تاثیرات محدود حمله آمریکا به مراکز اتمی ایران

بر اساس یک گزارش محرمانه اولیه در ایالات متحده، بمباران تأسیسات هسته‌ای ایران توسط آمریکا، تنها ورودی‌های دو سایت را مسدود کرده اما سازه‌های زیرزمینی این تأسیسات را منهدم نکرده است. مقام‌هایی که با محتوای این گزارش آشنا هستند این موضوع را اعلام کرده‌اند.

به گفته این مقام‌ها، یافته‌های اولیه نشان می‌دهد که حملات هوایی در آخر هفته گذشته، برنامه هسته‌ای ایران را تنها برای چند ماه به عقب انداخته است.

پیش از این حمله، نهادهای اطلاعاتی آمریکا تخمین زده بودند که اگر ایران تصمیم بگیرد با سرعت به سوی ساخت بمب پیش برود، این روند حدود سه ماه طول خواهد کشید. اما اکنون، پس از عملیات بمباران آمریکا و چند روز حملات نیروی هوایی اسرائیل، گزارش سازمان اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) برآورد کرده که این برنامه حداکثر کمتر از شش ماه به تأخیر افتاده است.

مقام‌های سابق می‌گویند اگر ایران به دنبال ساخت بمب در کوتاه‌ترین زمان ممکن باشد، محصول اولیه احتمالاً یک وسیله انفجاری کوچک و ابتدایی خواهد بود. ساخت یک کلاهک کوچک‌شده و قابل نصب بر موشک به‌مراتب دشوارتر است، و هنوز روشن نیست که چه میزان از تحقیقات پیشرفته‌تر در این حوزه آسیب دیده است.

این یافته‌ها نشان می‌دهند که اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، مبنی بر “نابودی کامل” تأسیسات هسته‌ای ایران، با ارزیابی‌های اولیه همخوان نیست و بزرگ‌نمایی شده است. قرار بود کنگره روز سه‌شنبه در جلسه‌ای رسمی درباره جزئیات این حمله توجیه شود و پرسش‌هایی درباره این ارزیابی مطرح کند، اما جلسه به تعویق افتاد. اکنون قرار است این جلسه روز پنج‌شنبه برگزار شود.

در این گزارش همچنین آمده است که بخش زیادی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران پیش از حملات جابه‌جا شده‌اند، به‌گونه‌ای که مقدار بسیار کمی از مواد هسته‌ای در جریان حمله نابود شده است. احتمال می‌رود بخشی از این ذخایر به سایت‌های مخفی هسته‌ای منتقل شده باشد که ایران همچنان آن‌ها را در اختیار دارد.

برخی مقام‌های اسرائیلی نیز معتقدند که ایران تأسیسات غنی‌سازی کوچکی را به‌صورت پنهانی حفظ کرده است تا در صورت حمله به سایت‌های اصلی، امکان ادامه برنامه هسته‌ای وجود داشته باشد.

مقام‌ها هشدار داده‌اند که این گزارش پنج‌صفحه‌ای، تنها یک ارزیابی اولیه است و ارزیابی‌های دیگری در راه است، به‌ویژه پس از گردآوری اطلاعات بیشتر و همچنین بررسی‌های ایران از سه سایت فردو، نطنز و اصفهان. یکی از مقام‌ها گفته است گزارش‌هایی که تاکنون به اعضای دولت ارائه شده‌اند «ارزیابی‌هایی متنوع و بعضاً متضاد» بوده‌اند و هنوز تحلیل نهایی صورت نگرفته است.

با این حال، گزارش سازمان اطلاعات دفاعی نشان می‌دهد که خسارت وارده به تأسیسات کمتر از آن چیزی بوده که برخی مقام‌های دولت انتظار داشتند، و ایران همچنان کنترل تقریباً تمام مواد هسته‌ای خود را در اختیار دارد. به این معنا که اگر تصمیم بگیرد به سمت ساخت سلاح اتمی حرکت کند، احتمالاً همچنان قادر خواهد بود این کار را در مدت نسبتاً کوتاهی انجام دهد.

مقام‌هایی که برای این گزارش مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند، به دلیل محرمانه بودن یافته‌ها، خواستار ناشناس‌ماندن شدند.

مخالفت کاخ سفید با نتایج گزارش

کاخ سفید با محتوای این ارزیابی مخالفت کرده است. کارولاین لویت، سخنگوی کاخ سفید، در بیانیه‌ای اعلام کرد که این گزارش «کاملاً نادرست» است.

او گفت: «افشای این ارزیابی ادعایی، تلاشی آشکار برای بی‌اعتبار کردن رئیس‌جمهور ترامپ و بی‌اهمیت جلوه دادن مأموریت شجاعانه خلبانان نیروی هوایی ماست که با دقت کامل، مأموریت نابودی برنامه هسته‌ای ایران را اجرا کردند. همه می‌دانند که وقتی ۱۴ بمب ۳۰ هزار پوندی با دقت کامل بر اهداف فرود می‌آیند، نتیجه چیزی جز نابودی کامل نیست.»

