تبدیل عربستان به پایتخت مواد مخدر در خاورمیانه

رادیو زمانه: آوریل امسال خبر یک قتل وحشتناک ناشی از مصرف مواد مخدر، در رسانه‌های عربستان سعودی منتشر شد. مردی در استانی در شرق این کشور خانه و خانواده خود را قبل از افطار به آتش کشید. چهار نفر از اعضای خانواده او کشته شدند.

به گفته روزنامه‌های محلی، پلیس گفته است که او تحت تأثیر شابو، یک نوع مت‌آمفتامین بوده است.

مقامات سعودی روز چهارشنبه ۳۱ اوت، پس از کشف نزدیک به ۴۷ میلیون قرص آمفتامین در یک محموله آرد و کشف و ضبط آن در انباری در ریاض پایتخت این کشور، کشف بزرگترین محموله مواد مخدر غیرقانونی در تاریخ این کشور را اعلام کردند.

کارشناسان از نقش رو به رشد عربستان سعودی به عنوان پایتخت مواد مخدر در خاورمیانه، افزایش تقاضا و تبدیل شدن به مقصد اصلی قاچاقچیان از سوریه و لبنان سخن می‌گویند.

آنها می‌گویند که عربستان یکی از بزرگترین و پرسودترین مقاصد منطقه‌ای برای مواد مخدر است و این وضعیت در حال تشدید است.

به گفته اداره کل مبارزه با مواد مخدر، عملیات روز چهارشنبه، بزرگترین عملیلات کشف محموله قاچاق در این کشور بود. در حالی که مقامات نامی از مواد مخدر کشف‌شده یا محل ورود آن نبرده‌اند، دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) قبلاً گفته بود که گزارش‌های کشف آمفتامین از کشورهای خاورمیانه عمدتاً به قرص‌های حاوی کاپتاگون اشاره می‌کند.

کاپتاگون در اصل نام تجاری یک محصول دارویی حاوی محرک مصنوعی فن اتیلین است. به گفته مرکز نظارت اروپا بر مواد مخدر و اعتیاد به مواد مخدر، اگرچه این دارو دیگر به صورت قانونی تولید نمی‌شود، داروهای تقلبی با نام کاپتاگون مرتب در خاورمیانه کشف و ضبط می شوند.

کشف مواد مخدر در عربستان سعودی و اطراف آن در طول زمان افزایش یافته است. اوایل هفته جاری، یک قایق گارد ساحلی آمریکا ۳۲۰ کیلوگرم قرص آمفتامین و تقریباً سه هزار کیلوگرم حشیش به ارزش میلیون ها دلار را از یک قایق ماهیگیری در خلیج عمان کشف و ضبط کرد.

به گفته واندا فلباب-براون، یکی از همکاران موسسه بروکینگز در واشنگتن دی سی، این ماده ۱۵ سال پیش در عربستان رایج شد، اما در پنج سال گذشته میزان آن به شدت افزایش یافته است.

یکی از دلایلی که کاپتاگون در حال گسترش است این است که سیل تامین آن در حال حاضر بیشتر از سوریه می آید؛ جایی که این ماده در مقیاس صنعتی در کارخانه‌های شیمیایی به ارث رسیده از رژیم اسد تولید می‌شود و توسط جنگ‌سالاران و گروه‌های وابسته به حکومت حمایت می‌شود.

هر قرص کاپتاگون را می‌توان بین ۱۰ تا ۲۵ دلار فروخت، به این معنی که اگر آخرین محموله کشف شده در عربستان سعودی، اگر همان دارو بوده باشد، ارزش خیابانی آن ۱،۱ میلیارد دلار است.

در حالی که حشیش و قات نیز مواد مخدر رایج در عربستان هستند، آمفتامین‌ها در میان جوانان سعودی محبوبیت دارند. یک مطالعه در سال ۲۰۲۱ در مجله جرم، قانون و تغییرات اجتماعی به نقل از یک کاربر نوشته است: «کاپتاگون کوچک است. من و همکلاسی هایم آن را بیشتر از حشیش دوست داریم. می توانیم آن را به شکل قرص بخریم. اگر ۲۵ ریال از والدین [مان] بگیریم، می‌توانیم یک قرص بخریم و از آن لذت ببریم.»

در بازارهای مصرفی ثروتمندتر، این دارو جذابیت متفاوتی دارد و به عنوان یک فعالیت تفریحی در میان جمعیت رو به رشد جوانان عمل می‌‌کند. جوانانی که علیرغم اصلاحات اجتماعی، به دلیل بیکاری گسترده و کمبود فرصت برای فعالیت‌های مناسب در اوقات فراغت، با کسالت دست و پنجه نرم می‌کنند. برخی از مصرف‌کنندگان کاپتاگون را در مقایسه با مواد مخدر «سخت‌تر» مانند مواد افیونی و کوکائین ماده‌ای توصیف می‌کنند که کمتر تابوست.

در چند سال گذشته، به دنیال اعطای مجوز از سوی دولت به موسسات خصوصی، تعدادی مراکز بازپروری برای مصرف‌کنندگان مواد مخدر در سراسر عربستان ایجاد شده است.

خالد المشاری، مدیر عامل «قویم»، یکی از اولین مراکزی که در این کشور افتتاح شد، می‌گوید در دو سال گذشته حدود چهار یا پنج مرکز از این نوع افتتاح شده است. او می‌گوید که این مساله گواهی بر اهمیت توانبخشی افراد درگیر با مواد است و همچنین نشان می‌دهد که این مشکل در حال افزایش است.

او می‌گوید: «متأسفانه تقاضا زیاد است. اما حداقل مردم اکنون گزینه‌ای در اختیار دارند و مجبور نیستند برای درمان به کشورهای همسایه بروند.»

علیرغم وجود این مراکز توانبخشی، آگاهی رسانی در زمینه بهداشت عمومی یا کمپین‌های اندکی برای افزایش آگاهی در مورد کاپتاگون وجود دارد. همچنین کم اهمیت نشان دادن موضوع و برخوردهای خشن با مصرف‌کنندگان از مشکلاتی است که در خاورمیانه و عربستان همچنان وجود دارد.