خاطر تجربه نظامی و دیدگاه‌های مختلف‌شان انتخاب شده‌اند.

«حمله روسیه در بهار کلیدی خواهد بود»
مایکل کلارک، مدیر مؤسسه مطالعات راهبردی در اکستر، بریتانیا

کسانی که دنبال حمله و اشغال به کشور دیگری در هر جایی در سراسر استپ‌های اوراسیا هستند لاجرم محکوم به سپری کردن زمستان آن هستند.

ناپلئون، هیتلر و استالین در برابر زمستان سبزدشت‌ها ناگزیر به حرکت دادن ارتش‌های خود بودند و حالا ولادیمیر پوتین – که حمله او روی زمین در مسیر معکوس حرکت می‌کند – می‌خواهد نیروهایش در طول زمستان مستقر باقی بمانند تا منتظر حمله تازه‌ای از سوی روسیه در بهار شوند.

هر دو طرف نیازمند وقفه‌ای هستند ولی اوکراینی‌ها تجهیزات بهتر و انگیزه‌ بیشتری برای ادامه مسیر دارند و می‌توان انتظار داشت که دست کم در دونباس فشار را حفظ کنند.

در اطراف کرمینا و سواتو اوکراینی‌ها فاصله بسیار کمی تا پیشرفتی بزرگ دارند که نیروهای روسی را چهل مایل تا نزدیکی خط طبیعی دفاعی بعدی عقب می‌راند که بسیار نزدیک است به جایی که حمله آنها در ماه فوریه عملاً آغاز شد.

حالا که جایزه فوری این‌قدر بی‌نظیر است کی‌یف در متوقف ساختن جنگ مردد است. اما حملات اوکراینی‌ها ممکن است به هر حال در جنوب غرب پس از بازپس‌گیری خرسون متوقف شود.

عبور به سوی جانب شرقی رودخانه دنیپرو برای فشار وارد کردن به ارتباط‌های جاده‌ای و ریلی آسیب‌پذير روسیه با کریمه ممکن است خیلی سنگین باشد. ولی احتمال اینکه کی‌یف حمله غیرمنتظره تازه‌ای انجام دهد اصلاً منتفی نیست.

برای سال ۲۰۲۳، عامل تعیین‌کننده اصلی سرنوشت حمله بهاری روسیه خواهد بود. پوتین اذعان کرده بود که حدود ۵۰ هزار نفر از سربازان به تازگی بسیج شده هم‌اکنون در خط مقدم هستند؛ ۲۵۰ هزار نفر ديگر از کسانی که به تازگی بسیج شده‌اند برای سال آینده آموزش می‌بینند.

افق دیگری جز جنگ بیشتر وجود ندارد مگر اینکه تکلیف بخت و اقبال آن نیروهای تازه روسی در میدان نبرد روشن شود.

يک آتش‌بس کوتاه و ناپایدار تنها چشم‌انداز پیش روی دیگر است. پوتین روشن کرده است که دست بردار نخواهد بود. و اوکراین نیز به روشنی گفته است که هنوز تا پای جان خواهد جنگید.

«اوکراین اراضی خود را پس خواهد گرفت»
آندری پيونتکوفسکی، دانشمند و تحلیل‌گر مقیم واشنگتن

اوکراین حداکثر تا سال ۲۰۲۳ به طور کامل تمامیت ارضی خود را باز پس خواهد گرفت و پیروز خواهد شد. دو عامل هستند که این نتیجه را شکل می‌دهند.

اولین عامل، انگیزه، عزم و شهامت نیروهای نظامی اوکراینی و ملت اوکراین به طور کلی است که در تاریخ جنگ مدرن بی‌سابقه است.

عامل دیگر اين است که پس از سال‌ها مماشات با یک دیکتاتور روسی، غرب بالاخره بزرگی چالش تاریخی پیش روی خود را متوجه شده است. این نکته را به بهترین وجهی در بیانیه اخیر دبیر کل ناتو، ينس استولتنبرگ می‌توان دید.

«بهایی که ما می‌پردازیم، پول است. ولی بهایی که اوکراینی‌ها می‌پردازند خون آن‌هاست. اگر رژيم‌های خودکامه ببیند که توسل به زور پاداش می‌گيرد، همه ما بهای بسیار سنگين‌تری خواهیم پرداخت. و جهان برای همه ما جای خطرناک‌تری خواهد بود.»

