جزئياتی از شناسایی و کشته شدن ظواهری

یورونیوز: ایمن ظواهری، رهبر القاعده که آمریکا برای سر او ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود، ظاهرا با حضور طالبان در قدرت به اندازه‌ای احساس امنیت کرده که حاضر شده بود به خانه‌ای در کابل و در قلب پایتخت افغانستان نقل مکان کند.

نفر دست راست پیشین اسامه بن‌لادن در جایی زندگی می‌کرده که مرتبا در فضای باز و در بالکن خانه ظاهر می‌شده است. آن‌هم در حالی که دولت ایالات متحده از سال ۲۰۰۱ به بعد هرگز دست از تعقیب وارث اسامه بن‌لادن برنداشته بود.

جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا روز دوشنبه اعلام کرد که پس از سال‌ها ردیابی ظواهری، نیروهای مسلح ایالات متحده دو موشک هلفایر را از یک هواپیمای بدون سرنشین که بر فراز پایتخت افغانستان پرواز می کرد، شلیک کرده و ایمن ظواهری را در خانه‌اش کشته‌اند.

مقامات آمریکایی این می‌گویند این عملیات دقیقا به اندازه عملیاتی که در سال ۲۰۱۱ اسامه‌بن‌لادن را در سال ۲۰۱۱ و در مخفیگاهش در پاکستان به قتل رساند،  پیچیده و برنامه‌ریزی شده بوده است.

حضور ظواهری در افغانستان و در پایتخت این کشور چندان تعجب آور نبوده است. تحلیلگران می‌گویند از زمانی که طالبان در ماه اوت سال گذشته کنترل امور را در این کشور به دست گرفتند، القاعده بیشتر احساس می کرد که در خانه خود حضور دارد.

با این حال مقام‌های آمریکایی می‌گویند که همچنان یافتن او دشوار بوده است. یک مقام ارشد دولت آمریکا به خبرنگاران گفت: «برای چندین سال، دولت ایالات متحده از شبکه‌ای آگاه بود که بر اساس ارزیابی‌های ما از ظواهری حمایت می‌کرد.»

اما همین امسال بود که دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی ایالات متحده متوجه شدند که خانواده او، همسر، دختر و فرزندانش به پایتخت افغانستان نقل مکان کرده‌اند. این مقام آمریکایی اضافه کرده که با این حال ظواهری و خانواده‌اش بسیار مراقب بودند و از تمام روش‌های ممکن برای جلوگیری از ردیابی‌شان استفاده می‌کردند.

با این حال این مقام می‌گوید که ظواهری را چندین نوبت و آن‌هم برای مدت طولانی در بالکن خانه مذکور دیده و شناسایی کرده‌اند.

مقام‌های آمریکایی می‌گویند که این خانه را به صورت دقیق مطالعه و بررسی کردند تا بتوانند بدون تهدید برای بقیه ساکنان و در شرایطی که خطر جان باختن غیرنظامیان را به حداقل برسانند، بتوانند او را به قتل برسانند.

مقام‌های دفاعی و اطلاعاتی این طرح را در ژوئن نهایی کردند و در اول ژوئیه با استفاده از مدل دقیق اقامتگاه در کاخ سفید به جو بایدن ارائه کردند،. الگویی مشابه عملیاتی که علیه بن‌لادن اجرایی شد. 

این مقام می‌گوید که بایدن سؤالات مفصلی در مورد ساختار، مسائل آب و هوایی و خطر برای غیرنظامیان پرسید و سرانجام روز ۲۵ ژوئیه و در حالی که بایدن همچنان به ویروس کرونا مبتلا بود تصمیم نهایی خود را در این خصوص اتخاذ کرد.

این اتفاق همچون جلسه توجیهی روز ۲۸ آوریل ۲۰۱۱ که در آن باراک اوباما با تشکیل جلسه‌ای با حضور معاونان، وزرا و مسئولان ارشد امنیتی در خصوص عملیات علیه بن‌لادن تصمیم گرفته بود، صورت پذیرفت. در آن زمان بایدن که معاون رئيس جمهوری بود نسبت به نتیجه بخش بودن این عملیات ابراز تردید کرده بود. او بعدها یادآور شد که خطرات اشتباه در آن عملیات زیاد بود چرا که بن‌لادن به وضوح شناسایی نشده بود و ممکن بود به روابط آمریکا و پاکستان ضربه بزند.

