سهم ايران از پروژه‌های توسعه پاک؛ صفر درصد

پنجشنبه ۲۸ دی ۱۳۸۵
اول تير ۱۳۸۴، موضوع پيوستن ايران به پروتکل کيوتو پس از بحث‌های فراوان سرانجام از سوی شورای نگهبان تأييد شد.
نپيوستن ايران به اين پروتکل دو ضرر داشت؛ اول آن که پس از چند سال بالاخره ايران هم مجبور بود تن به اين پروتکل دهد و به تأخير انداختن آن تنها موجب پيچيده‌تر شدن مسئله در آينده بود.
از سوی ديگر، اين به معنای از دست دادن امکاناتی بود که به موجب پروتکل کيوتو به کشورهای در حال توسعه تعلق می‌گرفت؛‌ امکاناتی که پيش از اين در هيچ پيمان زيست‌محيطی جهانی برای کشورهای در حال توسعه درنظر گرفته نشده بود.
اين امکانات تنها در صورتی در اختيار اين کشورها قرار می‌گرفت که اولاً پروتکل کيوتو را پذيرفته باشند، در ثانی مرجع ملی پروتکل از سوی اين کشورها معرفی می‌شد و نهايتاً اين مرجع می‌بايست طرح‌هايی موسوم به پروژه‌های پاک تعريف می‌کرد تا پس از بررسی و تأييد به مرحله اجرا درآيد. تنها پس از طی اين مراحل امکان جذب کمک‌های يادشده فراهم می‌شد.

دير به پروتکل پيوستيم
ايران بسيار دير به پروتکل پيوست و با بيش از يک سال تأخير در معرفی مرجع ملی پروتکل، بيش از يک ميليارد دلار خسارت ناشی از استفاده نکردن از «پروژه‌های مکانيسم پاک» به خود وارد کرد.
کشورهای توسعه‌يافته به‌ياری «پروژه‌های مکانيسم پاک»، طرح‌هايی را در کشورهای در حال توسعه اجرا می‌کنند که منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود و در عوض به‌همان اندازه «گواهی کاهش انتشار» دريافت می‌کنند.
اين گواهی‌ها به کشورهای توسعه يافته کمک می‌کند به اهداف خود در پروتکل دست يابند. «پروژه‌های مکانيسم پاک» همچنين کشورهای در حال توسعه را در دستيابی به توسعه پايدار و مشارکت در اهداف نهايی کنوانسيون چارچوبی تغييرات آب و هوا، ياری می‌کند.
محمد صادق احدی، معاون دفتر ملی تغيير آب و هوا می‌گويد: پروتکل کيوتو از بهمن ۸۳ اجرايی شده است. از آن پس تاکنون، بيش از يک هزار و ۲۰۰ پروژه مکانيسم توسعه پاک در جهان تعريف شده که از آن تعداد ۵۵ پروژه در حال درخواست برای ثبت نام توسط هيات اجرايی پروژه‌های مکانيسم توسعه پاک، ۲۲ پروژه در حال بررسی و بازنگری، ۴۲۱ پروژه ثبت شده و مابقی پروژها در مراحل مختلف بررسی و تاييد است.
معاون دفتر طرح ملی تغيير آب و هوا گفت: هم اکنون از ۴۲۱ پروژه ثبت شده، ۱۰۳ پروژه مراحل اجرايی خود را پشت سر گذاشته و در حال صدور گواهی کاهش انتشار هستند.
به گفته وی از قبل از اين پروژه‌ها حدود ۲۱ ميليون تن معادل دی اکسيد کربن گواهی کاهش انتشار صادر شده اما سهم ايران از اين پروژه‌ها تاکنون صفر بوده است.

