جابجایی روستاییان
نماینده سردشت از دستور شورای عالی امنیت ملی برای تخلیه ۶ روستا انتقاد كرد
علاوه بر ۶ روستا، هنگ مرزی به‌دنبال تخلیه دیگر روستاهای سردشت است
سید میلاد علوی/اعتماد
مرز را خطی اعتباری و قراردادی كه به منظور تحدید حدود یك كشور روی زمین و اسناد مرزی آن كشور رسم می‌شود، تعریف كرده‌اند و یكی از مهم‌ترین وظیفه حكومت‌ها، پاسداری از قلمرو مرزی خود و شهروندانش محسوب می‌شود. ایران با برخورداری از حدود ۶ هزار كیلومتر مرز خاكی با كشورهای تركیه، جمهوری آذربایجان، تركمنستان، پاكستان، عراق، افغانستان و ارمنستان و ۲ هزار و ۵۰۰ كیلومتر مرز دریایی از طریق دریای عمان، خلیج‌فارس و دریای خزر یكی از بزرگ‌ترین كشورهای خاورمیانه و حتی جهان محسوب می‌شود و از دیرباز و پیش از روی كار آمدن نظام جمهوری اسلامی، جدالی سخت را برای حفظ مرزها و قلمروی خود شاهد بوده است. بسیاری از ناظران برخورداری ایران از مرزهای خاكی گسترده را به منزله فرصتی برای رشد و توسعه مرزنشینان می‌دانند ولی به واسطه عواملی متعدد، نه‌تنها رشد و توسعه به معنای واقعی كلمه رخ نداده، بلكه این روزها كلیدواژه مرزنشین با محرومیت همسو شده و از این‌رو بسیاری از مسوولان خواستار توجه بیشتر نهادهای مسوول به استان‌های مرزنشین شده‌اند ولی از قرار معلوم نه‌تنها برنامه‌ای مدون و دقیق برای توسعه روستاها و شهرستان‌های مرزی ایران وجود ندارد، بلكه انتشار گاه و بی‌گاه اخباری چون صدور دستور شورای عالی امنیت ملی برای تخلیه ۶ روستای مرزی انتقاداتی را متوجه نهادهای تصمیم‌گیر می‌كند.
مظلوم چون سردشت
ماجرا این‌بار از «سردشت» آغاز شد. نام سردشت با بمباران شیمیایی رژیم بعث و مظلومیت تاریخی‌اش گره خورده ولی آنچه در هفته دفاع مقدس بار دیگر نامش را به سر زبان‌ها انداخت، نه خبری درباره تلخی‌های حملات شیمیایی صدام، بلكه خبری تلخ بود از روزگار كنونی مردم این شهرستان. كمال حسین‌پور كه هفتم اسفندماه با كسب بیش از ۳۵ هزار رای ردای نمایندگی مردم سردشت را به تن كرد، با انتشار نامه‌ای در صفحه شخصی‌اش در شبكه اجتماعی اینستاگرام به تندی از علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی -كه از قضا این روزها نامش میان گزینه‌های سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران به چشم می‌خورد- انتقاد كرد و از صدور دستور تخلیه ۶ روستای مرزی این شهرستان پرده برداشت. آنچه از نامه این نماینده مجلس پیداست، آن است كه مرجع صدور دستور تخلیه این روستاها شورای عالی امنیت ملی نبوده، بلكه این دستور از سوی هنگ مرزی شهرستان سردشت صادر شده ولی از قرار معلوم آنچه موجبات نگارش نامه به شورای عالی امنیت ملی را فراهم آورده، در مرحله نخست مصوبه تعیین «حریم قرمز مرز» ایران و دست بالاتر این نهاد در حل و فصل مسائلی از این دست است. این نماینده مجلس در شرح چیستی ماجرا نوشته كه «اخیرا هنگ مرزی شهرستان سردشت به اهالی ۶ روستای واقع در نوار مرزی این شهرستان ابلاغ كرده كه به دلیل واقع شدن این روستاها در حریم قرمز مرز، بنا بر مصوبه شورای عالی امنیت ملی، تمامی اهالی مكلفند هر چه سریع‌تر نسبت به تخلیه روستاها اقدام كنند.» حسین‌پور در نامه خود كه از قرار معلوم حداقل تا لحظه نگارش این گزارش با پاسخی درخور از سوی شورای عالی امنیت ملی مواجه نشده، تاكید كرده كه «نمی‌توان با عنوان‌هایی چون دستورالعمل‌های امنیت مرزی، امنیت روحی و روانی این خانواده‌های مستضعف را نادیده گرفت. برای جابه‌جایی ساكنان این روستاها و تجمیع آنان با روستاهای مجاور، جلب رضایت قلبی امری بسیار مهم و حیاتی است.»
درد مردم سیاسی نیست!
