چرا لاریجانی به بغداد نرفت؟ / احمد زیدآبادی
دولت عراق میزبان رؤسای مجالس کشورهای همسایۀ خود است. هدف از این میزبانی، جلب همکاری کشورهای منطقه برای کمک به «ثبات و توسعۀ عراق» اعلام شده است. ظاهراً تمام رؤسای مجالس کشورهای همسایۀ عراق از جمله عربستان، کویت، اردن، سوریه و ترکیه در اجلاس بغداد شرکت کرده‌اند به استثنای علی لاریجانی رئیس مجلس ایران که علاءالدین بروجردی عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس را به جای خود به بغداد فرستاده است.
گرچه علی لاریجانی دلیل عدم حضور خود را مشکلات ناشی از وقوع سیل در ایران اعلام کرده است، اما به نظر نمی‌رسد این دلیلی قانع کننده برای یک ناظر بی‌طرف باشد.
واقعیت این است که دولت جدید عراق تحت رهبری عادل عبدالمهدی مأموریت تازه‌ای برای خود تعریف کرده و آن، میانجیگری برای کاهش تنش بین همسایگان و کمک به شکل‌گیری منظومه‌ای از کشورهای منطقه برای همکاری در زمینه‌های مختلف است.
ظاهراً عراقی‌ها بیش از هر چیز، نگران افزایش تشنج بین ایران و عربستان‌اند و خود را قربانی بالا گرفتن نزاع بین آنها می بینند. به همین جهت آنها می‌کوشند تا از طریق میانجیگری بین تهران و ریاض، پلی بین دو طرف برای تفاهم و گذر از درگیری به وجود آورند. به همین دلیل، عادل عبدالمهدی در هفته‌های اخیر به ایران و عربستان سفر کرد و در پشت پرده به شدت کوشید تا آمریکا را به پرهیز از وارد کردن نام سپاه پاسداران در فهرست سازمان های تروریستی متقاعد کند. گرچه عبدالمهدی در مورد اخیر موفق نشد، اما جلب موافقت عربستان برای حضور در اجلاس بغداد در کنار ایران و سوریه و ترکیه، به نظرم نشانه‌ای از انعطاف سعودی‌ها برای همراهی با تلاش دولت عراق در جهت کاهش تنش با ایران باشد.
از این رو، عدم شرکت علی لاریجانی در اجلاس بغداد می‌تواند به این تصور دامن زند که دولت ایران به خلاف آنچه در ملأعام مطرح می‌کند، چندان اشتیاقی هم به تشنج‌زدایی با عربستان ندارد و اهداف خاص خود را در منطقه دنبال می‌کند.
شاید از نگاه ایران، آنچه دولت عبدالمهدی در پی آن است، بی ارتباط با نقشۀ کلان آمریکا برای خاورمیانه نباشد و از همین رو، تهران به اقدامات دولت عراق در این زمینه با دیدۀ تردید می‌نگرد. چندی پیش، سایت دیپلماسی ایرانی، گزارشی از سخنان برهم صالح رئیس جمهور عراق منتشر کرد که در آن، صالح در دیدار با خبرنگاران ایرانی چندین بار بر لزوم ایجاد یک منظومۀ اقتصادی، سیاسی و امنیتی در منطقه تأکید کرده بود.
طبق گزارش دیپلماسی ایرانی، برهم صالح خطاب به مهمانان خود می‌گوید: «شما اروپا را ببینید! شهروندان از کشوری به کشور دیگر بدون هیچ مانعی تردد می‌کنند. در آنجا دیگر خبری از درگیری نظامی نیست، اما ما همچنان در دنیای دیگری زندگی می‌کنیم. من در تمامی دیدارهایم از اروپا تا کشورهای منطقه ای همواره بر این نکته تاکید کرده‌ام نمی‌توان ثبات به منطقه آورد بدون آنکه یک منظومه اقتصادی سیاسی و امنیتی به وجود آید که ایران جزئی از آن نباشد و کشورهای ساحلی خلیج فارس هم باید با آن در تعامل باشند.»
آنچه صالح به آن اشاره کرده است به نحوی بی‌شباهت به اهداف کلان «معاملۀ قرن» ترامپ نیست و احتمالاً به همین جهت دولت ایران به آن ظنین شده است.
این در حالی است که ضرورت همکاری منطقه‌ای در قالب یک بلوک گسترده در خاورمیانه، نباید در انحصار گفتمانی دولت آمریکا در آید و لازم است طرح‌های بدیلی برای آن نیز وجود داشته باشد. چه بسا معاملۀ قرن ترامپ، به زیان فلسطینی‌ها و به نفع اسرائیل چنان یکطرفه و غیرمنصفانه باشد که هیچ کشور عربی قادر به پذیرش و همکاری با آن نباشد. در آن صورت راه ائتلاف‌های تازۀ منطقه‌ای علیه برنامه‌های آمریکا گشوده خواهد شد. البته اگر طرح ترامپ به نظر کشورهای عرب در مجموع متوازن و منصفانه آید، در آن صورت ایران باید آمادۀ تحمل فشارهای سنگین‌تری در منطقه باشد! به نظرم حتی برای درک دقیق‌تر این موضوع، لازم بود لاریجانی راهی بغداد شود.
