iran-emrooz.net | Tue, 26.08.2025, 7:48

منابع آگاه در منطقه به «امواج مدیا» (Amwaj.media) گفته‌اند روسیه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل ــ که اعتبار آن در اکتبر به پایان می‌رسد ــ ارائه کرده است. این اقدام با هدف جلوگیری از رویارویی قریب‌الوقوع ایران و دولت‌های غربی ارزیابی می‌شود. جالب آن‌که این تحرک پس از گفت‌وگوی تلفنی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، انجام شده است. منابع مطلع که نخواستند نامشان فاش شود می‌گویند چین نیز به‌عنوان حامی مشترک به این ابتکار روسیه خواهد پیوست.

کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان که به طور مشترک با عنوان E3 شناخته می‌شوند، به ایران تا ۳۱ اوت فرصت داده‌اند تا همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) را از سر بگیرد و دوباره وارد گفت‌وگوها با ایالات متحده شود؛ در غیر این صورت با فعال شدن «مکانیسم ماشه» در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ (برجام)، تحریم‌های سازمان ملل بار دیگر برقرار خواهد شد. به باور ناظران، مجموعه E3 با این تهدید قصد دارند قبل از آنکه روسیه در سپتامبر ریاست دوره‌ای شورای امنیت را بر عهده بگیرد، از هرگونه مانور مسکو برای خنثی کردن این روند جلوگیری کنند.

طبق گزارش‌ها، پیش‌نویس روسیه شامل تمدید مکانیزم ماشه با این شرط است که در طول یک بازه شش‌ماهه قابل فعال‌سازی نباشد؛ هرچند این مهلت در ظاهر قابلیت تمدید دارد.

در گفت‌وگوهای اخیر که با میزبانی ترکیه میان ایران و E3 انجام شد، کشورهای اروپایی پیشنهاد کردند به‌جای ایجاد تقابل، با تمدید شش‌ماهه اختیار خود برای فعال‌سازی مکانیزم ماشه موافقت کنند؛ البته در برابر مجموعه‌ای از امتیازات از سوی ایران. یک منبع امنیتی در منطقه توضیح داده است که انتظارات E3 علاوه بر همکاری کامل ایران با آژانس و ازسرگیری گفت‌وگوها با آمریکا، شامل شفاف‌سازی درباره موجودی اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده ایران نیز هست.

به گفته این منبع، ایران با این درخواست‌ها مخالفت کرده و ادعا نموده که «تمامی مواد هسته‌ای زیر آوار مدفون شده‌اند»؛ آن هم پس از بمباران تأسیسات هسته‌ای فردو، اصفهان و نطنز توسط آمریکا در ماه ژوئن. تهران افزوده که «هیچ اطلاعی از سالم بودن یا نبودن این مواد ندارد» و همچنین «هیچ برنامه‌ای برای بیرون آوردن آن‌ها تا زمانی که تضمینی نسبت به عدم تکرار حملات وجود نداشته باشد، در دستور کار نخواهد داشت». یادآوری می‌شود که ایران پیش‌تر در آستانه دور ششم گفت‌وگوها با دولت دونالد ترامپ، هدف حمله اسرائیل قرار گرفت؛ حمله‌ای که آمریکا نیز با بمباران سه مرکز اصلی هسته‌ای ایران به آن پیوست. جمهوری اسلامی تأکید کرده تا بدون تضمین پایان یافتن حملات نظامی، وارد گفت‌وگو با واشنگتن نخواهد شد.

هرچند ایران در برابر الزامات مورد نظر E3 تردید نشان داده است ــ بخشی برای حفظ اهرم فشار در گفت‌وگوهای احتمالی آینده با آمریکا و پرهیز از ارائه غیرمستقیم اطلاعات حساس به دولت ترامپ درباره خسارت‌های حمله و موجودی اورانیوم ــ اما نشانه‌هایی از انعطاف در برابر پیشنهاد تمدید مکانیزم ماشه در صورت طرح آن از سوی شورای امنیت سازمان ملل بروز داده است. این رویکرد می‌تواند روسیه و چین را به صورت علنی در معادله وارد کند. با این حال، اگر ایران امتیازات مورد خواست اروپا را نپذیرد، بعید است سه کشور عقب‌نشینی کنند؛ مگر آنکه از سوی واشنگتن تحت فشار قرار گیرند.

یک منبع بلندپایه سیاسی در ایران، بدون تأیید مستقیم اقدام روسیه برای ارائه پیش‌نویس، در پاسخ به این پرسش که آیا دولت پزشکیان احتمالاً از چنین قطعنامه‌ای حمایت خواهد کرد یا خیر، اظهار داشته است: «این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل بستگی دارد.» این در حالی است که مقامات عالی‌رتبه در تهران به‌طور آشکار امکان تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ را رد کرده‌اند. علی لاریجانی، رئیس پیشین مجلس و دبیر تازه منصوب‌شده شورای عالی امنیت ملی، تصریح کرده است: «برخی کشورها درخواست تمدید شش‌ماهه داده‌اند، اما ایران موافق نیست. ما توافقی داشتیم که قرار بود طی ۱۰ سال تکمیل شود و قرار نیست مدام تمدید گردد. این فقط تفسیر به رأی است و ما آن را نمی‌پذیریم.» 

پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، ایران به‌طور رسمی به همه طرف‌های باقی‌مانده (E3، روسیه و چین) اعلام کرد در صورت فعال شدن مکانیزم ماشه، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد.

با این حال، پس از جنگ ویرانگر با اسرائیل و بمباران‌های ماه ژوئن توسط آمریکا، برخی ناظران تردید دارند که تهران واقعاً دست به چنین اقدامی بزند؛ چرا که این کار می‌تواند حملات تازه‌ای را برانگیزد. کارشناسان یادآور می‌شوند که جمهوری اسلامی با توقف مؤثر بازرسی‌های آژانس، عملاً از مزایای خروج از NPT بهره‌مند شده است، بدون آنکه هزینه‌های سیاسی آشکار این اقدام را پرداخته باشد. با این وجود، چنین وضعیتی قابل دوام نیست.

در این شرایط، پیشنهاد روسیه برای تمدید مکانیزم ماشه می‌تواند بخشی از یک بازی سیاسی باشد تا در صورت اقدام اروپا به تهدید خود تا ۳۱ اوت، این کشورها مقصر جلوه داده شوند ــ یا شاید هم بخشی از سناریویی باشد که قبلاً میان پوتین و ترامپ هماهنگ شده تا از رویارویی غیرقابل پیش‌بینی ایران و غرب جلوگیری شود. تنها گذر زمان روشن خواهد کرد.