جمعه ۲۸ ارديبهشت ۱۴۰۳ -
Friday 17 May 2024
|
کودتای ۲۸ مرداد۱۳۳۲ و سرنگون کردن دولت ملی مصدق، همچون زخمی عمیق و التیام ناپذیر بر پیکر ایران نشسته و درد و عوارض آن فراموش شدنی نیست. آن کودتا ضربهای بود که تبعات ویرانگر آن هنوز هم پس از ۶۹ سال، گریبان ملت ایران را رها نکرده و آنچه از مصائب و دشواریها و سیاهروزیها که هم اکنون بر سر ملت ایران آوار گردیده نیز ریشه در آن کودتای شوم دارد. اگر آن کودتای ننگین صورت نمیگرفت، ملت ما گرفتار حوادث و رویدادهای بعد از آن نمیگردید و تاریخ این سرزمین به شکل کنونی رقم نمیخورد. ریشهها و عوامل موثر در وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
اول - دولت ملی دکتر محمد مصدق که علیرغم میل قدرتهای استعماری و هیات حاکمه وابسته و فاسد ایران و تنها با حمایت ملت و با هدف ملی کردن نفت بر سر کار آمده بود، با برقراری دموکراسی و حاکمیت ملی و استقلال سیاسی و برداشتن گامهایی بلند در راه اعتلای کشور، الگویی از آزادی و استقلال را به کشورهای منطقه و سایر کشورهای جهان سوم نشان میداد که با تداوم منافع قدرتهای سلطه گر بیگانه در تضاد کامل بود، لذا آنان به براندازی آن دولت ملی مصمم گردیدند.
دوم - خصومت تاریخی و دیریینه بین ایران وانگلیس که خود ریشه در ماهیت امپریالیستی و استعماری دولت بریتانیای کبیر داشت.
سوم - محور اصلی دعوای ایران و طرف انگلیسی کنترل بر فرایندهای اکتشاف، استخراج و فروش نفت بود به همین دلیل انگلیس وامریکا با وجود آنکه درظاهر خود را موافق با ملی شدن صنعت نفت ایران نشان میدادند، اما در واقع به هیچ وجه حاضر نبودند که کنترل فرایندهای فوق را از دست بدهند. بویژه بدان دلیل که آنان نگران تحرکات مشابه در سایرکشورهای نفت خیز نیز بودند.
چهارم - اینکه، غربیها درتوجیه عدم توافق با ایران به ویژگیهای ملی ایرانیها و شخصیت مصدق متوسل شدند. درسایه سیاست فوق انها تلاش کردند تا مصدق را فردی که سروکله زدن با او بسیار دشوار بوده و غیرمنطقی، نامتعارف و خشک اندیش است، معرفی کنند و در این راستا تلاش رسانه ای گسترده ای را در داخل و خارج از ایران برای تخریب شخصیت مصدق و یارانش کلید زدند.
پنجم - نگاه به عوامل داخلی است، دراین مورد میتوان به فرایند مربوط به مجلس هفدهم که اکثر نمایندگان آن به روال همیشگی با دخالت ایادی هیات حاکمه مثل ژاندارمری و پادگانهای ارتش و مالکان بزرگ انتخاب شده بودند اشاره کرد، به دلیل همین دخالتها، مصدق انتخابات آن مجلس را نیمه کاره متوقف کرده بود، این مجلس با توطئههایی که برای براندازی دولت ملی طراحی میشد کاملا همراهی میکرد و در جریان استعفای دکتر مصدق در ۲۵ تیر ۳۱ بلافاصله به قوام السلطنه برای نخست وزیری رای اعتماد داد که البته دولت ۵ روزه قوام با قیام ملی ۳۰ تیرساقط گردید و مصدق به اریکه قدرت باز گشت. سرانجام هم در مردادماه ۳۲ و قبل از کودتا مصدق ناگزیر شد با برگزاری رفراندوم و پرسش از مردم در صدد انحلال آن مجلس برآید.
ششم - انگلیسیها با برگزیدن کارشناسان خبره، شبکه غیررسمی در بطن نیروهای مسلح به رهبری زاهدی، اخوی و ارفع و ترتیب دادن جلسات منظم سفارت با عوامل سرویسهای اطلاعاتی انگلیس و آمریکا نظیرشاپور ریپورتر، ارنست پرون، احمد هومن، سیدضیاء وبرادران رشیدیان وبرخی روحانیون وابسته، زمینههای تسریع کودتا را فراهم کردند. ازطرف دیگرفشارهای اقتصادی انگلیس و آمریکا در قالب فشار بر بانک بین المللی، قطع کمکهای آمریکا به ایران، تحریمهای بانکی و کشتیرانی، زمینهها رابرای براندازی مصدق آماده نمود.
هفتم - تحرکات افراد منشعب شده از جبهه ملی مانند کاشانی، بقائی، مکی وحائری زاده علیه مصدق و یاران او با استفاده از تریبون مجلس و روزنامههای کثیرالانتشار واختلاف کاشانی و مصدق را میتوان ازعوامل اصلی داخلی زمینه سازبرای کودتاگران دانست.
مجموعه عوامل فوق باعث شد تا برغم درایت و هوشیاری فوق العاده دکترمصدق در راستای انجام اصلاحات در کابینه پس از بازگشت از سفر لاهه به ایران، پیروزی خود را با یک رشته ضربات کوبنده به عوامل داخلی بیگانگان، شامل گرفتن مسئولیت وزارت جنگ و تغییر نام آن به وزارت دفاع، انتصاب سرتیپ ریاحی به ریاست ستاد ارتش، انتصاب امینی به وزارت دربار دنبال کند.
سرانجام باید روی کار آمدن ژنرال آیزنهاور در آمریکا در حدود اول بهمن۳۱ و همراه شدن کامل دولت آمریکا با انگلیس، مرگ استالین دیکتاتور قدرتمند شوروی در نیمه اسفند ۳۱ و پیدا شدن فرصت مناسب برای غرب در دوران جنگ سرد را در آغاز حرکت کودتا موثر دانست. کودتایی که کاخ آمال و آرزوهای ملت ایران را برای داشتن آزادی و استقلال و پیشرفت و توسعه ویران نمود.
تهران-۲۸ مرداد۱۴۰۱
هیات رهبری اجرائی جبهه ملی ایران
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|