iran-emrooz.net | Thu, 11.12.2025, 19:23

سام جیکوبز، سردبیر مجلهٔ تایم / ۱۱ دسامبر ۲۰۲۵

چرا «معماران هوش مصنوعی» به‌عنوان شخصیت سال ۲۰۲۵ تایم انتخاب شدند

از سال ۱۸۰۱، رهبران آمریکا در واشنگتن دی‌سی گرد هم آمده‌اند تا در مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید شرکت کنند. این روز سرشار از سنت است و معمولاً قدرتمندترین افراد کشور را کنار هم جمع می‌کند. در بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در ژانویه، مدیران شرکت‌های فناوری آمریکا ــ که مدت‌هاست در جهان پیشتازند ــ حضوری برجسته داشتند. اما هم‌زمان اتفاقی غیرمنتظره در پشت‌صحنه جریان داشت: همان روز، شرکت چینی گمنامی به نام «دیپ‌سیک»(DeepSeek) یک مدل جدید هوش مصنوعی منتشر کرد که بازارها را نگران کرد و زنگ خطر را در سیلیکون‌ولی به صدا درآورد.

فردای آن روز، غول‌های فناوری ــ سم آلتمان، لری الیسون و ماسایوشی سان ــ در کاخ سفید ظاهر شدند و اعلامیه‌ای مهم ارائه کردند. آنها تعهد کردند تا سقف ۵۰۰ میلیارد دلار برای ساخت مراکز دادهٔ هوش مصنوعی در نقاط مختلف آمریکا سرمایه‌گذاری کنند؛ پروژه‌ای که «استارگِیت» نام گرفت. این دو روز پیش‌آگهیِ سالی بود که در پیش داشتیم: رقابت جهانی، نوآوری حیرت‌انگیز، گردش سرمایه‌های عظیم و درهم‌تنیدگی نیروهای بخش عمومی و خصوصی.

این همان سالی بود که پتانسیل کامل هوش مصنوعی با تمام قدرت خود آشکار شد و مشخص گشت که دیگر راه بازگشتی وجود ندارد؛ هیچ گزینه‌ای برای کنارکشیدن در این مسیر باقی نمانده است. هر پرسشی که مطرح می‌شد، پاسخ آن هوش مصنوعی بود. شاهد شتاب‌گرفتن تحقیقات پزشکی و رشد بهره‌وری بودیم و دیدیم که چگونه کارهای ناممکن ممکن شد. تقریباً هیچ متن یا تصویری نبود که بدون اشاره‌ای به سرعت سرسام‌آور پیشرفت این فناوری و کسانی که آن را پیش می‌برند ارائه شود. این موج خبری میلیون‌ها بحث و گفت‌وگو دربارهٔ سطح اختلالی که هوش مصنوعی در زندگی ما ایجاد خواهد کرد برانگیخت. هیچ مدیر کسب‌وکاری نمی‌توانست دربارهٔ آینده سخن بگوید بدون آنکه از تأثیر این انقلاب فناورانه یاد کند. هیچ مادر و پدری یا معلمی نمی‌توانست نادیده بگیرد که نوجوان یا دانش‌آموزش چگونه از آن استفاده می‌کند.

این ابزارهای جدید گاهی شبیه جادو هستند. تنها در چند هفتهٔ اخیر آموخته‌ایم که هوش مصنوعی شاید امکان برقراری ارتباط با نهنگ‌ها را فراهم کند، یک مسألهٔ حل‌نشدهٔ ریاضی ۳۰ ساله را حل کرده و مدل‌های سنتی پیش‌بینی توفان را پشت سر گذاشته است. این سیستم‌ها با سرعتی خیره‌کننده بهتر می‌شوند و در چند ثانیه کارهایی انجام می‌دهند که انسان‌ها زمانی برای آن ساعت‌ها وقت صرف می‌کردند. بنا به یک مطالعه، توانایی‌های هوش مصنوعی اکنون تقریباً دو بار در سال دو برابر می‌شود. سرعت پذیرش آن نیز بی‌سابقه بوده است. جنسن هوانگ، مدیرعامل شرکت انویدیا ــ باارزش‌ترین شرکت جهان و یکی از اثرگذارترین بازیگران عرصهٔ هوش مصنوعی ــ به تایم می‌گوید: «هر صنعتی به آن نیاز دارد، هر شرکتی از آن استفاده می‌کند و هر کشوری باید آن را بسازد. این اثرگذارترین فناوری دوران ماست.»

اما همهٔ این پیشرفت‌ها بهایی دارد: میزان انرژی لازم برای اجرای این سیستم‌ها منابع را می‌بلعد. مشاغل در حال ناپدیدشدن‌اند. با افزایش پست‌ها و ویدئوهای تولیدشده توسط هوش مصنوعی، انتشار اطلاعات نادرست بیشتر شده و تشخیص واقعیت دشوارتر می‌شود. حملات سایبریِ عظیم بدون دخالت انسان ممکن شده‌اند. همچنین تمرکز خارق‌العاده‌ای از قدرت در دست شمار اندکی از رهبران تجاری شکل گرفته که از دوران «عصر زرین» تاکنون مشابه آن دیده نشده بود. اگر گذشته را مقدمهٔ آینده بدانیم، این روند هم به پیشرفت‌های بزرگ خواهد انجامید و هم به نابرابری بیشتر. شرکت‌های فعال در هوش مصنوعی اکنون بیش از هر زمان دیگری با اقتصاد جهانی گره خورده‌اند. این قماری است در ابعادی عظیم و نگرانی‌ها دربارهٔ شکل‌گیری یک حباب اقتصادی افزایش یافته است. ترامپ در سپتامبر بخشی از اضطراب عمومی را چنین توصیف کرد: «اگر یک روز اتفاق خیلی بدی بیفتد، فقط هوش مصنوعی را مقصر بدانید.»