این در حالیست که در خصوص ظواهری شرایط متفاوت بود. آن‌طور که مقام‌های امنیتی و اطلاعاتی آمریکا گزارش داده‌اند او به صورت کامل شناسایی شده بود و از سوی دیگر روابط طالبان با آمریکا تقریبا صفر بود.

در پایان بحث روز ۲۵ ژوئيه بایدن همانطور که اوباما ۱۱ سال پیش انجام داده بود از همه شرکت‌کنندگان در این جلسه نظر پرسید. این مقام آگاه گفته است که همه حاضران اکیدا انجام این عملیات را توصیه کردند و در نهایت بایدن مجوز انجام آن‌را صادر کرد.

این حمله با یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی صورت گرفت که به دو موشک هدایت دقیق هلفایر مجهز بود؛ موشک‌هایی که در ساعت ۶:۱۸ دقیقه صبح روز یکشنبه به وقت کابل به سمت خانه ظواهری پرتاب و رهبر القاعده را در بالکن خانه کشتند.

به نظر می‌رسد این موشک‌ها از نوع هلفایرهای معمولی نبوده‌اند چرا که تصاویر منتشر شده از ساختمان نشان می‌دهد که تنها چند پنجره در یک طبقه منفجر شده‌اند و بقیه ساختمان دست‌نخورده باقی مانده است. این در حالیست که این‌گونه موشک‌ها با مواد منفجره قوی که دارند می‌توانستند ساختمان را به صورت کامل ویران کنند.

آن‌طور که مقام آگاع آمریکایی می‌گوید موشک استفاده شده در این عملیات «جینسو پرنده» بوده که پیشتر برای هدف قرار دادن بیش از نیمی از رهبران گروه‌های جهادی از سوی آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است. این اقدام از این جهت صورت گرفته تا نیروهای آمریکایی از به حداقل رساندن آسیب به افراد غیرنظامی اطمینان حاصل کنند.

مقام آگاه آمریکایی بدون ارائه جزئيات تاکید کرده که در این عملیات تنها ظواهری کشته شده و به دیگران آسیبی وارد نشده است. وی در ادامه گفت: «اعضای خانواده ظواهری در زمان حمله در سایر نقاط خانه حضور داشتند و عمدا مورد هدف قرار نگرفتند و آسیبی به آنها وارد نشد.»

این مقام گفت که این حمله ضربه قابل توجهی به القاعده وارد می‌کند و توانایی این گروه را برای عملیات به شدت تنزل می‌دهد.

این مقام همچنین در پایان تاکید کرد: «همانطور که بایدن همواره گفته است، ما اجازه نخواهیم داد که افغانستان به پناهگاه امن تروریست‌هایی تبدیل شود که ممکن است به آمریکایی‌ها آسیب برسانند.»

ایمن ظواهری که بود و چرا آمریکا او را کشت؟

برای مردم جهان ممکن است نام ظواهری آشنا نباشد، با این حال از زمان حملات ۱۱ سپتامبر بدین سو بسیاری چهره او را میشناسند. ظواهری معمولا با عینکی بر چشم و لبخندی محو، در تصاویر در کنار اسامه بن لادن دیده میشود.

به گزارش یورونیوز، ایمن الظواهری در ۱۹ ژوئن ۱۹۵۱ در قاهره، پایتخت مصر به دنیا آمد. او در همان سنین پایین به یک شاخه‌ مذهبی افراطی از اسلام سنی پیوست که اعضایش به دنبال سرنگونی دولتهای مصر و دیگر کشورهای عربی و برپایی حکومت اسلامی بودند.

الظواهری در جوانی جراح‌ چشم بود و به صورت مرتب به کشورهای آسیای مرکزی و خاورمیانه سفر میکرد. در جریان همین سفرها بود که با اسامه بن لادن، تبعه سعودی و سایر شبه‌نظامیان عرب که برای کمک به اخراج سربازان شوروی از افغانستان گرد هم آمده بودند، ملاقات کرد.

در پی ترور انور سادات، رئیس جمهوری وقت مصر توسط بنیادگرایان اسلامی در سال ۱۹۸۱ وی به همراه صدها مسلمان‌ افراطی دیگر دستگیر و شکنجه شد. پس از آزادی از زندان ۷ سال بعد، زمانی که بن لادن القاعده را تأسیس کرد، الظواهری حضور داشت و گروه شبه‌نظامی مصری خود را در این سازمان جدید ادغام کرد.

