| صفحه نخست | خبر و گزارش | سياست | انديشه | فرهنگ و ادبيات | زندگی | محیط زیست | RSS |
اسرائیل دست‌کم ۱۴ دانشمند اتمی ایران را کشت
جان لِیستر / آسوشیتدپرس
اسرائیل در ارزیابی خود از خسارات جنگی واردشده به ایران، به کشتار هدفمند دست‌کم ۱۴ دانشمند اشاره کرده است؛ اقدامی بی‌سابقه علیه مغزهای متفکر برنامه هسته‌ای ایران که به گفته کارشناسان مستقل، تنها می‌تواند این برنامه را به عقب بیندازد، اما قادر به توقف آن نیست.
یوشوا زارکا، سفیر اسرائیل در فرانسه در گفت‌وگویی با خبرگزاری آسوشیتدپرس اعلام کرد این ترورها باعث خواهد شد که ایران، حتی در صورت باقی‌ماندن بخشی از زیرساخت‌ها و مواد هسته‌ای پس از نزدیک به دو هفته بمباران‌های هوایی اسرائیل و پرتاب بمب‌های سنگرشکن عظیم توسط بمب‌افکن‌های پنهان‌کار آمریکایی، دیگر «تقریباً» قادر به ساخت سلاح هسته‌ای نباشد.
سفیر اسرائیل، گفت: «این واقعیت که کل آن گروه [دانشمندان] از میان رفتند، عملاً برنامه [هسته‌ای ایران] را برای چندین سال، برای مدت نسبتاً زیادی، به عقب برگرداند.»
با این حال تحلیلگران هسته‌ای می‌گویند ایران دانشمندان دیگری نیز دارد که می‌توانند جای آن‌ها را بگیرند. دولت‌های اروپایی نیز می‌گویند نیروی نظامی به تنهایی قادر به از بین بردن دانش هسته‌ای ایران نیست؛ به همین دلیل خواهان راه‌حلی مذاکره‌شده برای پایان دادن به نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران هستند.
دیوید لامی، وزیر امور خارجه بریتانیا، در مجلس عوام گفت: «حملات هوایی نمی‌توانند دانشی را که ایران در طول چند دهه به دست آورده از بین ببرند، و نه جاه‌طلبی‌های حاکمیتی‌ای را که ممکن است از این دانش برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده کند.»
ایران همواره تأکید داشته که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و آژانس‌های اطلاعاتی ایالات متحده نیز ارزیابی کرده‌اند که تهران به‌طور فعال در پی ساخت بمب نیست. با این حال رهبران اسرائیل استدلال می‌کنند که ایران می‌تواند در مدت کوتاهی سلاح هسته‌ای تولید کند.
در ادامه نگاهی دقیق‌تر به این ترورها خواهیم داشت:
شیمی‌دان‌ها، فیزیک‌دان‌ها و مهندسان در میان کشته‌شدگان
زارکا به آسوشیتدپرس گفت که حملات اسرائیل منجر به کشته‌شدن دست‌کم ۱۴ فیزیک‌دان و مهندس هسته‌ای شد؛ چهره‌های برجسته علمی ایران که «همه چیز در ذهن‌شان بود.»
او گفت: «آن‌ها نه به‌خاطر این‌که فیزیک می‌دانستند، بلکه به‌خاطر مشارکت شخصی‌شان در مبارزه — یعنی در طراحی، ساخت و تولید سلاح هسته‌ای — کشته شدند.»
به گفته ارتش اسرائیل، ۹ نفر از این افراد در موج نخست حملات اسرائیل در ۱۳ ژوئن کشته شدند. ارتش اسرائيل اعلام کرد این افراد «دهه‌ها تجربه انباشته‌شده در توسعه سلاح‌های هسته‌ای» داشتند و از جمله متخصصان در حوزه شیمی، مواد، مواد منفجره و همچنین فیزیک‌دان بودند.
زارکا روز دوشنبه ۲۴ ژوئن با آسوشیتدپرس گفت‌وگو کرد. روز سه‌شنبه ۲۵ ژوئن، تلویزیون دولتی ایران گزارش داد که یک دانشمند هسته‌ای دیگر به نام محمدرضا صدیقی صابر نیز در حمله‌ای اسرائیلی کشته شده است؛ حمله‌ای که پس از نجات او از حمله قبلی انجام شد. حمله ۱۳ ژوئن، جان پسر ۱۷ ساله‌اش را گرفته بود.
ترورهای هدفمند با هدف دلسرد کردن جانشینان احتمالی
کارشناسان می‌گویند دهه‌ها فعالیت هسته‌ای ایران — که غرب آن را دارای ابعاد نظامی می‌داند — برای این کشور ذخایری از دانش فنی و کارشناسانی فراهم کرده که می‌توانند برنامه ساخت کلاهک‌های قابل نصب بر موشک‌های بالیستیک ایران را ادامه دهند.
مارک فیتزپاتریک، دیپلمات پیشین آمریکایی و متخصص در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای، می‌گوید: «نقشه‌ها همچنان باقی خواهند ماند و نسل بعدی دانشجویان دکتری می‌توانند آن‌ها را رمزگشایی کنند.»
به گفته او، بمباران تأسیسات هسته‌ای «یا کشتن دانشمندان باعث به‌تعویق‌افتادن برنامه برای مدتی می‌شود. اگر هر دو با هم انجام شود، تأخیر بیشتری به همراه دارد، اما برنامه در نهایت بازسازی خواهد شد.»
فیتزپاتریک که اکنون تحلیلگر اندیشکده مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن است، افزود: «ایران نیروهای جایگزین در رده‌ای پایین‌تر دارد. آن‌ها به اندازه دانشمندان قبلی توانمند نیستند، اما در نهایت کار را پیش خواهند برد.»
