مقایسه درآمد پزشکان در ایران و غرب
بررسی ها نشان می دهد در شرايطی که درآمد يک کارمند يا کارگر ايرانی يک پنجم درآمد همتای غربی اش هم نيست، پزشکان متخصص ايرانی چندين برابر همتايان خودشان در کشورهای غربی درآمد دارند.
به گزارش خبرنگار مهر، در چند ماه گذشته گزارش ها و مصاحبه هايی منتشر شد که درآمد پزشکان متخصص ايرانی را با همکارانشان در ايالات متحده و اروپا مقايسه کرده بود.
مهر: دکتر مسعود پزشکيان وزير اسبق بهداشت و عضو کميسيون بهداشت و درمان مجلس از درآمد ۷ برابری متخصصين ايرانی در مقايسه با پزشکان آمريکايی (نسبت به درآمد سرانه) سخن گفته و دکتر حسن طريقت منفرد که او هم سابقه وزارت بهداشت را دارد، عنوان کرده است که درآمد يک ساعت کار در بخش خصوصی ايران برابر با ۲۰۰ ساعت کار پزشکان فوق تخصصی آلمان است. اما اين اظهارات با واکنش شديد دکتر سيد حسن هاشمی وزير بهداشت، دولت يازدهم مواجه شد.
وی اين قبيل افراد را متهم به بيسوادی، منفی گرايی فرهنگی، کم اطلاعی و نگرانی از منافع خود کرد و جامعه پزشکی را به پاسخ دادن تشويق کرد. در همين ارتباط دکتر عليرضا زالی رئيس کل سازمان نظام پزشکی ايران گفته است که «درآمد بالای پزشکی سرابی بيش نيست»!
مقايسه درآمد پزشکان متخصص در آمريکا و اروپا
مطلع شدن از درآمد پزشکان غربی اصلا کار دشواری نيست. چرا که سازمان های مسئول در اين کشورها درآمد سالانه پزشکان در رشته های مختلف را برای اطلاع عموم اعلام می کنند. شفاف بودن درآمد اين پزشکان نقش بسزايی در برنامه ريزی سيستم های بهداشتی و درمانی اين کشورها داشته و نسبت اين درآمد به درآمد ساير اقشار شاغل در سيستم بهداشتی درمانی نظير پرستاران و همچنين نسبت به ساير گروه های کاری در اين کشورها به عنوان يک معيار برای عدالت اجتماعی محسوب می شود.
نسبت درآمد پزشکان نسبت به ساير اقشار جامعه در کشورهای سوسياليستی نظير آلمان و سوئد (منظور از سوسياليستی سيستم اقتصادی اين کشورهاست) در مقايسه با کشورهای کاپيتاليستی (سرمايه داری مطلق) نظير آمريکا معمولا کمتر است. نکته جالب اينکه درآمد پزشکان در کشور ما چندين برابر کشورهای سرمايه داری است در حالی که درآمد اقشار حقوق بگير در ايران، از جمله کارگران خيلی خيلی کمتر از آن کشورهاست.
بر اساس گزارش اداره کار ايالات متحده که در ۲۵ مارس ۲۰۱۵ (۵ فرودين ۱۳۹۴) منتشر شد، متوسط درآمد سالانه يک جراح در ايالات متحده ۲۴۰ هزار و ۴۰۰ دلار است که معادل حدود ۶۵ ميليون تومان درآمد ماهانه می شود. در همين گزارش درآمد سالانه يک متخصص داخلی ۱۹۰ هزار و ۵۳۰ دلار گزارش شده که معادل حدود ۵۱ ميليون تومان ماهانه می شود. درآمد متوسط سالانه برای پرستاران آمريکايی ۶۹ هزار و ۷۹۰ دلار در سال است که معادل حدود ۱۹ ميليون تومان درآمد ماهانه برای اين گروه است. حقوق متوسط برای تمامی مشاغل در ايالات متحده ۴۷ هزار و ۲۳۰ دلار در سال است که معادل درآمد ماهانه حدود ۱۳ ميليون تومان می شود. بالاترين درآمد در ايالات متحده متعلق به مديران ارشد، پزشکان و روانپزشکان و کارمندان شاغل در شرکت های نفتی بوده است.