زمان دقیق پیروزی اجتناب ناپذیر اوکراینی‌ها را سرعت ناتو در ارایه بسته‌ تسلیحات حملات نظامی تازه‌ای که بازی را عوض می‌کند مشخص خواهد کرد (شامل تانک‌ها، هواپيماها، موشک‌های دوربرد).

من فکر می‌کنم ملیتوپول نقطه کلیدی نبرد در ماه‌های آتی (شاید هم هفته‌های آتی) باشد. اوکراینی‌ها با پس گرفتن ملیتوپول به آسانی به سوی دریای آزوف خواهند رفت و عملاً خطوط تأمین و تدارکات و ارتباطی با کریمه را قطع خواهند کرد.

پس از پیشروی ویرانگر اوکراینی‌ها در میدان نبرد، بر سر تسلیم روسیه رسماً در گفت‌وگوهای فنی توافق خواهد شد.

نیروهای پیروز – اوکراین، بریتانیا، آمریکا – تعیین‌کننده ساختار و معماری بین‌المللی تازه‌ای خواهند بود.

«هیچ چشم‌اندازی برای پایان در پیش رو نیست»
بارابار زانچتا، بخش مطالعات جنگ، کينگز کالج، لندن

ولادیمیر پوتین توقع داشت اوکراین اقدامات همسایه قدرت‌مندترش را با انفعال بپذیرد و هیچ مداخله‌ای از سوی کشورهای دیگر رخ ندهد. این اشتباه محاسباتی عظیم منجر به استمرار جنگی شده است که به نظر نمی‌رسید چشم‌اندازی برای پایان آن پیش رو باشد.

زمستان سخت خواهد بود و حملات روسیه به زیرساخت‌های اوکراین روحیه و مقاومت جمعیتی پیشاپیش درهم‌شکسته را هدف قرار خواهد داد. اما ثابت شده است که انعطاف و مقاومت اوکراینی‌ها چشمگير است. آن‌ها محکم خواهند ايستاد. جنگ ادامه پیدا خواهد کرد. و طول خواهد کشید.

چشم‌انداز مذاکرات تيره است. برای شکل‌گیری صلح بالقوه، مطالباتِ کلیدیِ حداقل یک طرف باید تغییر کند. هیچ شاهدی نیست که چنین چیزی رخ داده است یا ممکن است به زودی رخ بدهد.

پس جنگ چطور تمام خواهد شد؟

هزینه‌های مادی و انسانی جنگ ممکن است سطح تعهد نخبگان سیاسی روس را به جنگ درهم بشکند. کلید این ماجرا داخل خود روسیه است.

جنگ‌های گذشته‌ای که اشتباه محاسباتی در آن‌ها عنصر مهمی بودند، مثل ويتنام برای آمریکا يا افغانستان برای اتحاد جماهیر شوروی، تنها با همين شيوه تمام شدند. شرایط داخلی سیاسی در کشوری که اشتباه محاسباتی کرده بود عوض شد و خروج را – «شرافت‌مندانه» يا غير آن – به تنها گزینه ممکن تبدیل کرد.

اما این تنها در صورتی ممکن است که غرب در حمایت‌اش از اوکراین در برابر فشارهای فزاینده داخل به خاطر هزینه‌های جنگ، محکم باقی بماند.

متأسفانه این جنگ، یک نبرد طولانی‌مدت سیاسی، اقتصادی و نظامی خواهد بود. و تا پایان سال ۲۰۲۳ به احتمال زیاد هم‌چنان ادامه خواهد داشت.

«هیچ نتيجه دیگری جز شکست روسیه وجود ندارد»
بن هاجز، فرمانده کل سابق ارتش آمریکا در اروپا

برنامه‌ریزی برای رژه پيروزی در کی‌یف هنوز خيلی زود است ولی تمام جهت ماجرا اکنون در دست اوکراین است و در ذهن من شکی نيست که آن‌ها این جنگ را احتمالاً در سال ۲۰۲۳ می‌برند.

اوضاع در طول زمستان کندتر خواهند بود ولی شکی نیست که نیروهای اوکراینی به خاطر داشتن تمام تجهیزات زمستانی که از سوی بریتانیا، کانادا و آلمان به آنها می‌رسد، بهتر از روسیه از پس آن برخواهند آمد.

تا ژانویه، اوکراین می‌تواند در موقعیتی باشد که مرحله نهایی نبرد را که آزادسازی کریمه است آغاز کند.

