گزارش ملی رسانه / عباس عبدی
منتشر شده در روزنامه ایران ۲۲ مرداد ۹۸
هنگامی كه ساختمان پلاسكو آتش گرفت و فرو ریخت، بسیاری از مردم نه تنها نگران شدند، بلكه مهم‌تر از آن خواهان این بودند كه بدانند چرا چنین حادثه‌ای رخ داد؟ البته حادثه در هر جامعه‌ای رخ می‌دهد، تفاوت كشورها از حیث كمیت و كیفیت حوادث است. در همه جای جهان تصادفات رانندگی یا سقوط هواپیما رخ می‌دهد، ولی تفاوت كشورها از نظر تعداد تصادفات نسبت به جمعیت یا خودرو و نیز تعداد كشته‌ها است.
تفاوت دیگر كوشش هر كشور برای شناخت علل تصادف و یا سقوط و برنامه‌ریزی برای كاهش حوادث است. به همین علت درخواست مردم و جامعه این بود كه گزارشی از وضعیت منجر به حادثه پلاسكو تهیه شود و در مرحله بعد، دولت و سایر نهادهای حكومتی، براساس آن گزارش اقدامات لازم را جهت جلوگیری از تكرار حوادث مشابه به عمل آورند.
این چنین بود كه گروهی از كارشناسان تعیین شدند كه فراتر از گزارش‌های اداری به شناخت موضوع بپردازند و سهم و نقش عوامل انسانی و غیر انسانی از جمله كمبود امكانات یا ضعف ساختارها و مقررات و سازوكارهای نظارتی را در بروز حادثه شرح دهند. در نهایت گزارش دقیق و مفصلی كه به نوعی فصل‌الخطاب توصیف وضع موجود بود تهیه و ارایه شد و موجب تأسف گردید كه تقریباً همه نهادهای ذی‌ربط به نوعی و تا حدی مقصر بودند و این نشان داد كه حادثه مذكور بیش از آن، ریشه در عوامل ساختاری دارد كه بخواهند افراد خاصی را مقصر جلوه دهند، باید تحولات ریشه‌ای در روابط میان نهادها و اجرای وظایف هركدام از آنها شكل بگیرد تا دیگر شاهد این ماجراها نباشیم. اگرچه اطلاعی از اقدامات انجام شده برای بهبود ساختارها و روندهای اجرایی ناشی از آن گزارش در دسترس نداریم، ولی به هر حال گام اول خوب برداشته شد.
حادثه پلاسكو، از جمله حوادثی است كه برای مدت معینی ذهن جامعه را درگیر خود می‌كند و حساسیت‌های كافی برای پیگیری آن بوجود می‌آید، در حالی كه ما با موضوعات دیگری نیز درگیر هستیم كه اهمیت آنها به مراتب ده‌ها برابر حادثه پلاسكو است ولی هیچ اقدامی درباره آن صورت نمی‌گیرد. علت نیز در روند آرام وقوع این مسایل است.
برای نمونه بر اثر حوادث رانندگی سالانه هزاران نفر كشته، ده‌ها هزار نفر مصدوم و حتی معلول می‌شوند، هزاران میلیارد تومان خسارت مالی وارد می‌شود كه خسارت یك سال آن ده‌ها برای خسارت ناشی از آتش گرفتن ساختمان پلاسكو است. ولی حساسیت كافی برای تهیه گزارش ملی حوادث رانندگی ایجاد نشده است كه درك دقیقی از ابعاد و علل این ماجرا به دست آید تا اقدامات كامل برای كاهش آن صورت گیرد.
نمونه دیگر گرایش به مهاجرت از كشور است كه بر اساس گزارش‌های موجود روند رو به رشدی را در دو دهه گذشته طی كرده است و خسارات مادی و نیروی انسانی آن حتی با تصادفات رانندگی نیز قابل مقایسه نیست.
نمونه دیگر وضعیت مطبوعات و رسانه‌های كشور است كه در حضیض خود قرار دارند. و هدف این یادداشت اشاره مختصری به این نهاد است. رسانه‌های هر كشوری یكی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی است كه نقش اطلاع‌رسانی، اجتماعی كردن و پر كردن اوقات فراغت و... را به عهده دارد. متأسفانه به علل گوناگون وضعیت رسانه‌ای كشور اصلاً مطلوب نیست.
این رسانه‌ها كمابیش مرجعیت داخلی خود را از دست داده‌اند، و به تعبیری رسانه‌های رسمی و داخلی فاقد قدرت اقناع‌سازی مردم شده‌اند. میزان مراجعه به آنها نیز به شدت اُفت كرده است. و از میزان مراجعه مهم‌تر، كیفیت مراجعه به آنها است. رسانه‌ای كه حتی در تأمین اوقات فراغت مردم شكست بخورد، به طور قطع ناتوان از آن است كه در هنگام ضرورت حقایق را به مردم منتقل نماید، و این برای امنیت ملی كشور خطرناك محسوب می‌شود.
از سوی دیگر فضای مجازی در عین آنكه موجب تحولی مثبت در نظام رسانه‌ای كشور شده، و تناقضات این نظام رسانه‌ای را برجسته و آشكار كرده است ولی در عین حال به علت ماهیت این فضا، قادر نیست كه جایگزین مناسبی برای فضای واقعی رسانه‌ای باشد.
با توجه به این ملاحظات در جلسه‌ای كه به مناسبت روز خبرنگار در باشگاه نهاد ریاست جمهوری برگزار شد به عنوان نماینده انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران درخواست كردم كه دولت و ریاست جمهوری برای تهیه چنین گزارشی دست به كار شود. گزارش ملی مطبوعات یا رسانه در اصل پیشنهاد آقای دكتر نمك‌دوست بود، و هیأت مدیره انجمن نیز آن را تأیید كرد. درخواست داریم كه در اسرع وقت گروهی از كارشناسان معتبر تعیین و چنین گزارشی را تهیه و راه‌حل‌های برون‌رفت از مشكلات را نیز پیشنهاد كنند. ظاهراً میزبانان محترم دولتی از پیشنهاد استقبال كردند، امیدواریم هرچه زودتر شاهد اجرای آن باشیم.
