نقض فاحش حقوق کودکان در اعتراضات سراسری ایران

کمپین حقوق بشر در ایران

روایت‌هایی از تهدید و آزار تا ربایش و شکنجه دانش‌آموزان

اعتراضات دانش‌آموزان از ابتدای خیزش سراسری مردم ایران، یکی از ویژگی‌های بی‌سابقه در اعتراضات مردمی در کشور بوده است. در مقابل، حاکمیت با به کارگیری  روش‌های غیرانسانی و غیرقانونی به سرکوب اعتراضات و مقابله با دانش‌آموان معترض ادامه می‌دهد.

پریا فرامرزی دانش‌آموز ۱۶ ساله اهل شیراز که با یورش ماموران به خانه‌شان  بدون هیچ توضیحی از سوی ماموران بازداشت و  نزدیک ۲ ماه در زندان عادل‌آباد محبوس بوده، یکی از دانش‌آموزانی‌ست که قربانی برخوردهای امنیتی و غیرقانونی حاکمیت با دانش‌آموزان شده است. یک منبع نزدیک به خانواده پریا فرامرزی به کمپین حقوق بشر در ایران از فشارها و آزار و اذیت‌های روحی و جسمی این دانش‌آموز در زمان بازجویی‌ها گفت که باعث و وارد آمدن آسیب جدی به چشم پریا فرامرزی شده است. این منبع مطلع گفته است که خانواده پریا «هنوز هم به درستی نمی‌دانند چه بر سر این دختر آمده؟ در بازداشتگاه چه بر او گذشته و چرا به این روز افتاده است.»

بازداشت دانش‌آموزان در ایران و انتقال آن‌ها به زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها در حالی صورت می‌گیرد که مقامات آموزش و پرورش در ایران بازداشت و ربودن آن‌ها را انکار می‌کنند. یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش بدون اشاره به آمار کودکان بازداشت شده در جریان اعتراضات گفته بود تعداد نامعلومی از کودکان برای «اصلاح و بازآموزی» در «مراکز روان شناسی» نگهداری می‌شوند. از سوی دیگر هم‌دستی و هم‌راهی برخی مدیران و مسئولان مدارس با نیروهای اطلاعاتی و امنیتی نگرانی‌ها درباره امنیت دانش‌آموزان در مدارس را نیز بالا برده است.

روایتی از بازداشت و شکنجه پریا فرامرزی دانش‌آموز ۱۶ ساله

۱۹ مهرماه ۱۴۰۱ ماموران امنیتی با یورش به منزل خانوادگی‌  «پریا فرامرزی»، این دانش‌آموز ۱۶ ساله اهل  پاسارگاد در شیراز  را بازداشت می‌کنند. پس از دستگیری و در دوران بازجویی از این دانش‌آموز بر اثر شدت فشارهای روحی بر او دچار سکته چشمی می‌شود. یک منبع نزدیک به خانواده پریا فرامرزی به کمپین حقوق بشر در ایران گفت: « خوشبختانه بعد از پیگیری‌های بسیار موفق شده‌اند عصر روز چهارشنبه ۱۶ آذرماه پریا را با قرار وثیقه آزاد کنند. پریا در خانه بازداشت شد اما هیچ توضیحی درمورد اینکه چرا بازداشت می‌شود و به کجا منتقل می‌شود به خانواده‌اش ندادند. خانواده پریا در روستای «مادر سلیمان» در پنج کیلومتری پاسارگاد زندگی می‌کنند. موقع بازداشت هرچقدر خانواده اصرار کردند که بدانند بچه به کجا منتقل می‌شود چیزی نگفتند و او را در تمام این مدت در بی‌خبری مطلق خانواده در زندان عادل‌آباد نگهداری کردند.»

زندان عادل‌آباد شیراز محلی است که معمولا متهمان جرایم سنگین مثل قتل و سرقت‌های مسلحانه و آدم‌ربایی‌های درجه یک در آن نگهداری می‌شوند دو بند ۱۰ و ۱۱ این زندان با اسم رسمی بند همت و بند نشاط از مخوف‌ترین بندهای این زندان هستند و نگهداری یک نوجوان ۱۶ ساله در این زندان نقض مسلم حقوق کودک است. این موضوع، فارغ از یک حکم کلی به عنوان بخشی از تعهدات بین‌المللی دولت جمهوری اسلامی مطابق با ماده ۳۷ کنوانسیون حقوق کودک است که صراحتا می‌گوید: «هیچ‌ کودکی نباید تحت‌ شکنجه‌ یا سایر رفتارهای بیرحمانه‌ و غیرانسانی یا مغایر شئون‌ انسانی قرار گیرد. مجازات‌ اعدام‌ و یا حبس‌ ابد بدون‌ امکان‌ بخشودگی را نمی‌توان‌ در مورد کودکان‌ زیر ۱۸ سال‌ اعمال‌ کرد. و همچنین بند دوم این ماده که تاکید می‌کند «هیچ‌ کودکی نباید به‌ طور غیرقانونی و خودسرانه‌ زندانی شود. دستگیری، بازداشت‌ و یا زندانی کردن‌ یک‌ کودک‌ می‌ بایست‌ مطابق‌ با قانون‌ باشد و به‌ عنوان‌ آخرین‌ راه‌ چاره‌ و برای کوتاهترین‌ مدت‌ ممکن‌ باید بدان‌ متوسل‌ شد.»

