درباره سریال پنج قسمتی چرنوبیل
علیرضا اشراقی
این روز‌ها بحث درباره‌ی سریال پنج قسمتی چرنوبیل - ساخته‌ی اخیر شبکه‌ی اچ.بی.او - داغ است. سریال تصویر جالبی از فریبکاری آمیخته به بی‌عرضگی دستگاه دیوان‌سالاری شوروی در مواجهه با بحران را نشان می‌دهد. ماجرای دستگیری آندری چیکاتیلو، مخوف‌ترین قاتل سریالی در تاریخ روسیه، نمونه‌ی جالب دیگری از شیوه‌ی مدیریت بحران در این نظام است.
چیکاتیلو در مدت ۱۲ سال به بیش از ۵۰ زن و کودک تجاوز کرد و بعد آن‌ها را کشت و مثله کرد. در سال ۱۹۸۳ کارآگاه ویکتور بوراکف مسئول پرونده‌ی تحقیقات و شناسایی قاتل می‌شود. بوراکف هم کاربلد است و هم وظیفه‌شناس. اما برای انجام تحقیقات با انواع موانع اداری، عقیدتی و سیاسی باید دست و پنجه نرم کند. او باید برای هر تصمیمی از یک کمیته‌ی منطقه‌ای اجازه بگیرد. منابع کافی برای تحقیقات در اختیارش نمی‌گذارند و حتی اجازه نمی‌دهند از برخی از چهره‌های مشکوک بازجویی کند. حتی سعی می‌کنند یک آدم بی‌گناه را جای قاتل دستگیر کنند تا قال ماجرا زود کنده و پرونده مختومه شود.
بوراکف در آغاز کار تحقیقات چند درخواست دارد: یکی این‌که از مرکز برایش نیروی کمکی و کامپیوتر بفرستند. دوم این که برای مشورت با اف.بی.آی که تجربه و تخصص بالایی در پیگیری قاتلان سریالی دارد تماس بگیرند. و سوم این که مردم را از خطر این که یک قاتل سریالی دارد آزاد می‌چرخد آگاه کنند. کمیته بدون هیچ توضیحی با هیچ‌کدام از این خواسته‌ها موافقت نمی‌کند. دلیلش را مدتی بعد مافوقش این‌طور شرح می‌دهد:
«دلیل این که کمیته به خواسته‌هایت جواب رد داد این بود که ... اگر ما نیروی بیشتر و یا کامیپوتر درخواست کنیم، به معنای این است که نزد مقامات بالا در مسکو اعتراف می‌کنیم که ما دستپاچه شده‌ایم و عرضه‌ی انجام این کار را نداریم ... کمیته هرگز چنین درخواستی نمی‌کند. اگر ما بخواهیم از اف.بی.آی کمک بگیریم، به معنای این است که داریم اعتراف می‌کنیم در زمینه‌ی تحقیقات جنایی و مدیریت اطلاعات از غرب خیلی عقب‌مانده‌ایم ... کمیته هرگز چنین کاری نمی‌کند. و این که بخواهیم پرونده را علنی کنیم و به مردم خبر بدهیم هم به معنی این است که اذعان کنیم چنین جنایاتی در شوروی وجود دارد و رخ می‌دهد ... مقامات ترجیح می‌دهند بمیرند اما چنین چیزی را فاش نکنند.»
دستگیری قاتل سریالی حدود هشت سال طول می‌کشد. آدم‌های بی‌گناه بیشتری کشته می‌شوند به خاطر ندانم‌کاری‌ها و ملاحظه‌کاری‌های سیاسی مدیران میانی دولتی که فقط در فکر این هستند که کلاه خود را سفت بچسبند و پایبندی خود به خط‌قرمزهای نظام را نشان دهند تا مقامات بالا راضی باشند.