برای کسانی که تاریخ را می‌شناسند، این لحظه مدت‌هاست در حال شکل‌گیری بوده است. هفتادوپنج سال پیش، رایانه‌ای به نام «مارک ۳» بر جلد تایم نقش بست. این دستگاه غول‌آسا که به ارزش ۵۰۰ هزار دلار برای نیروی دریایی ساخته شده بود، «بلندتر از یک دریاسالار» غرش می‌کرد و به دانشمندان کمک می‌کرد آینده‌ای جدید را تصور کنند. عنوان آن گزارش چه بود؟ «ماشینِ متفکر». امروز ما در جهانی زندگی می‌کنیم که آن ماشین متفکر ــ و سازندگانش ــ بنیان گذاشته‌اند.

شخصیت سال یکی از قدیمی‌ترین سنت‌های رسانه‌ای است. از زمانی که مجله تایم چارلز لیندبرگ را به عنوان مرد سال ۱۹۲۷ انتخاب کرد ـــ در تلاشی برای جبران این واقعیت که سردبیران پس از پرواز پیشگامانه‌اش بر فراز اقیانوس اطلس، تصویر این خلبان را روی جلد نیاورده بودند ـــ تا امروز، این انتخاب مسیر طولانی طی کرده و تمرکز آن گسترده‌تر شده است. ما نه فقط افراد، بلکه گروه‌ها را هم انتخاب کرده‌ایم؛ زنان بسیار بیشتری نسبت به آنچه بنیان‌گذاران مجله تصور می‌کردند (هرچند هنوز کافی نیست)، و در مواردی نادر، یک مفهوم را برگزیده‌ایم: «زمین در خطر»، در سال ۱۹۸۸، یا «رایانهٔ شخصی» در سال ۱۹۸۲. جنجال انتخاب رایانهٔ شخصی به‌جای استیو جابز بعدها موضوع کتاب‌ها و فیلمی شد.

این انتخاب اخیر سومین بخش از مجموعه‌ای است که لحظات مهم انقلاب فناورانهٔ نیم قرن اخیر را ثبت می‌کند. ظهور رایانهٔ شخصی در دههٔ ۱۹۸۰ اقتصاد را دگرگون کرد. شکل‌گیری جوامع دیجیتال در سال ۲۰۰۶ به‌طور مشهور ــ و گاه بدنام ــ با انتخاب «شما» به‌عنوان شخصیت سال همراه بود، جلدی با سطحی آینه‌ای. امروز می‌بینیم که آن انتخاب‌ها چقدر دوراندیشانه بوده‌اند. اکنون، اینترنت اجتماعی که به لطف دستگاه‌های دیجیتال شخصی ممکن شد، جای خود را به دوره‌ای تازه می‌دهد: «عصر هوش مصنوعی».

«شخصیت سال» ابزاری قدرتمند برای جلب توجه جهان به افرادی است که زندگی ما را شکل می‌دهند. و امسال، هیچ‌کس بیش از کسانی که هوش مصنوعی را تصور، طراحی و خلق کردند بر جهان تأثیر نگذاشت. مسیر آیندهٔ هوش مصنوعی را انسان‌ها تعیین خواهند کرد و هرکدام از ما می‌توانیم در شکل‌دادن به ساختار و آیندهٔ آن نقش داشته باشیم. کار ما آن را آموزش داده و تغذیه کرده است، و اکنون خود را در جهانی می‌یابیم که هرچه بیشتر با آن تعریف می‌شود. با اینکه رشد این مدل‌ها به مسیرهای عصبی‌ای متکی است که ظاهراً کارکرد ذهن انسان را تقلید می‌کنند ــ آنها یاد می‌گیرند، سخن می‌گویند، استدلال می‌کنند، مجاب می‌کنند و البته توانایی‌هایشان به همان اندازه که خارق‌العاده است می‌تواند ترسناک باشد ــ ما می‌دانیم که میان انسان و آفرینش او تفاوتی اساسی وجود دارد.

به همین دلایل، ما نیرویی را به رسمیت می‌شناسیم که ـــ چه خوب و چه بد ـــ بر تیترهای یک سال چیره بوده است. برای آوردن «عصر ماشین‌های متفکر»، برای شگفت‌زده و نگران‌کردن بشریت، برای دگرگون‌کردن اکنون و گشودن مرزهای امکان، «معماران هوش مصنوعی» به‌عنوان «شخصیت سال ۲۰۲۵ مجلهٔ تایم» انتخاب می‌شوند.