به گفته فرد نزدیک به خانواده پریا او چند روز بعد از بازداشت به دلیل فشارهای عصبی زیادی که به او تحمیل شده دو مرتبه به بیمارستان منتقل شده است: «در این دوبار حتی به خانواده گفته نشد پریا در کدام بیمارستان است فقط گفتند تشخیص پزشکان این بوده که پریا بر اثر فشارهای عصبی (طبعا به دلیل فشارهای ناشی از بازجویی) دچار انسداد شریان شبکیه در یکی از چشم‌های خود شده است. مشکلی که اگر به سرعت درمان نشود می‌تواند بینایی او را به خطر بیاندازد. خانواده پریا بعد از آزادی او بلافاصله برای مداوای جدی و چکاپ کامل وضعیت سلامتی‌اش اقدام کرده‌اند اما هنوز هم به درستی نمی‌دانند چه بر سر این دختر آمده؟ در بازداشتگاه چه بر او گذشته و چرا به این روز افتاده است.»

بازپرس پرونده پریا فرامرزی فردی به نام «مجید درخشان» است. او فرزند «صمد درخشان» رئیس سابق اطلاعات سپاه استان  فارس است و به خانواده پریا فرامرزی گفته است که برای این دانش‌آموز ۱۶ ساله کیفرخواست صادر شده است، بدون اینکه اتهامات انتسابی به او را برای والدینش روشن کنند.

روز جمعه ۱۹ آذرماه، کانال تلگرامی شورای صنفی خبر داد دستکم یکی از سه نوجوانی که در کرج به افساد فی الارض متهم شده‌اند، شکنجه شده است و به او برق وصل کرده‌اند. خانواده‌ی امیر محمد جعفری شهادت داده‌اند که انگشتان فرزندشان در ملاقات آخر، باندپیچی و ناخن‌هایش خرد شده بود. امیر محمد جعفری به «افساد‌فی‌الارض» متهم و به ۲۵ سال زندان محکوم شده است.

امیر محمد جعفری، آرین فرزام نیا و امین مهدی  شکراللهی سه همکلاسی‌ای هستند که  ۱۰ روز بعد از اعتراضات چهلم حدیث نجفی، ماموران بدون اطلاع خانواده آنها را در مدرسه دستگیر کردند. این سه دانش‌آموز هم‌اکنون در زندان کچوئی کرج هستند.

سرکوب مدارس؛ راهی مطمئن برای «جمع‌کردن اعتراضات»

والدین دو دانش‌آموز مقطع متوسطه در گفتگو با کمپین حقوق بشر در ایران تایید کرده‌اند که به نظر می‌رسد مقامات آموزش و پرورش در شهرهای مختلف به معلمان به ویژه معلمان دروس مرتبط با مذهب و شریعت دستور اکید داده‌اند اجازه هیچ‌گونه صحبتی درباره اعتراضات خیابانی را به دانش‌آموزان ندهند.

مادر یک دانش‌آموز دختر کلاس یازدهم در یکی از مدارس منطقه چهار تهران دراین‌باره گفت: «فرزندم می‌گوید معلم پرورشی ما در صورتی که درباره حجاب اجباری صحبت کنیم با بدترین کلمات ما را مخاطب قرار می‌دهد. هفته گذشته من شخصا به مدرسه رفتم و اعتراض کردم. دختران نوجوان را «هرزه و لجن» خطاب کرده بود. اما مدیر مدرسه با ما همکاری نکرد. هرچقدر خواستم رو در رو با معلم پرورشی صحبت کنم بهانه آوردند که در مدرسه نیست و ما خودمان رسیدگی می‌کنیم. اما دختر من و دوستانش در سنی هستند که ذهنشان پر از سوال است. با نسل ما که چشم بسته یک سری حرف‌ را به واسطه اینکه معلم یا پدر و مادر می‌زنند موافقت می‌کردیم فرق دارند.»