بر اساس گزارش اداره سلامت عمومی بريتانيا در اکتبر ۲۰۱۴ (مهر ماه ۱۳۹۳) درآمد متوسط پزشکان در انگلستان در ۱۲ ماه قبل از گزارش حدود ۷۴۰۰۰ پوند در سال بوده که معادل ماهانه ۳۰ ميليون تومان است. درآمد سالانه پرستاران و گروه مامايی در انگلستان سالانه حدود ۳۱۰۰۰ پوند در سال ۲۰۱۴ بوده است که معادل ماهانه ۵ ميليون و ۱۲۰ هزار ميليون تومان می شود. در همين حال ميانگين درآمد سالانه تمامی مشاغل در بريتانيا حدود ۲۷۰۰۰ پوند معادل ۱۱ ميليون تومان است.
بر اساس گزارش اداره فدرال کار آلمان و اتحاديه ماربورگ پزشکان آلمان، درآمد متخصصان رشته های مختلف پزشکی بر اساس سابقه خدمتی و محل خدمت (بيمارستان دانشگاهی يا خصوصی) بين ۵۳۰۰ يورو (متخصصين بين ۱ تا ۳ سال سابقه) تا ۶۸۰۰ يورو (متخصص با سابقه ۱۳ سال کار) است. اين ميزان معادل ماهانه حداقل ۵ ميليون ۱۸۰ هزار تومان تا حداکثر ۲۴ ميليون تومان می شود. اگر اين متخصصان به عنوان رئيس گروه پزشکان متخصص انتخاب شوند حقوق آنها ماهانه بين ۶۶۰۰ يورو (با سابقه ۱ تا ۳ ساله در بيمارستان های خصوصی) تا حداکثر ۹۲۰۰ يورو (با سابقه بيش از ۱۳ سال کار در بيمارستان های دانشگاهی) است که معادل حداقل ۲۳ ميليون تومان تا حداکثر ۳۲ ميليون تومان در ماه است. در نهايت اگر متخصصی بتواند به رتبه رياست کل يک بخش درمانی با درجه پروفسوری برسد در اين صورت بطور متوسط حدود ۸۰ ميليون تومان درآمد ماهانه کسب می کند. درآمد متوسط ماهيانه يک پرستار حدود ۲۳۰۰ يورو است که معادل ۸ ميليون تومان درآمد ماهانه است.
درآمد پزشکان در اروپا
براساس آخرين گزارش فدراسيون پزشکان اروپا در سال ۲۰۱۴ حداکثر درآمد پزشکان شاغل در بيمارستان های فرانسه بين ۴۵۰۰ تا ۷۹۰۰ يورو (۱۲ تا ۲۵ ميليون تومان)، در ايتاليا بين ۴۵۰۰ تا ۱۲۰۰۰ (۱۲ تا ۴۲ ميليون تومان)، در دانمارک بين ۸۳۰۰ تا ۱۳۳۰۰ (۲۹ تا ۴۶ ميليون) و در اسپانيا بين ۲۴۰۰ تا ۴۳۰۰ يورو (۵/۸ تا ۱۵ ميليون تومان)است. همچنين متوسط درآمد سالانه دستياران پزشکی در امريکا ۵۵۳۰۰ دلار (حدود ۱۵ ميليون تومان ماهانه) است. درآلمان متوسط درآمد دستياران رشته پزشکی بر اساس سال تحصيلی وی بين ۴۰ تا ۵۴ هزار يورو در سال می باشد که معادل ماهانه ۵ميليون و ۱۱۰ هزار تا ۵ ميليون و ۱۵۰ هزار تومان می شود.
البته لازم به ذکر است که از درآمدهای ذکر شده، بر اساس شرايط کاری، خانوادگی و طبقه مالياتی حدود ۱۵ تا ۴۰ درصد ماليات کم می شود. همچنين با وجود نزديک بودن درآمد پزشکان به ساير افراد شاغل در سيستم بهداشتی - درمانی و همچنين متوسط درآمد ساير مشاغل در سالهای گذشته اعتراضاتی نسبت به اين اختلاف در رسانه های مختلف اين کشورها منتشر شده است. اعتراض نسبت به اين تبعيض ها منجر به وضع قوانينی شده تا سقف درآمد پزشکان کاهش يابد. از طرف ديگر پزشکان نيز در کشورهای غربی نارضايتی خود را از دريافت کم ابراز داشته اند. در آلمان بين ۱۰ تا ۵۳ درصد از پزشکان متخصص در رشته های مختلف از درآمد خود ناراضی بوده اند که بيشترين گروه ناراضی ها در بين متخصصين گوش و حلق و بينی بوده و کمترين آنها را پاتولوژيست ها (متخصصين آسيب شناسی) تشکيل می دادند.