فعالیتهای زیرزمینی او و گروهش، مهارتهای رزمی‌ و تجربه کار چریکی را به القاعده تزریق کرد و به این سازمان اجازه داد تا سلولهای متمرکزی از اعضایش را سازماندهی کند و به اهدافی در سراسر جهان حمله ببرد.

پس از سالها بسیج بی سر و صدای مهاجمان انتحاری، تامین بودجه و برنامه‌ریزی برای حملات ۱۱ سپتامبر، الظواهری و مقامات ارشد القاعده اطمینان داشتند که این سازمان قادر است از عملیات تعقیب بین‌المللی جان به در ببرد.

پس از ۱۱ سپتامبر و در حالی که اسامه بن لادن تحت تعقیب قرار داشت، ایمن الظواهری رهبری القاعده را در منطقه مرزی میان افغانستان و پاکستان بازسازی کرد و مدیریت شاخه‌های آن در عراق، یمن و شماری دیگر از کشورهای آسیایی را بر عهده گرفت.

القاعده در طول۲۰ سال گذشته حملات بی‌امانی را علیه دشمنان خود انجام داد و به اهدافی در بالی، مومباسا، ریاض، جاکارتا، استانبول، مادرید، لندن و دیگر شهرها حمله برد. با این حال حمله تروریستی به لندن در سال ۲۰۰۵ که منجر به کشته شدن ۵۲ نفر شد، یکی از آخرین حملات ویرانگر القاعده در غرب بود. چرا که از آن پس حملات ضدتروریستی موشکی و پهپادی توسط غرب، جنگجویان بسیاری را که وابسته به القاعده بودند کشت و بخشهایی از شبکه این سازمان را تخریب کرد.

لظواهری چگونه کشته شد؟

حوالی طلوع آفتاب یکشنبه ۳۱ ژوئیه، الظواهری به بالکن خانه‌ای در کابل پایتخت افغانستان آمد. بنابر اطلاعات سازمانهای جاسوسی آمریکا، او این کار را اغلب انجام میداد. وی در بالکن خانه‌اش ایستاده بود که یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی دو موشک هلفایر را به سمتش شلیک کرد.

مکان دقیق ایمن الظواهری برای‌ سال‌ها مشخص نبود، با این حال مقامات آمریکایی در اوایل سال جاری میلادی مطلع شده بودند که همسر او و سایر اعضای خانواده‌اش اخیراً به خانه‌ای امن در کابل نقل مکان کرده‌اند.

آیا طالبان می‌دانستند که الظواهری در افغانستان است؟

مقامات رسمی آمریکا میگویند بدون شک طالبان از حضور الظواهری در خاک افغانستان خبر داشته‌اند. به گفته یک مقام ارشد اطلاعاتی ایالات متحده، خانه‌ای که الظواهری با خانواده‌اش در آن زندگی میکرد متعلق به یکی از دستیاران ارشد سراج‌الدین حقانی رهبر ارشد طالبان بود.

همزمان باید این نکته را به یاد داشت که این دولت طالبان بود که رهبران القاعده را در اواسط دهه نود میلادی پذیرفت و به آن‌ها اجازه داد حملات ۱۱ سپتامبر را در آن‌جا طراحی کنند. با این حال ممکن است یکی از اعضای طالبان، اطلاعات مربوط به حضور الظواهری و خانواده‌اش را به ایالات متحده فروخته باشد.

کشتن الظواهری برای القاعده چه معنایی دارد؟

سرنوشت القاعده به این بستگی خواهد داشت که چه کسی جایگزین الظواهری شود. پس از چندین دهه حملات مستمر ایالات متحده و کشورهای غربی، افراد بسیاری باقی نمانده‌اند که واجد شرایط رهبری این سازمان باشند. علی صوفان، کارشناس القاعده می‌گوید که در میان این افراد «سیف العدل» مصری از نامزدهای مهم به شمار میرود.

مقامات غربی می‌گویند با توجه به تجربه و جایگاه قابل احترام العدل درون سازمان القاعده، او پتانسیل بالایی برای جانشینی الظواهری دارد.