برخی از بخش‌های گزارش اطلاعاتی پیش‌تر توسط شبکه سی‌ان‌ان گزارش شده بود.

مقام‌ها می‌گویند حملات هوایی، به‌شدت به سامانه برق‌رسانی در سایت فردو آسیب زده است؛ سایتی که در عمق کوه ساخته شده تا از حملات هوایی در امان بماند. هنوز مشخص نیست که ایران چه مدت زمان نیاز خواهد داشت تا دوباره به سازه‌های زیرزمینی دسترسی پیدا کرده، سامانه‌های برق‌رسانی را تعمیر و تجهیزاتی که از محل منتقل شده‌اند را نصب کند.

ارزیابی‌های اولیه از میزان خسارت توسط اسرائیل نیز پرسش‌هایی را درباره اثربخشی این حملات مطرح کرده‌اند. مقام‌های دفاعی اسرائیل گفته‌اند که شواهدی در اختیار دارند که نشان می‌دهد تأسیسات زیرزمینی فردو نابود نشده‌اند.

پیش از حمله، ارتش آمریکا مجموعه‌ای از سناریوهای ممکن را به مقام‌ها ارائه داده بود که طیف گسترده‌ای از تخمین‌ها را درباره میزان تأخیر در برنامه هسته‌ای ایران شامل می‌شد. این برآوردها از چند ماه در پایین‌ترین حالت تا چند سال در خوشبینانه‌ترین حالت متفاوت بود.

برخی مقام‌ها هشدار داده‌اند که چنین برآوردهایی نادقیق هستند و عملاً نمی‌توان به‌طور قطعی مشخص کرد که در صورت تصمیم ایران به بازسازی، این روند دقیقاً چقدر زمان خواهد برد.

دونالد ترامپ اعلام کرده است که حملات هوایی توسط بمب‌افکن‌های B-2 و شلیک موشک‌های تاماهاوک از ناوگان دریایی آمریکا، سه سایت هسته‌ای ایران را «نابود» کرده‌اند؛ ادعایی که پیت هگست، وزیر دفاع آمریکا، نیز در نشست خبری روز یک‌شنبه در پنتاگون تکرار کرد.

اما ژنرال دن کین، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، با احتیاط بیشتری درباره تأثیر این حملات صحبت کرده است.

ژنرال کین در همان نشست خبری روز یک‌شنبه گفت: «این عملیات با هدف تضعیف شدید زیرساخت‌های مرتبط با تسلیحات هسته‌ای ایران طراحی شده بود.»

او همچنین گفت که ارزیابی نهایی از میزان خسارت ناشی از عملیات نظامی علیه ایران هنوز تکمیل نشده است. ژنرال کین که در کنار وزیر دفاع صحبت می‌کرد، افزود: ارزیابی اولیه نشان می‌دهد هر سه سایت هسته‌ای ایران که هدف حمله قرار گرفتند، دچار «خسارت و تخریب شدید» شده‌اند.

در جلسه سنای آمریکا در روز دوشنبه، دموکرات‌ها نیز با احتیاط بیشتری به ارزیابی ترامپ واکنش نشان دادند.

سناتور جک رید از ایالت رود آیلند، عضو ارشد دموکرات در کمیته نیروهای مسلح سنا، گفت: «ما همچنان منتظر ارزیابی نهایی از خسارات وارده در نبرد هستیم.»

مقام‌های نظامی پیش‌تر گفته بودند که برای وارد آوردن آسیب جدی‌تر به سایت‌های زیرزمینی، باید حملات در چند نوبت و با شدت بیشتری انجام می‌شد. اما ترامپ پس از تأیید موج نخست حملات، اعلام کرد که تصمیم دارد حملات بیشتر را متوقف کند.

نهادهای اطلاعاتی آمریکا پیش از حملات نتیجه‌گیری کرده بودند که ایران هنوز تصمیم به ساخت سلاح هسته‌ای نگرفته است، اما میزان کافی از اورانیوم غنی‌شده را در اختیار دارد که اگر تصمیم به ساخت بمب بگیرد، می‌تواند این کار را در مدت نسبتاً کوتاهی انجام دهد.

در حالی که تحلیل‌گران اطلاعاتی پیش‌بینی کرده بودند که حمله به فردو یا دیگر تأسیسات هسته‌ای ممکن است ایران را به ساخت بمب سوق دهد، مقام‌های آمریکایی می‌گویند هنوز مشخص نیست که ایران چنین تصمیمی خواهد گرفت یا نه.

نمایندگان سازمان اطلاعات دفاعی آمریکا (DIA) به درخواست‌ها برای اظهار نظر در این باره پاسخ ندادند.

نیویورک تایمز  / ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵
نویسندگان: جولیان ای. بارنز، هلن کوپر، اریک اشمیت، رونن برگمن، مگی هابرمن و جاناتان سوان