خُرخُر كردن در خواب

دوشنبه ۳۰ فروردين ۱۳۸۹
مرد ۴۵ ساله چاق سيگارى با همسر خود به مطب شما مراجعه مى‌كند. وى شب‌‌ها خرخر مى‌كند، به طورى كه مضحكه خانواده شده و وضعيت وى در ۶ ماه گذشته بدتر شده است؛ طورى كه اكنون همسرش شب‌‌ها در اتاق ديگرى مى‌خوابد. اخيرا هنگامى كه اين زوج در يك هتل اقامت داشتند، صداى خرخر بيمار، مسافران ديگر را نيز آزار داده است. آنها به دنبال راه چاره هستند...

به چه مسائلى بايد پرداخت؟
خرخر ساده مشكلى شايع است (با شيوعى در حد ۴۰ در بريتانيا). بايد ماهيت خرخر، تاثير آن روى بيمار و همسرش، عوامل قابل تعديل و وجود تظاهراتى نشانگر يك وضعيت جدى‌تر، يعنى آپنه انسدادى خواب را بررسى كنيد.
چه كسى بيشتر از اين خرخر شكايت دارد؟ در خرخر ساده، اغلب همسر بيمار شاكى است.
خرخر چه تاثير مخربى روى زندگى و روابط بيمار دارد؟
از چه موقع اين مساله به يك معضل تبديل شده است؟
آيا وزن بيمار اضافه شده يا سايز يقه بيمار به تازگى بيشتر شده است؟
مصرف الكل و هرگونه تاثير آن روى علايم را ارزيابى كنيد.
آبا بيمار از قرص خواب‌ يا ديگر آرام‌بخش‌‌ها استفاده مى‌كند؟
آيا بيمار سابقه‌اى از مشكلات بينى مانند تروما، احتقان يا آنوسمى ناشى از پوليپ بينى را ذكر مى‌كند؟

آيا ممكن است بيمار به آپنه انسدادى خواب دچار شود؟ آيا تا به حال همسرش متوجه قطع تنفس وى (دوره‌‌هاى آپنه) شده يا وى با احساس خفگى از خواب بيدار شده است؟ آيا وى در طول روز بيش از حد خواب‌آلوده است (نياز بيش از حد و غيرمعقول به خواب نه احساس خستگى معمولى)؟ علايم ديگر عبارتند از خوابى كه موجب سرحالى نمى‌شود، شب‌ادرارى، سردرد صبحگاهى، تمركز ضعيف، يا تصادف با خودرو كه مى‌تواند ناشى از خواب‌آلودگى باشد.

چه بايد كرد؟
معاينه عمومى
پس از ثبت وزن و قد، دور گردن بيمار را در صورت امكان با استفاده از يك متر نوارى اندازه بگيريد، هرچند كه سايز دقيق پيراهن هم كفايت مى‌كند. شاخص توده بدن (BMI) بيمار را حساب كنيد. نيمى از بيماران دچار آپنه انسدادى خواب داراى BMI بيشتر از ۳۰ هستند. محيط گردن بيشتر از ۴۳ سانتى‌متر با خرخر و آپنه انسدادى خواب رابطه مستقيم دارد.
بينى بيمار را از نظر هرگونه انسداد، مانند پوليپ يا انحراف تيغه بينى، به صورت يك‌طرفه يا دوطرفه، بررسى كنيد.
اوروفارنكس بيمار را از نظر ميزان باز بودن و اندازه لوزه‌‌ها و زبان كوچك معاينه كنيد. پزشكان باتجربه قادرند كه اين مساله را به طور كيفى ارزيابى كنند. پزشكان كم‌تجربه‌تر مى‌توانند از ارزيابى كمى با استفاده از معيار طبقه‌بندى مالامپاتى (Mallampati) (طبقه‌‌هاى ۴-۱(۱) كمك بگيرند كه متخصصان بيهوشى از آن براى ارزيابى دشوارى لوله‌گذارى استفاده مى‌كنند.
بيمار را از نظر رتروگناتى (عقب بودن فك پايين هنگام قرار گرفتن دندان‌‌ها روى هم) و شلوغى و كيفيت دندان‌‌ها بررسى كنيد.
هيپوتيروييدى را به عنوان يك تشخيص در نظر داشته باشيد.
از معيار اپورث (Epworth) براى سنجش زمان خواب در طول روز استفاده كنيد. اين معيار يك ابزار معتبر، رواسازى‌شده، تكرارپذير و حساس براى ارزيابى غير اختصاصى خواب‌آلودگى است.

مداخلات
اصلاح رفتار و سبك زندگى: بيمار را به كاهش وزن و ترك سيگار تشويق كنيد (سيگار خرخر را تشديد مى‌كند). بيمار بايد مصرف داروهاى آرام‌بخش را قطع كند و مصرف الكل را كنار بگذارد. استفاده از گوش‌بند را براى همسر وى توصيه كنيد و در صورتى كه خرخر وابسته به طرز قرارگيرى بيمار است، وى مى‌تواند نحوه قرارگيرى در خواب را تمرين كند: استفاده از بالش‌‌ها يا محصولات ويژه (انواع پيشرفته‌تر ابزار قديمى «توپ تنيس در جورابى كه به پشت زيرپيراهن بيمار دوخته شده») براى برخى از افراد مفيد است.

مداخلات پزشكى امكان‌پذير: هرگونه احتقان بينى را با اسپرى‌‌هاى ضد احتقان يا استروييدى بينى درمان كنيد. در صورتى كه اين كار بى‌تاثير بود، از يك متخصص گوش و حلق و بينى كمك بگيريد. در صورتى كه بيمار لوزه‌هاى بزرگى دارد، به ويژه اگر چند عامل خطر ويژه براى خرخر موجود است (مانند BMI بالا)، انجام تونسيلكتومى ممكن است خرخر را درمان كند. جراحى‌‌هاى ديگر عبارتند از اوولوپالاتوفارنگوپلاستى و سفت كردن كام نرم با استفاده از امواج راديويى. انجام اين كارها به مشاوره تخصصى نياز دارد. موفقيت طولانى‌مدت، هميشه با نتايج عالى در آغاز كار همراه نيست.
ارزيابى بيشتر: انجام آزمون‌‌هاى عملكردى تيروييد را در نظر داشته باشيد. همچنين، اگر فكر مى‌كنيد كه بيمار ممكن است به نشانگان آپنه انسدادى خواب دچار باشد (تركيبى از آپنه انسدادى خواب و خواب‌آلودگى بيش از حد در طول روز)، بيمار را براى ارزيابى در طول شب و درمان احتمالى با فشار مثبت مداوم راه‌‌هاى هوايى (CPAP) به يك واحد بيمارى‌هاى خواب ارجاع كنيد. در بيشتر موارد، اين كار به وسيله متخصصان بيمارى‌‌هاى تنفسى انجام مى‌شود. اگر ساختار دندان‌هاى بيمار مناسب است، استفاده از ابزار جلوبرنده فك تحتانى مى‌تواند به كاهش خرخر و آپنه انسدادى خفيف در خواب كمك كند؛ بهتر است اين ارزيابى به وسيله دندانپزشك يا متخصص جراحى دهان انجام شود

سايت موسسه فرهنگى ابن سيناى بزرگ