در استان سویدا در جنوب سوریه چه خبر است؟

کریستینا گلدبام / نیویورک تایمز / ۱۵ ژوئیه ۲۰۲۵

بنا بر اعلام یک گروه ناظر بر تحولات دخلی سوریه، در یکی از مرگبارترین موج‌های خشونت فرقه‌ای در جنوب این کشور، از روز یکشنبه تاکنون بیش از ۱۰۰ نفر در جنوب سوریه کشته شده‌اند.

این درگیری‌ها روز یکشنبه میان قبایل بادیه‌نشین سنی و شبه‌نظامیانی از اقلیت مذهبی دروزی که کنترل استان سویدا در جنوب سوریه را در دست دارند، آغاز شد. این رویارویی به چندین روز نبرد در نواحی صعب‌العبور جنوب سوریه انجامید و بار دیگر دشواری‌های دولت جدید سوریه در تثبیت اقتدار خود بر سراسر کشور را نمایان ساخت.

این بحران همچنین پای اسرائیل را به ماجرا کشاند؛ به‌گونه‌ای که این کشور موجی از حملات هوایی را علیه نیروهای دولتی سوریه در سویدا ترتیب داد. روز سه‌شنبه، نیروهای کمکی دولت وارد استان شدند و وزیر دفاع سوریه اعلام کرد که آتش‌بس برقرار شده است. در ادامه، مهم‌ترین نکات این درگیری‌ها را می‌خوانید:

چرا این درگیری‌ها آغاز شد؟

بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه ــ یک نهاد ناظر بر جنگ مستقر در بریتانیا ــ درگیری‌ها از روز یکشنبه زمانی آغاز شد که اعضای یک قبیله بادیه‌نشین در امتداد بزرگراه اصلی سویدا به یک مرد دروزی حمله کردند و اموال او را غارت کردند. این واقعه به تبادل حملات و آدم‌ربایی میان شبه‌نظامیان دروزی در سویدا و گروه‌های مسلح قبایل در همان منطقه انجامید؛ گروه‌هایی که برخی از آن‌ها حامی دولت تلقی می‌شوند.

با بالا گرفتن ناآرامی‌ها، به گفته مقامات سوری، دولت در روز دوشنبه نیروهای نظامی را برای سرکوب درگیری‌ها اعزام کرد. اما با توجه به بی‌اعتمادی ریشه‌دار به دولت جدید، بسیاری از شبه‌نظامیان دروزی بر این باور بودند که نیروهای دولتی برای یاری رساندن به قبایل سنی و حمله به دروزی‌ها وارد عمل شده‌اند.

در واکنش به این تصور، بسیاری از گروه‌های شبه‌نظامی دروزی بسیج شدند تا نیروهای دولتی را عقب برانند و با آن‌ها درگیر شدند. رهبران شبه‌نظامیان دروزی اعلام کردند که اسرائیل نیز وارد میدان شد و روز دوشنبه و سه‌شنبه حملاتی هوایی علیه نیروهای دولتی سوریه در سویدا انجام داد.

طبق گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، دست‌کم ۱۳۵ نفر در مدت ۴۸ ساعت کشته شدند که دو کودک نیز در میان قربانیان بودند. بنا بر همین گزارش، ۱۹ نفر از این افراد در جریان «اعدام‌های میدانی» به دست نیروهای دولتی جان خود را از دست دادند. دولت سوریه در برابر درخواست نیویورک تایمز برای اظهار نظر درباره این گزارش‌های مربوط به اعدام‌ها، واکنشی نشان نداد.

شبه‌نظامیان دروزی چه کسانی هستند؟

اقلیت مذهبی دروزی که پیروان آن شاخه‌ای از تشیع را دنبال می‌کنند، حدود ۳ درصد از جمعیت سوریه را تشکیل می‌دهند. در جریان جنگ داخلی سوریه ــ که نزدیک به ۱۴ سال به طول انجامید ــ دروزی‌ها برای دفاع از خود در برابر دولت اسد و همچنین در برابر گروه‌های تندرویی که آن‌ها را مرتد می‌دانستند، چندین گروه شبه‌نظامی تشکیل دادند.

این گروه‌های مسلح در طول سال‌ها کنترل مؤثری بر استان سویدا ــ که زادگاه اصلی دروزی‌ها در سوریه و استانی راهبردی در مرز با اردن و در نزدیکی اسرائیل است ــ به دست گرفتند.

پس از آنکه ائتلافی از شورشیان اسلام‌گرای سنی در دسامبر گذشته به حکومت پنجاه‌ساله خاندان اسد پایان داد، مقامات جدید سوریه مذاکراتی را با رهبران دروزی آغاز کردند تا شبه‌نظامیان آنان را در ارتش ملی دولت جدید ادغام کنند.

