توافق آذربایجان و ترکمنستان برای توسعه میدان نفتی در دریای خزر

جیحون بایرام‌اف، وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان با رشید مرداف همتای خود در ترکمنستان دیدار و توافق‌نامه اکتشاف، بهره برداری و استفاده از بستر “دوستی” توسط دو کشور را امضا کرد.

الهام علی‌یف، رئیس جمهور آذربایجان و قربان‌قلی بردی محمد‌اف، رئیس جمهور ترکمنستان نیز در مراسم امضای قرارداد از طریق ویدئو کنفرانس شرکت کردند.

مسئله این میدان نفتی که در ترکمنستان با نام “سردار” و در آذربایجان “کپز” شناخته می‌شود، متعلق به کدام کشور است و نحوه عملکرد آن، سالها باعث ایجاد مشکلات دیپلماتیک بین دو کشور شده است. طرفین در مذاکرات قبلی تصمیم گرفتند آن را به عنوان نمادی از دوستی و تعمیق همکاری بین دو کشور “دوستی” بنامند. و در سند امضا شده نیز به میدان مذکور “دوستی” گفته می‌شود.

بنابر گزارش وبسایت «آزنیوز»(aznews.tv)، بحث و جدال بر سر این میدان بزرگ هیدروکربونی که اکنون «دوستی» نامیده می‌شود، اندکی پس از استقلال آذربایجان و ترکمنستان آغاز شد. این میدان در مرز دریایی دو کشور واقع شده و باکو می‌گفت که این میدان را زمین شناسان آذربایجانی در زمان اتحاد جماهیر شوروی کشف کرده اند. به طور کلی، انجام اکتشافات زمین شناسی در دریای خزر، کشف میادین جدید ارتباط مستقیمی با نام کارگران نفت و زمین شناسان آذربایجان دارد. خوشبخت یوسف‌زاده، قربان عباسوف، بهمن حاجی‌اف و دیگر کارگران نفت نقش زیادی در این کار داشتند. آنها بزرگترین میادین نفت و گاز را در دریای خزر کشف کردند و بعداً بلوک میادین آذری-چراغ-گونشلی، که طبق «قرارداد قرن» به بهره برداری رسید و پایه و اساس استراتژی نفت و گاز آذربایجان را بنا نهاد، در دوران اتحاد جماهیر شوروی از سوی این افراد کشف شد.

لازم به ذکر است که این میدان در عمق ۴ کیلومتری کشف شد و در سال ۱۹۸۹ اولین چاه اکتشافی توسط کارگران نفت آذربایجان در آنجا حفر شد. در دوران اتحاد جماهیر شوروی، این میدان بخاطر اینکه در وسط مرز دریایی بین آذربایجان و ترکمنستان واقع شده بود، در اسناد رسمی “پرومِژوتوجنوئه”، یعنی “وسط” نامیده می‌شد. با این حال، طرف ترکمنستان نیز با اشاره به نزدیکی «کپز/سردار» به بخش ترکمنستان دریای خزر، حق استفاده از این میدان را برای خود قایل بود. در نتیجه، پس از استقلال هر دو کشور، این میدان به موضوع اصلی اختلاف بین آذربایجان و ترکمنستان تبدیل شد. هرچند طرف ترکمن بارها و بارها سعی در استخراج این میدان داشت اما پس از اعتراضات طرف آذربایجانی این اتفاق نیفتاد.

ذخایر نفت و گاز این میدان ۱۰۰ میلیون تن برآورد شده است و کارشناسان تخمین می‌زنند که حداقل ۵۰ میلیون تن از این ذخایر قابل استخراج باشد. این نیز به معنی درآمدی حدود ۳۵-۴۰ میلیارد دلار می‌باشد. با این حال، به دلیل اختلافات مداوم بر سر این میدان، توسعه آن برای سالها امکان پذیر نبوده و طرفین چندین دهه در این زمینه مذاکره کرده اند.

در مرحله اول این گفتگوها، طرفین در سال ۱۹۹۸ گروه كارشناسی برای تعیین مختصات خط میانی دریای خزر تشکیل دادند. سرانجام، مسئله تقسیم و وضعیت دریای خزر پس از مذاکرات طولانی توسط کشورهای حاشیه دریا حل و فصل شد.

سپس مرحله جدیدی در توسعه روابط دوجانبه بین آذربایجان و ترکمنستان آغاز شد. تماس های متقابل و دیدارهای متقابل بین سران کشورها، پایه و اساس حل و فصل کلیه مسائل بین دو کشور همسایه و دوست، از جمله حوزه مورد مناقشه نفت و گاز بود، به گونه‌ای که منافع هر دو طرف را تأمین کند.

الهام علی اف در دوران ریاست جمهوری خود سه بار (۲۸-۲۹ نوامبر ۲۰۰۸، ۲۱-۲۲ نوامبر ۲۰۱۸، ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹) و همچنین قربانقلی بردی‌محمدوف رئیس جمهور ترکمنستان به جمهوری آذربایجان شش سفر رسمی داشته است (۱۹-۲۰ مه ۲۰۰۸، ۱۸ نوامبر ۲۰۱۰، ۱۲ ژوئن ۲۰۱۵، ۸-۹ آگوست ۲۰۱۷، ۲۵ اکتبر ۲۰۱۹، ۱۱ مارس ۲۰۲۰). البته در تمام این بازدیدهای متقابل و گفتگوهای سطح بالا، گفتگوهایی در زمینه میدان کپز انجام شد. در این گفتگوها، توسعه مشترک این حوزه به عنوان گزینه سازش مورد بحث قرار گرفت.

سرانجام، طرفین به توافق تاریخی دست یافتند که منافع هر دو کشور و تقویت موقعیت آنها در منطقه خزر را تأمین کند. بر اساس این توافق نامه، نام “دوستی” باید نمونه بارزی از دوستی، برادری، روابط متقابل دو کشور و همچنین بر اساس سنت های تاریخی، قومی و مذهبی تلقی شود.