والدین یک دانش‌آموز پسر ۱۵ ساله در شیراز نیز به کمپین حقوق بشر در ایران می‌گویند: «دو هفته قبل بچه‌های مدرسه زمان تعطیل شدن مدرسه علیه حکومت شعار داده بودند. ناظم و معلم دین و زندگی چنان سر فرزند ما را به میز کوبیده بود که بچه تقریبا از هوش رفته بود. دست یکی دیگر از دوستانش هم جوری ضرب دیده بود که والدینش مجبور شدند او را به بیمارستان ببرند و باند ببندند. فقط هم برخورد فیزیکی نیست بچه‌ها هر روز از اینکه با کم شدن نمره انضباط و تحویل دادن فیلم دوربین‌های مداربسته به ماموران تهدید می‌شوند ذره‌ای برای رفتن به مدرسه رغبت ندارند. اعتراض هم که می‌کنیم فقط هشدار می‌دهند باید بچه‌ها را تحت‌نظر داشته باشیم. ما به اداره آموزش و پرورش هم مراجعه کردیم، هیچ گوشی برای شنیدن نیست فقط زبان‌ برای تهدید و ارعاب دارند.»

بازداشت دانش‌آموزان؛ انکارها و ارعاب‌ها

«آرش و لیلا» زوج جوانی ساکن تهران که خانه‌ای مشرف به یک دبیرستان پسرانه دارند به کمپین حقوق بشر ایران می‌گویند: «ما به صدای این بچه‌ها عادت داریم. اما از ۸۰ روز پیش به این سو آنچه می‌شنویم با چیزهایی که قبلا می‌شنیدیم متفاوت است. بچه‌ها در این ۸۰ روز حتی یک روز هم در سکوت به خانه برنگشته‌اند. هر فرصتی پیدا کنند شعار می‌دهند. چند روز قبل ماموران لباس شخصی آمدند و قصد داشتند یکی از همشاگردی‌هایشان را ببرند. همه با هم فریاد می‌زدند «آ.. را بردند آ.. را بردند» در نهایت هم چند معلم و تعداد زیادی از دانش‌آموزها موفق شدند جلوی ربوده شدن همکلاسی‌شان را بگیرند.

مقاومت در برابر اقدام به ربودن دانش‌آموزان در جریان اعتراضات سراسری ایران همیشه هم با موفقیت همراه نیست. شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران پنجشنبه ۱۷ آذرماه ۱۴۰۱ از ربوده شدن کودکی به نام پوریا محمدزاده در شهر آبدانان خبر داده که شامگاه ۱۴ آذرماه به دست نیروهای امنیتی ربوده شده است.

بر اساس گزارش این شورا دیشب محمدیوسف محمدزاده برادر ۱۵ ساله پوریا همراه با یزدان حاصلی دانش‌آموز ۱۵ ساله دیگری در این شهر به دست نیروهای امنیتی به مکانی نامعلوم برده شده‌اند.

بازداشت دانش‌آموزان در ایران و انتقال آن‌ها به زندان‌ها و بازداشتگاه‌ها در حالی صورت می‌گیرد که مقامات آموزش و پرورش در ایران بازداشت و ربودن آن‌ها را انکار می‌کنند. یوسف نوری، وزیر آموزش و پرورش بدون اشاره به آمار کودکان بازداشت شده در جریان اعتراضات گفته بود تعداد نامعلومی از کودکان برای «اصلاح و بازآموزی» در «مراکز روان شناسی» نگهداری می‌شوند.

گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران، در پنجمین گزارش خود که به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه کرد، شرایط خشونت در جمهوری اسلامی ایران را «بی‌سابقه» توصیف کرد.

یونیسف، صندوق کودکان سازمان ملل متحد، با انتشار بیانیه‌ای، خشونت علیه کودکان در جریان سرکوب اعتراضات ایران را که تا کنون به کشته‌شدن دستکم ۶۳ کودک منجر شده، محکوم کرده است.

در بیانیه این نهاد بین‌المللی که شامگاه یکشنبه ۶ آذر منتشر شد، آمده است که یونیسف «خواستار پایان‌دادن به انواع خشونت‌ها و آزارهایی است که طبق گزارش‌ها در جریان ناآرامی‌های عمومی منجر به جان‌باختن بیش از پنجاه کودک و مجروح‌شدن شمار بسیاری از آنان شده است.» یونیسف در این بیانیه همچنین در مورد «تداوم یورش‌بردن به برخی مدارس و تفتیش» دانش‌آموزان «به‌شدت» اظهار نگرانی و تأکید کرده است که «مدارس باید همیشه مکان امنی برای کودکان باشد.»

کشتن کودکان و رفتار خشونت‌آمیز نیروهای حکومتی با کودکان در حالی انجام می‌شود که جمهوری اسلامی به‌طور رسمی در کنوانسیون حقوق کودک عضویت دارد و «موظف به احترام، حمایت و اجرای حقوق کودکان برای زندگی، حریم خصوصی، آزادی اندیشه و اجتماعات مسالمت‌آمیز است.»