پسماند کرونایی چالش جدید فعالان محیط‌زیست

روزنامه همشهری / مهدی اسماعیل پور

هرچند شیوع کرونا، باعث شده شهروندان به بوستان‌ها و تفرجگاه‌های جنگلی و کوهستانی کمتر بروند، اما هنوز هم طبیعت و محیط‌زیست از شر زباله‌ها و آلودگی‌هایی که برخی گردشگران در پشت سر خودشان جا می‌گذارند، خلاص نشده است. اکنون زباله‌هایی چون ماسک و دستمال کاغذی هم به زباله‌های رها شده در طبیعت اضافه شده‌اند. پخش شدن زباله‌های کرونایی نه تنها برای طبیعت مضر است که اکنون تهدیدی برای فعالان محیط‌زیست نیز محسوب می‌شود!

افرادی مانند اعضای انجمن «حافظان زیست‌محیط و حقوق شهر و طبیعت» که همه‌گیری ویروس کرونا هم از دغدغه آنها برای مراقبت و محافظت از محیط‌زیست کم نکرده است، در یک‌سال اخیر اقدام به پاکسازی بوستان‌ها و تفرجگاهای غرب تهران کرده‌اند و آخرین کار آنها در بوستان «کوهسار» در منطقه ۵ اجرا شده است.

دبیر انجمن حافظان زیست‌محیط و حقوق شهر و طبیعت که در غرب تهران فعالیت می‌کنند، درباره کارهای انجام شده از سوی این گروه در ماه‌های اخیر به همشهری محله می‌گوید: «آخرین برنامه پاکسازی ما در بوستان کوهسار و محله «شهران» اجرا شد. با توجه به محدودیت‌های کرونایی تعدادی از اعضای گروه و دوستداران طبیعت در این برنامه‌ها مشارکت دارند و تلاش می‌کنیم که خیلی شلوغ نشود. به دلیل کرونا نمی‌توانیم اعلام عمومی کنیم تا مانند گذشته شهروندان علاقه‌مند هم ما را همراهی کنند. معمولاً این برنامه‌ها با تعداد  ۱۵ نفر و به شکل محدود انجام می‌شود. هم‌چنین در این مدت، برنامه‌هایی مانند «دوچرخه ‌سواری محیط ‌زیستی» برای‌ ترویج حمل‌ونقل پاک، پاکسازی بوستان «جوانمردان» در منطقه ۲۲، برنامه «کوهنوردی و پاکسازی آبشار سنگان» و «سولقان» را برگزار کردیم.»

بطری، کیسه، ته سیگار و البته ماسک!

«بهمن هاشمی» درباره میزان و نوع زباله‌هایی که در این برنامه‌ها جمع شده است، می‌گوید: «عمده زباله‌هایی که در طبیعت جمع می‌کنیم، ظروف یکبارمصرف به‌ویژه بطری‌های آب و نوشابه و کیسه‌های پلاستیکی و ته سیگار است. باید به‌طور ویژه یک موضوع را نیز مطرح کنم. پس از شیوع ویروس کرونا با مشکل و معضلی که به شدت درگیر هستیم، رها کردن پسماندهای مرتبط با کرونا به‌ویژه ماسک و دستمال کاغذی است. یعنی ماسک و دستمال کاغذی هم به موارد پیشین اضافه شده که این یکی بسیار خطرناک است و هم سلامت فعالان محیط‌زیست و هم کسانی که وظیفه جمع‌آوری زباله‌ها را برعهده دارند، تهدید می‌کند. متأسفانه گروه‌های محیط‌زیستی در ایران از امکانات لازم مانند «انبرهای ویژه جمع‌آوری زباله» برخوردار نیستند و با دستکش زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کنند که در این شرایط، دست زدن به ماسک‌ها و دستمال کاغذی‌های رها شده، بسیار خطرناک است و امیدواریم شهروندان به این موضوع توجه داشته باشند. در هر برنامه معمولاً حدود ۳۰ کیسه زباله از سوی اعضای گروه جمع‌آوری می‌شود.»