مقامات دولتی بر این باورند که جذب نیروهای دروزی در ارتش برای تثبیت اقتدار حکومت تازه در سراسر کشور، به‌ویژه در مناطق جنوبی، امری حیاتی است. اما رهبران شبه‌نظامیان دروزی همچنان به رئیس‌جمهور جدید سوریه، احمد الشرع، و وعده‌های او مبنی بر حمایت از حقوق اقلیت‌های مذهبی و قومی متعدد کشور، با دیده تردید می‌نگرند.

الشرع و بسیاری از اطرافیانش پیشتر از اعضای یک گروه شورشی اسلام‌گرای سنی بودند که زمانی پیوندهایی با القاعده داشت.

چرا اسرائیل وارد ماجرا شده است؟

اسرائیل به دو دلیل عمده در درگیری‌های جنوب سوریه مداخله کرده است. نخست، رهبران اسرائیل می‌خواهند نیروهای دشمن خود در سوریه را مهار کنند. دوم، آنان قصد دارند نگرانی‌های اقلیت دروزی ساکن اسرائیل را ــ که با دولت این کشور روابط نزدیکی دارد ــ برطرف کنند.

پس از سقوط رژیم اسد، اسرائیل به‌شدت نگران آن بوده که شبه‌نظامیان وابسته به ایران و سایر نیروهای اسلام‌گرا در جنوب سوریه، در نزدیکی مرزهای اسرائیل، مستقر شوند. طی ماه‌های اخیر، نیروهای اسرائیلی کنترل منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل در جنوب سوریه را در دست گرفته‌اند؛ به داخل مناطقی در جنوب دمشق (پایتخت سوریه) نفوذ کرده‌اند تا نیروهای ضداسرائیلی را بازداشت کنند؛ و صدها حمله هوایی را علیه اهداف نظامی در سراسر سوریه انجام داده‌اند.

به گفته کارشناسان روابط اسرائیل و سوریه، مقام‌های اسرائیلی همچنین برای دفاع از دروزی‌های سوریه به‌صورت نظامی مداخله کرده‌اند یا تهدید به مداخله کرده‌اند. اسرائیل با این اقدامات، امیدوار است یک متحد بالقوه در برابر گروه‌های دشمن در نزدیکی مرزهای خود ــ به‌ویژه در بخش سوری بلندی‌های جولان ــ به دست آورد.

ایتامار رابینوویچ، مورخ اسرائیلی که در دهه ۱۹۹۰ هدایت مذاکرات با سوریه را بر عهده داشت، در این باره می‌گوید: «دولت اسرائیل صراحتاً می‌گوید: ما نمی‌توانیم ریسک کنیم، نمی‌خواهیم نیروهای دشمن در جولان سوریه مستقر شوند، نمی‌خواهیم ایران و حزب‌الله در آنجا بازی دربیاورند — این منطق ماست.»

با این حال، بسیاری از رهبران دروزی در سوریه اعلام کرده‌اند که نمی‌خواهند اسرائیل به نیابت از آن‌ها وارد عمل شود.

این تحولات چه معنایی برای دولت جدید سوریه دارد؟

این درگیری‌ها ــ که سومین موج بزرگ خشونت علیه اقلیت‌های مذهبی سوریه از زمان سقوط رژیم بشار اسد در ماه دسامبر به شمار می‌آید ــ بار دیگر نگرانی‌ها را درباره احتمال فروغلتیدن کشور به یک جنگ فرقه‌ای برانگیخته است.

در اوایل ماه مارس، گروه‌های مسلحی که پیش‌تر در نیروهای امنیتی اسد خدمت کرده بودند، در سواحل سوریه به نیروهای دولت جدید کمین زدند. این حمله آغازگر چندین روز خشونت فرقه‌ای شد که به گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، بیش از ۱۰۰۰ کشته بر جای گذاشت؛ عمدتاً از اقلیت علوی.

در ماه مه، موجی از خشونت در نزدیکی دمشق به کشته شدن بیش از ۳۹ نفر ــ عمدتاً از اقلیت دروزی ــ در عرض دو روز انجامید.

مقام‌های سوری اعلام کرده‌اند که دور تازه درگیری‌ها در سویدا، ضرورت کنترل کامل دولت مرکزی بر این استان را برجسته کرده است.

وزارت کشور سوریه این خشونت‌ها را «یک تشدید خطرناک» توصیف کرد و افزود: این رخدادها «در غیاب نهادهای رسمی ذی‌ربط به وقوع پیوسته است که این امر به تشدید هرج‌ومرج، وخامت اوضاع امنیتی و ناتوانی جامعه محلی در مهار بحران منجر شده است.»