درآمد پزشکان متخصص ايرانی چقدر است
متاسفانه بر خلاف کشورهای اروپايی و امريکا، هيچ آمار رسمی از درآمد متوسط و همچنين حداقل و حداکثر درآمد پزشکان متخصص در کشورمان از مراجع رسمی نظير وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی، وزارت کار و يا اداره آمار وجود ندارد. گرچه برای پاسخ صريح و روشن به اين سئوال که درآمد متخصصان ايرانی نسبت به پزشکان ساير کشورها در چه سطحی است نياز به شفاف سازی در اين زمينه وجود دارد ولی سعی کرديم تا با استفاده از شواهد نسبتا متقن موجود، ميزان درآمد متخصصين ايرانی را تخمين بزنيم.
کارانه پزشکان
ارقام متفاوتی از سوی دست اندرکاران و صاحب نظران در خصوص کارانه پزشکان متخصص در بيمارستان های مختلف گزارش شده است. در نامه ای که ۶ تن از نمايندگان اقتصاددان مجلس به رئيس جمهوری در خصوص تعرفه پزشکان منتشر شد، اين نمايندگان ضمن اعتراض به تبعيض درآمد پزشکان با ساير اقشار کادر درمانی ذکر شده است: «دريافتی معاون درمان وزير محترم بهداشت که متخصص قلب است از بيمارستان امام حسين در تابستان ۱۳۹۱ ماهانه بين ۶۱ تا ۸۳ ميليون تومان بوده است. همچنين در خبری که يکی از خبرگزاری ها در فروردين ۱۳۹۴ گزارش کرد، حسن غفوری فرد وزير و نماينده سابق مجلس اذعان داشته که «مدير يکی از بيمارستان ها خودش به من گفت که من فقط ۴۵ ميليون تومان کارانه می گيرم». دکتر ايرج خسرونيا رئيس جامعه پزشکان متخصص داخلی ايران نيز بيشترين کارانه ها را مربوط به جراحان قلب و مغز و اعصاب دانست که می تواند ماهانه تا ۷۰ ميليون تومان هم برسد. در مقابل اين رقم ها، معاون درمان وزارت بهداشت در خرداد ماه ۱۳۹۳ اعلام کرد که استادان دانشگاه که مطب ندارند و تمام وقت در بخش دولتی کار می کنند کارانه زير ۱۰ ميليون تومان می گيرند و علی جعفريان رئيس دانشگاه علوم پزشکی تهران، متوسط رقم کارانه هيئت علمی دانشگاه را ۵ ميليون و ۶۰۰ هزار تومان دانست. در سال ۱۳۹۲ حسن طريقت منفرد وزير سابق بهداشت، اعلام کرد که درآمد کارکرد پزشکان در بخش دولتی برای ۱۵۰ ساعت کار ماهانه ۳۴ ميليون تومان است.
زيرميزی
عليرغم اينکه دريافت زيرميزی توسط برخی از پزشکان متخصص سالهاست رواج دارد اما هيچ وقت آمار دقيق از ميزان اين دريافت ها گزارش نشده است. اين در حالی بود که دکتر سيد حسن هاشمی وزير بهداشت، زيرميزی را در فروردين ۱۳۹۳ حدود ۷ تا ۱۰ هزار ميليارد تومان اعلام کرد (مبلغی حدود سه برابر ميزان اختلاس معروف ۳۰۰۰ ميلياردی). با تکيه بر تخمين ايرج نديمی نماينده مردم لاهيجان و سياهکل در مجلس مبنی بر وجود يک گروه ۳ هزار نفری ماليات گريز در بين پزشکان، اگر اين رقم را که چيزی حدود ۵/۲ ميليارد يورو و ۳ ميليارد دلار است بين اين تعداد پزشک تقسيم کنيم به درآمد ماهانه بين ۱۹۴ تا ۲۷۸ ميليون تومان فقط از طريق دريافت زيرميزی می رسيم. بالطبع هرچه تعداد پزشکان زيرميزی بگير بيشتر باشد اين ارقام کمتر می شود.
حقوق پايه ماهانه
بسياری از پزشکان متخصص که در دانشگاه ها و يا ساير سازمان های دولتی يا غير دولتی نظير سازمان تامين اجتماعی کار می کنند حقوق ماهانه چند ميليونی بر اساس سابقه کار و رده علمی دريافت می کنند. اين ارقام به کارانه اضافه شده و به عنوان دستمزد نهايی پرداخت می شود. ارقام اين دستمزدها نيز بطور شفاف در دسترس نيست.