با خواندن تاریخ می‌دانیم که جنگ آزمونی است برای اراده و تدارکات. وقتی عزم مردم و سربازان اوکراینی و بهبود سریع وضعیت تدارکاتی در اوکراین را می‌بینم، هیچ نتیجه ديگری جز شکست روسیه به نظرم نمی‌رسد.

عقب‌نشینی روسیه از خرسون تا حدودی مرا به این نتیجه رسانده است. این عقب‌نشینی اول از همه باعث تقویت روحیه مردم اوکراین شد و در ثانی باعث شرمساری عمیق کرملین شد و در مرحله سوم یک امتیاز عملیاتی کلیدی به نیروهای اوکراینی داد – تمام راه‌ها به سوی کریمه حالا در تیررس سیستم‌های تسلیحاتی اوکراینی قرار دارند.

به نظرم پایان سال ۲۰۲۳ شاهد بازگشت کامل تسلط و فرمانفرمایی اوکراین بر کریمه خواهد بود هر چند ممکن است نوعی توافق رخ بدهد که به روسیه اجازه دهد در سواتسوپول حضور دریایی خود را به تدریج متوقف کند ... شاید حتی تا پایان معاهده (حدود سال ۲۰۲۵) که پیش از انضمام غیرقانونی کریمه به خاک روسیه وجود داشت.

تلاش‌ها برای بازسازی زیرساخت‌های اوکراین در حاشیه ساحل دریای آزوف آغاز خواهد شد که شامل بندرهای مهم ماریوپل و بردیانسک و بازگشایی کانال شمال کریمه خواهد بود که آب دنیپرو را به کریمه هدایت خواهد کرد که طرح مهم دیگری است که توجه‌ها را به خود جلب می‌کند.

«انتظار چیزهای بیشتری از همین دست را داشته باشید»
دیوید گندلمان، کارشناس نظامی مستقر در اسرائیل

به جای اینکه «چطور ماجرا تمام می‌شود» هر کدام از طرفين مایل‌اند در مرحله بعدی به موارد زیر دست پیدا کنند.

تنها نیمی از ۳۰۰ هزار نفر سرباز بسیج‌شده روسی در منطقه نبرد حضور دارند. بقیه به همراه نیروهای آزادشده برای عملیات پس از عقب‌نشینی از خرسون، به روس‌ها فرصتی می‌دهند که حمله‌ای را آغاز کنند.

اشغال مناطق لوهانسک و دونتسک ادامه پیدا خواهد کرد ولی احتمال گشایش مهمی برای روسیه مثل حرکت از جنوب به سوی پاولوگراد برای محاصره نیروهای اوکراینی در دونباس بسیار کمتر است.

استمرار تاکتیک‌های فعلی بسیار محتمل‌تر است – توقف کند نیروهای اوکراینی در مسیرهایی تنگ و پیشروی آهسته مانند مناطق باخموت و آوديوکا با تاکتیک‌های احتمالی مشابهی در مناطق سواتُو-کرمینا.

ادامه هدف قرار دادن زیرساخت‌های انرژی اوکراینی و حملات دیگر به پشت جبهه اوکراین راهبرد این جنگ فرسایشی را تکمیل خواهد کرد.

پس از عقب‌نشینی روسیه از خرسون، شماره زیادی از نیروهای اوکراینی نیز آزاد شدند. برای آن‌ها، مهم‌ترین جهتِ راهبردی جنوب و به سوی ملیتوپول یا بردیانسک است با هدف قطع کردن گذرگاه اصلی روسیه به سوی کریمه. این برای اوکراین پیروزی عظیمی خواهد بود و دقیقاً به همین دلیل است که روسیه مشغول تقویت ملیتوپول است.

گزینه دیگر برای اوکراین سواتُو است – موفقیت در آنجا کل جناح شمالی تمام خط نبرد روسیه را به خطر خواهد انداخت.

پرسش بزرگ این است که چه تعداد از نیروهای اوکراینی برای حمله در این مقطع آزاد و در دسترس خواهند بود و ژنرال زالوژنيف چه زمان‌بندی‌ای پیش روی خود دارد که نشان بدهد چه تعداد تیپ و سپاه که در حال شکل‌گیری‌اند ظرف یک، دو يا سه ماه آینده از حیث نیروی انسانی، وسايل نقلیه زرهی و سلاح‌های سنگین آماده خواهند بود.

پس از یخ بستن گِل‌ها، پاسخ این سؤال را خواهیم گرفت. و این پاسخ کمی ما را به «چگونگی پایان جنگ» نزدیک می‌کند.