سرعت ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تا حدی به این بستگی دارد که آیا حملات اسرائیل و آمریکا موفق شده‌اند ذخایر اورانیوم غنی‌شده و تجهیزات مورد نیاز برای رساندن آن به سطح مناسب جهت استفاده احتمالی در سلاح را نابود کنند یا نه.
پاول پودویگ، تحلیلگر مستقر در ژنو که در حوزه زرادخانه هسته‌ای روسیه تخصص دارد، گفت: «عنصر کلیدی، خودِ ماده \[هسته‌ای] است. وقتی آن ماده را داشته باشید، باقی مسیر نسبتاً شناخته‌شده است.» او افزود که هدف از کشتن دانشمندان شاید این بوده که «افراد را بترسانند تا در این برنامه‌ها همکاری نکنند.»
او سپس پرسید: «اما پرسش این است که \[این روند] کجا متوقف می‌شود؟ یعنی شروع می‌کنید به کشتن دانشجویانی که فیزیک می‌خوانند؟» و هشدار داد: «این سراشیبی بسیار لغزنده‌ای است.»
سفیر اسرائیل نیز گفت: «من واقعاً فکر می‌کنم افرادی که از این پس از آن‌ها خواسته می‌شود در برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران مشارکت کنند، پیش از پذیرش، دو بار فکر خواهند کرد.»
اسرائیل به‌طور گسترده به‌عنوان تنها کشور خاورمیانه دارای سلاح هسته‌ای شناخته می‌شود؛ هرچند این کشور هرگز وجود چنین زرادخانه‌ای را به‌طور رسمی تأیید نکرده است.
حملات پیشین به دانشمندان
سال‌هاست که گمان می‌رود اسرائیل در قتل دانشمندان هسته‌ای ایران نقش داشته، اما پیش از این هیچ‌گاه مسئولیت آن‌ها را به‌طور علنی نپذیرفته بود، برخلاف این بار.
در سال ۲۰۲۰، ایران اسرائیل را متهم کرد که با استفاده از تیربار کنترل از راه دور، محسن فخری‌زاده، دانشمند ارشد هسته‌ای خود را ترور کرده است.
لوا رینل، تحلیلگر مستقر در پاریس از اندیشکده بنیاد پژوهش‌های راهبردی، گفت: «این اقدام برنامه را به تأخیر انداخت، اما برنامه همچنان ادامه دارد. پس این روش مؤثر نیست.» او افزود: «این اقدامات بیشتر جنبه نمادین دارند تا راهبردی.»
زارکا، سفیر اسرائیل، بدون آنکه به‌طور مستقیم تأیید کند که اسرائیل فخری‌زاده را کشته، گفت: «اگر مجموعه‌ای از موانع مکرر برای برنامه هسته‌ای ایران به وجود نیامده بود — که برخی از آن‌ها نتیجه خرابکاری اسرائیل بوده‌اند — ایران خیلی وقت پیش به بمب دست یافته بود.»
او افزود: «آن‌ها هنوز به بمب نرسیده‌اند. هر یک از این اتفاقات، برنامه را کمی به عقب انداخته است.»
منطقه خاکستری قانونی
قوانین بشردوستانه بین‌المللی کشتن عمدی غیرنظامیان و افرادی را که مستقیماً در درگیری‌ها شرکت ندارند، ممنوع می‌کند. اما برخی کارشناسان حقوقی می‌گویند اگر این دانشمندان عضو نیروهای مسلح ایران بوده یا به‌طور مستقیم در عملیات‌های خصمانه مشارکت داشته باشند، ممکن است این ممنوعیت شامل حالشان نشود.
استیون آر. دیوید، استاد علوم سیاسی دانشگاه جانز هاپکینز، گفت: «برداشت شخصی من این است که این دانشمندان برای رژیمی سرکش کار می‌کردند که به‌طور مداوم خواهان نابودی اسرائیل بوده و به آن کمک می‌کردند تا سلاح‌هایی بسازد که این تهدید را عملی کند. بنابراین، آن‌ها اهداف مشروعی بودند.»
او افزود: «رهبران نازی آلمان یا ژاپن در جنگ جهانی دوم اگر می‌توانستند، لحظه‌ای در کشتن دانشمندانی که روی پروژه مَنهَتن \[ساخت نخستین بمب هسته‌ای] کار می‌کردند، تردید نمی‌کردند.»
لوری بلنک، متخصص حقوق بشردوستانه در دانشکده حقوق اموری، گفت که هنوز برای قضاوت درباره قانونی بودن کارزار حذف هدفمند دانشمندان از سوی اسرائیل خیلی زود است.
او در ایمیلی به آسوشیتدپرس نوشت: «ما به‌عنوان ناظران بیرونی، تمام اطلاعات لازم درباره نقش و فعالیت‌های این دانشمندان یا داده‌های اطلاعاتی در اختیار اسرائیل را نداریم. بنابراین نمی‌توانیم قضاوت قطعی داشته باشیم.»
زارکا، سفیر اسرائیل، میان تحقیقات هسته‌ای غیرنظامی و دانشمندانی که هدف قرار گرفتند تفاوت قائل شد.
او گفت: «یاد گرفتن فیزیک و دانستن دقیق این‌که هسته اتم چگونه عمل می‌کند و اورانیوم چیست، یک چیز است.»
اما تبدیل اورانیوم به کلاهکی که قابل نصب روی موشک باشد، «به این سادگی نیست،» او افزود. «این افراد دانش لازم برای این کار را داشتند و در حال توسعه بیشتر این دانش بودند — و به همین دلیل حذف شدند.»
| |||||||||||||
|
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايت‌ها و نشريات نيز ارسال می‌شوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2025 | editor@iran-emrooz.net
|