درآمد مطب و کلينيک های خصوصی
در اين مطب ها معمولا تعداد زيادی بيمار ويزيت می شوند که علاوه بر حق ويزيت در بسياری از اين مطب ها درآمدزايی از طريق انجام آزمايشاتی نظير نوار قلب، نوار مغز، سونوگرافی و... نيز صورت می گيرد. متاسفانه بررسی های انجام شده نشان می دهد که از درآمد متوسط مطب ها و کلينيک ها نيز هيچگاه گزارش شفافی منتشر نشده است.
با توجه به نکاتی که عنوان شد، تخمين درآمد نهايی يک پزشک متخصص در ايران به خاطر منابع متعدد درآمد و عدم شفافيت غير ممکن است.
دکتر ايرج خسرونيا گفته بيشترين درآمد را متعلق به جراحان مغز و اعصاب دانست که بين ۲۰۰ تا ۳۰۰ ميليون تومان در ماه است. ايرج نديمی نماينده مجلس به وجود دست کم ۳۰۰ پزشک با درآمد ماهانه يک ميليارد تومان اشاره کرد. دکتر علی اصغر پيوندی رئيس هيئت مديره نظام پزشکی تهران نيز با تاييد وجود پزشکان متخصص با درآمدهای چند صد ميليونی اظهار داشت که نمی توان درصدی را برای اين تعداد پزشکان تعيين کرد. در تحقيقی که توسط يک گروه در صدا و سيما انجام شده بود، گزارشی از ۲ هزار پزشک با درآمد بالای ۵۰۰ ميليون تومان در ماه ارائه شد. در عين حال با آشفتگی اطلاعات موجود بطور قطعی نمی توان گفت که درآمد متخصصين ايرانی بيشتر يا کمتر از همتايان خارجی آنها است، ولی دو نکته با توجه به اطلاعات موجود قطعی است.
پزشکان متخصصی که درآمدشان شامل کارانه، حقوق پايه، درآمد مطب و زيرميزی می شود قطعا چندين برابر متخصصان اروپايی و امريکايی درآمد دارند.
عدم عدالت در پرداخت بين پزشکان و ساير کادر درمانی و همچنين دستياران پزشکی حتی با اطلاعات داده شده توسط نظام پزشکی و وزارت بهداشت، کاملا مشهود است.
دريافتی متوسط پرستاران در آمريکا و آلمان يک سوم تا يک چهارم درآمد پزشکان است که در ايران اين رقم به شدت کمتر است. همچنين حقوق دستياران پزشکی در آمريکا حدود ۲۵ درصد درآمد يک متخصص و در آلمان حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد درآمد يک متخصص است. اين باعث می شود که يک پزشک در دوران دستياری زير خط فقر زندگی نکند و با دريافت تخصص خود سعی بر رفع محروميت های قبلی در اسرع وقت نداشته باشد.
در تمامی کشورهای پيشرفته دنيا، درآمد پزشکان جزئی از بودجه کلی سلامت کشور محسوب می شود و به اين خاطر است که با شفافيت بايستی هر ساله اعلام شود. در حال حاضر پاشنه آشيل طرح تحول نظام سلامت در کشور، افزايش نامتقارن تعرفه های پزشکی است. در شرايطی که اساسا درآمد پزشکان نامشخص است. چگونه می توان به دنبال عدالت در سلامت بود بدون آنکه درآمد بخش های مختلف سيستم بهداشتی - درمانی قبل از انجام اصلاحات مشخص شده باشد؟ مهمترين قدم می تواند شفاف سازی درآمد تمامی گروه های شاغل در سيستم بهداشتی - درمانی از جمله پزشکان متخصص باشد، کاری که به گفته حسن طريقت منفرد وزير سابق بهداشت، سازمان نظام پزشکی مايل به انجام آن نيست.
اکنون اين سئوال مطرح است در شرايطی که درآمد يک کارمند يا کارگر ايرانی به طور متوسط حتی يک پنجم درآمد همتای آمريکايی و اروپايی خودش نيست، چه طور درآمد يک پزشک متخصص ايرانی بين ۵ تا ۱۰ برابر همتای اروپايی و آمريکايی اوست؟ مگر نه اينکه اقشار ديگر جامعه از جمله حقوق بگيران بايد دستمزدهای کلان پزشکان را بپردازند؟ مسئول اين عدم تناسب حيرت انگيز و اين شکاف بزرگ درآمدی کيست؟
