iran-emrooz.net | Fri, 24.10.2025, 14:18

دیوید شنکر
The National Interest
۲۴ اکتبر ۲۰۲۵

هیچ صلح، حاکمیت یا بازسازی‌ای برای لبنان پس از جنگ ممکن نخواهد بود مگر با ضبط سلاح‌های حزب‌الله.

در مراسم امضای توافق‌نامه در شرم‌الشیخ، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، آتش‌بس غزه را «آغازی نو برای سراسر خاورمیانه‌ای زیبا» توصیف کرد و گسترش قریب‌الوقوع توافق‌نامه‌های ابراهیم را پیش‌بینی نمود. اگرچه آتش‌بس میان اسرائیل و حماس با چالش‌هایی مواجه است، تنها چند ساعت پس از این مراسم، ژوزف عون، رئیس‌جمهور لبنان، اعلام کرد که آماده مذاکره با اسرائیل است؛ موضوعی که امیدها را برای پیوستن بیروت به قطار صلح افزایش داد. با این حال، این خوش‌بینی زودهنگام بود؛ احتمال ازسرگیری جنگ با حزب‌الله بیشتر است.

آتش‌بس شکننده لبنان در معرض آزمون

اسرائیل و لبنان در نوامبر ۲۰۲۴ برای پایان دادن به جنگ میان حزب‌الله و اسرائیل، توافق آتش‌بس امضا کردند. مانند غزه، این توافق نیز با دشواری‌هایی روبه‌روست. طبق این توافق، بیروت متعهد شد که حزب‌الله، شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران، را در سراسر کشور خلع سلاح کند. در حال حاضر، ارتش لبنان (LAF) در حال جمع‌آوری سلاح‌ها و برچیدن زیرساخت‌های حزب‌الله در جنوب کشور است، اما در اجرای تعهدات خود در شمال تعلل می‌کند.

از زمان آغاز آتش‌بس، اسرائیل به‌طور روزانه مواضع و انبارهای تسلیحاتی حزب‌الله را هدف قرار داده است. در صورت عدم پیشرفت در روند خلع سلاح، اسرائیل عملیات نظامی خود را از سر خواهد گرفت.

حملات ویرانگر اسرائیل در سپتامبر و اکتبر ۲۰۲۴، توان نظامی حزب‌الله را به‌شدت تضعیف کرد. در پی آن، حزب‌الله با آتش‌بس و خلع سلاح در جنوب موافقت کرد. با این حال، این گروه از خلع سلاح در شمال رود لیتانی سر باز می‌زند. در نتیجه، روند خلع سلاح متوقف شده است.

تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا، در ماه اوت به لبنان سفر کرد تا بیروت را برای پیشبرد این روند تحت فشار قرار دهد. تحت این فشار، ارتش لبنان در اوایل سپتامبر طرحی محرمانه برای خلع سلاح حزب‌الله به کابینه ارائه داد. طبق این طرح، قرار بود عملیات در جنوب تا پایان سال به اتمام برسد و سپس به شمال منتقل شود. اما اکنون مشخص شده که دولت لبنان و ارتش قصد اجرای کامل این طرح را ندارند.

برای ارتش و برخی مقامات دولتی، خلع سلاح حزب‌الله بسیار پرریسک تلقی می‌شود. در ماه اوت، نعیم قاسم، معاون دبیرکل حزب‌الله، تهدید کرد که در صورت ادامه تلاش دولت برای ضبط سلاح‌های حزب‌الله، جنگ داخلی ۱۵ ساله لبنان از سر گرفته خواهد شد. تنها چند روز پیش از این تهدید، شش سرباز ارتش لبنان در جریان پاکسازی یک انبار تسلیحاتی حزب‌الله در نزدیکی شهر صور کشته شدند؛ انفجاری که اکنون به‌عنوان تله انفجاری عمدی شناخته می‌شود.