تلاش برای فرهنگسازی

هاشمی تأکید می‌کند که فعالیت پاکسازی که از سوی گروه‌های محیط‌زیستی انجام می‌شود، بیشتر جنبه تبلیغی دارد و در راستای فرهنگسازی انجام می‌شود: «پاکسازی که گروه‌های فعال زیست‌محیطی انجام می‌دهند نسبت به پاکسازی که شهرداری و شرکت‌های پیمانکار انجام می‌دهند، یک به ۱۰ است. یعنی آنها ۱۰ برابر یک فعال اجتماعی زباله جمع‌آوری می‌کنند و هر روز این کار را انجام می‌دهند، اما در فعالیت «ان جی او» ها موضوع اصلی، اثرگذاری است. مردم پاکسازی را که از سوی شهرداری صورت می‌گیرد، انجام وظیفه می‌دانند، اما وقتی یک فعال و گروه اجتماعی را می‌بینند که دستکش بر دست دارد و زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کند، از آن تأثیر می‌گیرند. فعالیت ان. جی. اوهای محیط‌زیستی بیشتر جنبه فرهنگسازی دارد وگرنه از لحاظ ظاهری و انجام کار، آنقدرها تأثیرگذار نیست. البته همین که در یک روز یک معبر پاکسازی شود، هم خوب است.»

کاشت درخت برای تولد بستگان و دوستان

دبیر انجمن حافظان زیست‌محیط و حقوق شهر و طبیعت بر این باور است که رفتار مردم با محیط‌زیست نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است. هرچند هنوز فاصله زیادی تا رسیدن به نقطه مطلوب وجود دارد: «رفتار مردم نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است. چندین سال می‌شود که ما و دیگر گروه‌ها و فعالان محیط‌زیستی در این زمینه کار می‌کنیم و این موضوع تأثیر خود را گذاشته است. البته هنوز به میزان مطلوب نرسیده‌ایم و جا برای کار زیاد است. زمانی معضل موجود این بود که شاهد «حیوان آزاری» بودیم، سال‌ها بر روی این موضوع کار شد و امروز شاهد هستیم که غیر از موارد بسیار اندک و معدود، رفتار مردم با حیوانات از جمله سگ‌ها و گربه‌ها مناسب شده است و حتی با دادن غذا از آنها حمایت می‌کنند. یا در زمینه فضای سبز نیز امروز شاهد رفتار متفاوتی نسبت به گذشته هستیم. دیگر کمتر شاهد آن هستیم که مردم به درختان و گیاهان آسیب می‌رسانند. حتی امسال شاهد بودیم که برخی‌ها برای تولد دوستان و بستگان خود درخت می‌کاشتند. این کارها بسیار خوب است. از سوی دیگر، برای مدیران شهری نیز این موضوع جا افتاده است که برای رفع مشکلات و چالش‌های شهر باید با ان.جی.اوها و شهروندان همکاری و تعامل داشته باشند. شاید برای یک فرد عادی بسیاری از مشکلات مهم نباشد یا به دنبال اطلاع‌رسانی نرود، اما فعالان محیط‌زیستی و ان. جی. اوها به سبب دغدغه‌هایی که دارند، می‌توانند بدون کاغذبازی‌های رایج و در ارتباط مستقیم با مدیران و مسئولان، مشکلات و کمبودها را اعلام کنند.»

لطفا آشغال نریزند

«مهدی فراهانی»، ۴ ساله، کوچک‌ترین عضو انجمن است که به همراه پدر و مادرش حضوری فعال در برنامه‌های زیست‌محیطی دارد. به همشهری محله می‌گوید: «لطفا مردم بر روی زمین آشغال نریزند و محیط‌زیست‌مان را خراب نکنند. ما بچه‌ها برای اینکه سالم بمانیم به محیط‌زیست و طبیعت پاک نیاز داریم. به پدر و مادرم کمک می‌کنم تا آشغال‌ها را جمع کنیم و حال زمین خوب خوب شود. زمین وقتی تمیز باشد خوشحال‌تر است و ما آدم‌ها هم بهتر زندگی می‌کنیم.»

یک کیسه برای جمع‌آوری زباله همراه داشته باشید

«عباس مرادی»، عضو انجمن و سرپرست کارگروه کوهنوردی انجمن حافظان زیست‌محیط و حقوق شهر و طبیعت، می‌گوید: «کسانی که برای تفریح، ورزش و سرگرمی به مناطق کوهستانی و جنگلی می‌روند، مسئولیتی هم دارند. مسئولیت آنها این است که زباله‌هایشان را در طبیعت رها نکنند، به طبیعت آسیب نزنند و اگر زباله‌ای در محیط است آن را جمع و محیط را پاکسازی کنند. متأسفانه اغلب دیده می‌شود که مردم زباله‌های خود را در کوهستان رها می‌کنند و توجهی به این مسائل ندارند که کیسه و بطری پلاستیکی و ته سیگار چه بلایی می‌تواند برسر طبیعت بیاورد. اگر زمانی که می‌خواهیم برای تفریح به مناطق کوهستانی برویم یک کیسه را برای جمع‌آوری زباله‌ها به همراه داشته باشیم. آن‌وقت کارمان برای جمع‌آوری زباله‌هایی که تولید می‌کنیم، بسیار آسان می‌شود.»