چه کسی پاسخگوی بلاتکلیفی یک بیمار روانی در زندان است؟ / مهدی محمودیان
شاهین نجف‌قلی‌زاده چهار ماه است در انتظار نظریه پزشکی قانونی است
مهدی محمودیان _ زندان اوین:
با گذشت بیش از ۱۰۰ روز از بازداشت شاهین نجف‌قلی‌زاده در تجمع ۲۵ بهمن ۱۴۰۲، این جوان ۴۴ ساله که به تشخیص روان‌پزشک زندان دچار اسکیزوفرنی است، همچنان در اندرزگاه ۴ زندان اوین نگهداری می‌شود؛ بدون درمان، بدون رسیدگی قضایی، و بدون حتی امکان تأمین وثیقه‌اش.
شاهین از نوجوانی تحت مراقبت روان‌پزشکان بوده و سال‌ها با بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنی زندگی کرده. با این حال، پس از بازداشت توسط وزارت اطلاعات، ۱۲ روز در سلول‌های انفرادی یا سوئیت‌های این نهاد نگهداری شد و از همان ابتدا نشانه‌های واضحی از اختلالات شدید روانی بروز داد. بنابر گفته خودش، مأموران وزارت اطلاعات هنگام بازجویی به ایده‌های او درباره «نابودی غرب» و «قدرت‌گیری ایران» می‌خندیدند و به جای ارجاع به مراکز درمانی، او را به بند عمومی فرستادند.
در طول این ماه‌ها، زندانیان بارها وضعیت وخیم روحی او را به مسئولان زندان و نهادهای امنیتی اطلاع داده‌اند. روان‌پزشک رسمی زندان، اسکیزوفرنی او را تأیید کرده و حتی وزارت اطلاعات طی نامه‌ای به بازپرس پرونده در شعبه ۳۳ دادسرای امنیت (دادسرای مقدس) صراحتاً اعلام کرده که این فرد باید به دلیل وضعیت روانی‌اش آزاد شود.
اما بازپرس پرونده، برخلاف تشخیص پزشکی و حتی نهاد بازداشت‌کننده، نه‌تنها از صدور قرار منع تعقیب یا ارجاع به بیمارستان خودداری کرده، بلکه با صدور کیفرخواست، پرونده را به دادگاه فرستاده است. دادگاه نیز با مشاهده شرایط خاص متهم، پرونده را مجدداً برای بررسی بیشتر به دادسرا بازگردانده و بازپرس در ظاهر خواستار ارجاع پرونده به پزشکی قانونی شده، اما بیش از سه ماه است پزشکی قانونی هیچ نظریه‌ای ارائه نکرده است.
این در حالی است که پزشکی قانونی سال‌هاست به یکی از گلوگاه‌های ناکارآمدی و بی‌تفاوتی در ساختار قضایی ایران تبدیل شده؛ نهادی که باید داور مستقل وضعیت سلامت افراد باشد، اما نه استقلال دارد، نه اولویت‌بخشی به موارد اورژانسی، نه تعهد حرفه‌ای. تأخیرهای چندماهه در صدور نظر پزشکی، در حالی که جان و روان انسان‌ها در خطر است، به امری عادی در این نهاد تبدیل شده است.
شاهین نجف‌قلی‌زاده تنها یک نمونه است. او یکی از ده‌ها زندانی است که با بیماری‌های حاد روانی یا جسمی، در شرایطی نگهداری می‌شوند که مرگ تدریجی آن‌ها نه فقط محتمل، که پیش‌بینی‌پذیر است.
وضعیت روحی شاهین هر روز وخیم‌تر می‌شود. به گفته هم‌بندیانش، او دچار ناامیدی مطلق شده، گاه شب‌نامه‌هایی شبیه وصیت‌نامه می‌نویسد و در آستانه فروپاشی کامل روانی است. با وجود تعیین قرار وثیقه سنگین ۱.۴ میلیارد تومانی، حتی به خانواده‌اش اجازه تأمین آن داده نمی‌شود، که نقض آشکار قانون در خصوص حق آزادی مشروط تا زمان صدور حکم قطعی است.
از سوی دیگر، خانواده‌ی شاهین نه‌تنها اجازه ملاقات یا ورود به روند دادرسی را ندارند، بلکه به دلیل امنیتی بودن پرونده و ارجاع آن به دادسرای امنیت، حتی امکان معرفی وکیل و پیگیری حقوقی هم از آن‌ها سلب شده است.
در پرونده‌ای که نهاد امنیتی بازداشت‌کننده هم اذعان دارد متهم باید آزاد شود، ادامه‌ی بازداشت او چه توجیهی دارد؟ چرا پزشکی قانونی در پرونده‌ای با این درجه از فوریت، ماه‌هاست سکوت کرده است؟ و دستگاه قضایی چه زمانی مسئولیت این مرگ‌های خاموش را خواهد پذیرفت؟
شاهین تنها نیست؛ او بخشی از جمع خاموشی‌ست که در سایه‌ی بی‌توجهی نظام قضایی و پزشکی قانونی، هر روز به مرز فروپاشی نزدیک‌تر می‌شوند.