پروتکل کيوتو چيست؟
يک سال طول کشيد تا کشورهای عضو معاهده چارچوبی تغييرات آب و هوا، با پيمانی ديگر که به‌گونه‌ای جدی‌تر به مسائل موردنظر بپردازد، تصميم به تقويت اين معاهده بگيرند.
معاهده تغييرات آب و هوا در ۱۹۹۴ لازم‌الاجرا شد و تا سال ۱۹۹۵ دولت‌های عضو مذاکرات خود درباره پروتکل -که خود موافقتنامه‌ای بين‌المللی درباره پيمان‌های اصلی (در اينجا معاهده تغييرات آب و هوا) است اما در عين حال، عملکردی مستقل دارد- را آغاز کردند.
در نهايت متن پروتکل کيوتو در ۱۹۹۷ به‌اجماع پذيرفته شد و در ۱۶ فوريه ۲۰۰۵ لازم‌الاجرا شد.
مهم‌ترين ويژگی اين پروتکل، تعيين اهداف اجباری در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای اقتصادهای پيشروی جهان است که اين پروتکل را امضاء کرده‌اند. اين اهداف از ۸- درصد تا ۱۰+ درصد ميزان انتشار اين گاز از سوی هر يک از کشورها در سال ۱۹۹۰ است به‌گونه‌ای که در دوره ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲، مجموع انتشار اين گازها به کمتر از ۵ درصد سطح انتشار اين گازها در سال ۱۹۹۰ برسد.
هر کشور سهم متفاوتی در کاهش سطح اين گازها دارد. اتحاديه اروپا، سوئيس و بيشتر کشورهای اروپای مرکزی و شرقی تا ۸ درصد، کانادا ،‌مجارستان، ژاپن و هلند تا ۷ درصد و کرواسی می‌بايست تا ۵ درصد ميزان انتشار خود را کاهش دهند.
نيوزلند، روسيه و اوکراين با تثبيت ميزان انتشار اين گازها در سطح سال ۱۹۹۰ در مرتبه بعدی قرار دارند. نروژ با يک درصد و ايسلند با ۱۰ درصد بالاتر از ميزان انتشار اين گازها در ۱۹۹۰ در مراتب بعد قرار دارند.
ايالات متحده که قرار بود سطح انتشار خود را در دوره ياد شده به ۷ درصد کمتر از سال ۱۹۹۰ برساند و استراليا نيز که می‌بايست سطح انتشار اين گازها را به بيش از ۸ درصد سال ۱۹۹۰ برساند از پروتکل کيوتو خارج شدند.

بی‌مهری به پروتکل کيوتو
ايالات متحده و استراليا تنها کشورهايی نيستند که به پروتکل کيوتو بی‌توجهی کرده‌اند. بسياری از کشورهايی که اين پيمان را مورد موافقت قرار داده‌اند نيز نسبت به دهه ۹۰ انتشار گازهای گلخانه‌ای را نه تنها کاهش که افزايش داده‌اند.
اسپانيا و پرتغال در سال ۲۰۰۲ در حدود ۴۰ درصد بيشتر از سال ۱۹۹۰ اينگونه گازها را در جو انتشار داده‌اند. در اين آمار ايرلند با ۹/۲۸ درصد و يونان با ۲۶ درصد افزايش انتشار گازهای گلخانه در مقام‌های بعدی ايستاده‌اند. جالب آنکه آمريکا در سال ۲۰۰۲ تنها ۱۳ درصد بيشتر از سال ۱۹۹۰ گاز گلخانه ای توليد کرده است.
ژاپن که به عنوان يکی از دو قطب بزرگ اقتصادی شناخته می شود نيز ۸ درصد بر توليد و انتشار گازهای گلخانه‌ای افزوده است. اگر تمام کشورها به کيوتو ملحق شوند و دستورالعمل های آن را به کار گيرند تا پايان قرن ۲۱ تنها يک دهم درجه سانتيگراد از افزايش دمای زمين کاسته می شود.
هدف کيوتو کاهش گازهای گلخانه است که باعث گرم شدن کره زمين می شود اما اين گازها اثرات مخرب ديگری را نيز به دنبال دارند که جان انسان‌ها را به شدت تهديد می کند؛ بروز توفان های سهمگين، جاری شدن سيل و نزديک کردن گياهان و جانوران به خطر انقراض تا سال ۲۱۰۰ ميلادی بخشی از اين اثرات است.