نكته قابل توجه در این میان آنكه برخی كاربران شبكه‌های اجتماعی با یادآوری تشدید خصومت‌ها میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده، صدور دستور تخلیه این روستاها را نشانی از گسترش سایه جنگ بر سر ایرانیان دانستند؛ حال آنكه پیگیری‌های روزنامه اعتماد به كلی ناقض این فرضیه است. در همین راستا حسین‌پور، نماینده سردشت در مجلس یازدهم در جریان گفت‌وگوی خود با روزنامه اعتماد تاكید می‌كند كه «صدور دستور تخلیه ۶ روستای مرزی شهرستان سردشت نه‌تنها مساله‌ای سیاسی نبوده، بلكه بحثی اجتماعی و در ارتباط با زندگی روزمره ساكنان این روستاها و به نوعی درد آنان است.» او در پاسخ به چرایی نگارش نامه خطاب به دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز می‌گوید: «دستور تخلیه روستاها بر اساس مصوبه‌ای است كه در شورای عالی امنیت ملی به تصویب رسیده بنابراین طی نامه‌ای درخواست كردم كه در مرحله اول از تخلیه این روستاها جلوگیری به عمل آید.» او اضافه می‌كند: «اما اگر امكان توقف این دستور وجود ندارد كه به نظر من با توجه به قدمت چند صد ساله این روستاها و زندگی ساكنانش در آنها توقف تخلیه این روستاها امری امكان‌پذیر است، درخواست كردم كه یا به این افراد زمینی در یكی از روستاهای بزرگ‌تر همجوار داده شود یا وام بلاعوض تقدیم‌شان شود تا حداقل آنان نگرانی از بابت تامین معاش خود نداشته باشند.» این نماینده مجلس در پاسخ به پرسشی درباره محل دقیق قرارگیری این روستاها گفت كه «تمامی این ۶ روستا كه دستور تخلیه آنها از سوی هنگ مرزی صادر شده، در خاك ایران واقع شده‌اند و كیلومترها تا خاك عراق فاصله دارند ولی نكته اینجاست كه این روستاها از آخرین پاسگاه مرزی ایران جلوتر هستند به همین دلیل هنگ مرزی شهرستان سردشت با استناد به مصوبه شورای عالی امنیت ملی خواستار تخلیه این روستاها شده است.»
«نوار قرمز مرزی» چیست؟
در ادبیات نظامی و امنیتی، كلیدواژه «نوار» یا «خط قرمز مرزی» امری پركاربرد محسوب می‌شود. مسوولان نظامی و امنیتی ایرانی همچون بسیاری از كشورهای جهان پاسگاه‌های مرزی خود را با نواری فرضی به هم وصل كرده و اصطلاحا به آن نوار قرمز مرزی گفته می‌شود. از قرار معلوم و بر اساس اظهارات نماینده سردشت در مجلس شورای اسلامی، تمامی این ۶ روستا از نوار قرمز مرزی در نظر گرفته شده برای مرز ایران چند كیلومتری جلوتر واقع شده‌اند. از این‌رو تامین امنیت آنان حداقل در ظاهر امری دشوار محسوب می‌شود به همین دلیل تصمیم بر حذف صورت مساله گرفته شده و نهادهای امنیتی و نظامی در شرایطی خواستار تخلیه این روستاها شده‌اند كه انجام چنین اقدامی بدون توجه به عواقب آن می‌تواند بحرانی نظیر روستای ابوالفضل خوزستان را برای شهرستان‌های مرزی ایران ایجاد كند. اهالی روستای ابوالفضل نه بهانه مساله نظامی و امنیتی، بلكه با توجه به شكایت بنیاد مستضعفان ناچار به تخلیه شدند ولی عدم توجه به آینده ساكنان عمدتا مستضعف روستاهای از این دست، به بحرانی امنیتی بدل شد كه دبیر شورای عالی امنیت ملی را نیز به عذرخواهی واداشت. از این‌رو به نظر می‌رسد كابوس این روستا در صورت بی‌توجهی به مسائل معیشتی ساكنان روستاهای مرزی سردشت می‌تواند دوباره تكرار شود.
كدام ۶ روستا؟
جالب آنكه بسیاری از كاربران شبكه‌های اجتماعی یا رسانه‌های ارتباط جمعی داخل و خارج از ایران كه به انتشار نامه نماینده سردشت در مجلس به دبیر شورای عالی امنیت ملی پرداختند، اطلاعی از نام و جمعیت روستاهایی كه دستور تخلیه آنان صادر شده، نداشتند. پیگیری‌های روزنامه اعتماد حاكی از آن است كه ۵ روستا از مجموع ۶ روستایی كه دستور تخلیه آنان صادر شده، از توابع «بخش مركزی» سردشت محسوب می‌شوند و یك روستا در بخش «وزینه» سردشت واقع شده كه روی هم حدود ۱۷۰ نفر جمعیت دارند. روستای «اشكان سفلی» با جمعیت ۴ نفر (یك خانوار)، روستای «نوكان» با جمعیت ۸۲ نفر (١٩ خانوار)، روستای «تیت سفلی» با جمعیت ۳۰ نفر (٨ خانوار) و روستای «ارزنه» با جمعیت ۵۳ نفر (۱۴ خانوار) ۴ روستایی هستند كه دستور تخلیه آنان داده شده ولی هنوز مردم در آنها زندگی می‌كنند. روستاهای «گاكه» واقع در بخش مركزی و «گوره شیر» واقع در بخش «وزینه» سردشت نیز ۲ روستای دیگری هستند كه از زمان صدور دستور تا امروز تخلیه شده‌اند. نكته قابل تامل آنكه براساس اظهارات حسین‌پور، نماینده سردشت، دستورهای تخلیه صادر شده به همین روستاها خلاصه نشده و از قرار معلوم روستاهای مرزی دیگر نیز در دست اقدام قرار دارد ولی تاكنون دستور تخلیه فقط به اهالی ۶ روستای نامبرده ابلاغ شده است. نكته قابل تامل آنكه فرماندار شهرستان سردشت به‌رغم توصیه معاون سیاسی استاندار آذربایجان غربی و پیگیری‌های چند باره خبرنگار روزنامه اعتماد در نهایت ارایه توضیح در این رابطه را به زمانی دیگر موكول كرد.