تغییر رویکرد عون

در مواجهه با خطر جنگ داخلی، ژوزف عون مسیر جدیدی را در پیش گرفت. به‌جای خلع سلاح حزب‌الله، او شروع به صحبت درباره «مهار» سلاح‌های این گروه در شمال رود لیتانی کرد. عون در زمان مطرح کردن ایده مذاکره گفت: «سلاح‌ها مسئله اصلی نیستند؛ نیت استفاده از آن‌ها اهمیت دارد.» با توجه به سابقه حزب‌الله در استفاده از این سلاح‌ها علیه اسرائیل و وعده عون در سخنرانی آغاز به کار خود مبنی بر «تضمین انحصار سلاح در اختیار دولت»، این عقب‌نشینی بسیار ناامیدکننده است.

عون اکنون تلاش دارد از مذاکرات برای پایان دادن به حملات مداوم اسرائیل به مواضع حزب‌الله و خروج کامل اسرائیل از خاک لبنان بهره‌برداری کند. اسرائیل و لبنان مدت‌هاست که با میانجی‌گری سازمان ملل و آمریکا مذاکرات غیرمستقیم داشته‌اند. این مذاکرات به تعیین مرزهای دریایی منجر شد و می‌توانست در حل اختلافات مرزی زمینی نیز مؤثر باشد. مذاکرات مستقیم می‌تواند زمینه‌ساز روابطی عادی‌تر — اگر نه صلح‌آمیز — میان ارتش‌های حرفه‌ای دو کشور شود.

اگرچه مذاکرات مستقیم با بیروت برای اسرائیل جذاب است، اما در دنیای پس از ۷ اکتبر، اسرائیل دیگر حضور نیروهای نیابتی ایران در مرزهای خود را تحمل نمی‌کند. جای تعجب نیست که تنها یک هفته پس از پیشنهاد مذاکره، اسرائیل آن را رد کرد. روز بعد، اسرائیل بار دیگر مواضع و تسلیحات حزب‌الله را هدف قرار داد.

آینده لبنان

نزدیک به یک سال پس از امضای آتش‌بس میان اسرائیل و لبنان، بیروت همچنان در قبال تعهدات خود درباره حزب‌الله دودل است. البته دلایل موجهی برای این تردید وجود دارد، از جمله سابقه حزب‌الله در حذف مخالفان داخلی و نگرانی از جنگ داخلی. با این حال، بدون خلع سلاح حزب‌الله، صلح، حاکمیت و بازسازی در لبنان پس از جنگ ممکن نخواهد بود.

عون تنها کسی نیست که از مقابله با حزب‌الله واهمه دارد. برخی لبنانی‌ها برای جلوگیری از خشونت، خواستار رویکردی تدریجی هستند تا حزب‌الله به یک حزب سیاسی صرف تبدیل شود. اما شواهدی دال بر تمایل حزب‌الله به چنین تغییری وجود ندارد. این گروه اکنون در ضعیف‌ترین وضعیت خود قرار دارد، اما اگر دست‌نخورده باقی بماند، به‌احتمال زیاد بازسازی خواهد شد. در هر صورت، مشخص نیست که حزب‌الله واقعاً به روی ارتش لبنان آتش خواهد گشود یا نه. چنین اقدامی تنها جایگاه تضعیف‌شده این گروه را بیشتر تخریب خواهد کرد.

تام باراک اخیراً نوشت: «اگر بیروت اقدامی نکند، حزب‌الله ناگزیر با رویارویی بزرگی از سوی اسرائیل مواجه خواهد شد.» متأسفانه، با وجود امیدهایی که دولت جدید لبنان و حزب‌الله تضعیف‌شده ایجاد کرده‌اند، باراک درست می‌گوید. اسرائیل آماده مذاکره و اعطای امتیازاتی گسترده به لبنان است. در توافق‌نامه دریایی ۲۰۲۲، اسرائیل تقریباً با تمام خواسته‌های بیروت موافقت کرد. اما در موضوع خلع سلاح حزب‌الله، هیچ مصالحه‌ای در کار نخواهد بود.