فقرا از تورم سهم بیشتری گرفتند
اعتماد: در پنج سال گذشته یعنی درست پس از اجرای قانون هدفمند كردن یارانه‌ها نرخ تورم شدت گرفت و با اتفاقاتی مانند تشدید تحریم‌ها و افزایش پایه پولی شدیدتر هم شد. نكته‌ای كه باید به آن توجه كرد این است كه رشد تورم در بخش گروه‌های خوراكی و آشامیدنی از تورم كل بیشتر بود. با زبان اعداد این‌طور بیان می‌شود كه درحالی كه تورم كل در چهار سال 1389 تا 1392 به طور میانگین 7/24 درصد محاسبه می‌شود در گروه خوراكیها این تورم 1/32 درصد برآورد شده است. حال با در نظر گرفتن اینكه سهم خوراكیها و آشامیدنی‌ها در سبد هزینه خانوارهای طبقات مختلف كشور متفاوت بوده و سهم خوراكیها در سبد هزینه دهك‌های پایین درآمدی بسیار بیشتر از دهك‌های بالا است، می‌توان درك كرد كه تورم گروه‌های كم‌درآمد جامعه بیشتر بوده است. به بیان ساده‌تر زیان رفاهی این تورم برای دهك‌های پایین درآمدی بیشتر بوده است. وقتی تورم 5/141 درصدی (سال‌های 1389 تا 1392 و احتساب تورم اسفند 1393) خوراكیها در پنج سال گذشته را در كنار رشد دستمزد كه در این مدت در مجموع 91 درصد بوده است، قرار می‌دهیم، عقب‌ماندگی درآمدها به ویژه در گروه‌های كم درآمد نسبت به رشد هزینه‌ها كاملا مشخص است. حتی اگر رشد دستمزد را با میانگین تورم سالانه هم كه 3/115 درصد بوده، مقایسه كنیم؛ این عقب ماندگی قابل كتمان نیست.
سهم خوراكیها در سبد هزینه‌ها بالا رفت
در نمودار به خوبی مشخص است كه تا اواخر سال 1392 تورم خوراكیها بیشتر از كالاهای غیرخوراكی و خدمات بوده است و این موضوع به خصوص برای دهك‌های پایین درآمدی كه خوراكیها سهم بیشتری از بودجه خانوارشان را تشكیل می‌دهد، زیان‌های رفاهی بیشتری را به همراه داشته است. از طرف دیگر سهم هزینه‌های خوراكی در بودجه خانوارهای شهری از سال 1389 به بعد روندی صعودی داشته و از 4/22 درصد در سال 1386 به 7/26 درصد در سال 1392 رسیده است كه این به دلیل تورم بالاتر خوراكیها نسبت به غیرخوراكی‌ها بوده است. با اجرای فاز اول هدفمندی یارانه‌ها به دلیل افزایش قیمت حامل‌های انرژی، هزینه‌های تولید افزایش یافت و منجر به افزایش تورم شد. همچنین افزایش نرخ ارز ناشی از اجرای هدفمندی یارانه‌ها و افزایش انتظارات تورمی عرضه‌كنندگان را می‌توان از عوامل تشدیدكننده تورم دانست. از طرف دیگر پرداخت نقدی یارانه به خانوارها آن هم به میزانی بیش از درآمدهای حاصل از افزایش قیمت حامل‌های انرژی و تامین آن از بانك مركزی از دیگر دلایل بروز تورم بود. تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده از سوی شورای امنیت كه البته با تحریم‌های یكجانبه امریكا، اتحادیه اروپا و متحدان‌شان تشدید شد، هم آثار تورمی ایجاد كرد كه از طریق كاهش درآمدهای دولت و در نتیجه افزایش كسری بودجه، افزایش نرخ ارز و همچنین محدودیت تجاری خارجی ایجاد شد.
بدتر شدن توزیع درآمد در مناطق روستایی
همه آنچه باعث افزایش تورم در كشور شد اما فشار بیشتر را بر اقشار محروم‌تر وارد كرد. به غیر از تاثیری كه تورم ایجاد شده بر دهك‌های پایین گذاشته است، اثرات آن بر مناطق شهری و روستایی هم یكسان نبود. با نزدیك شدن به موعد اجرای هدفمند كردن یارانه‌ها نرخ تورم در مناطق روستایی به نحو معناداری از مناطق شهری پیشی گرفت، قبلا كمتر سابقه داشت. با اختلاف درآمدی موجود میان خانوارهای شهری و روستایی، وضعیت تورم نشان می‌دهد كه شوك‌های وارد شده به اقتصاد می‌تواند به افزایش شكاف و بدتر شدن توزیع درآمدها بین خانوارهای روستایی و شهری منجر شود. در تحلیلی كه مركز پژوهش‌های مجلس از آمارهای اعلامی مركز آمار دارد سهم خوراكی و پوشاك طی مدت مورد بررسی در خانواده‌های شهری 28 درصد اعلام شده اما سهم این دو گروه كالایی در مناطق روستایی 44 درصد برآورد شده است.
زیان رفاهی استان‌های محروم بیشتر از استان‌های دیگر
بررسی‌های بیشتر درباره تورم و میزان نوسان آن در استان‌های مختلف كشور نیز واقعیات مشابهی را نمایان می‌كند. با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و به دنبال آن تشدید تحریم‌ها، تفاوت تورم در استان‌های مختلف افزایش پیدا كرد. یعنی علاوه بر آنكه شوك‌ها باعث افزایش تورم شده‌اند، در مناطق مختلف كشور هم آثار متفاوتی به همراه داشته است. برای مثال نرخ تورم در تهران نسبت به استان‌های فقیرتر، كمتر افزایش پیدا كرده است. این به مفهوم زیان رفاهی بیشتر تورم در استان‌های محروم‌تر است. در جداول نرخ تورم استانی مشخص است كه اكثر استان‌های با تورم بالا استان‌های مرزی و اكثر استان‌های تورم پایین استان‌های ساحلی هستند. دلیل این مساله هم می‌تواند بالاتر بودن سهم خدمات در سبد خانوارهای با تورم پایین‌تر مثل تهران و استان‌های ساحلی و همچنین نقص نظام توزیعی كشور باشد.
تاثیر یارانه به صفر نزدیك می‌شود
اگرچه پرداخت یارانه نقدی به طور مستقیم باعث افزایش بیشتر درآمد دهك‌های پایین درآمدی به نسبت دهك‌های پردرآمدتر شد اما به دلیل وجود تورم ناشی از هدفمندی این آثار مثبت كم‌كم از بین رفت و وضع دهك‌های پایین نسبت به دهك‌های بالا بدتر شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد پرداخت یارانه نقدی یكسان به همه گروه‌های درآمدی باعث شده درآمد دهك‌ها به طور نابرابر افزایش پیدا كند و در نهایت منجر به افزایش نابرابری و نامناسب‌تر شدن وضعیت توزیع درآمد در جامعه شود.
بسیاری از كارشناسان بر ضرورت تغییر شیوه كنونی پرداخت یارانه‌ها تاكید كرده‌اند.
