مذاکره روس‌ها و اوکراینی‌ها در استانبول

مذاکره‌کنندگان روسیه و اوکراین روز جمعه در اولین مذاکرات مستقیم خود در بیش از سه سال گذشته، تحت فشار دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، برای پایان دادن به مرگبارترین درگیری اروپا از زمان جنگ جهانی دوم، در استانبول دیدار کردند.

به گزارش خبرگزاری رویترز، تلویزیون زنده، سخنرانی هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه، را برای مذاکره‌کنندگان روسی و اوکراینی در کاخ مجلل دلماباغچا در تنگه ساحل تنگه بسفر نشان داد. نیمی از هیئت اوکراینی لباس نظامی استتار به تن داشتند و روبروی همتایان روسی خود که کت و شلوار پوشیده بودند، نشسته بودند.

فیدان گفت که دستیابی به آتش‌بس در اسرع وقت حیاتی است. او ابراز خرسندی کرد که اراده هر دو طرف را برای گشودن دریچه جدیدی برای صلح می‌بیند. وزیر امور خارجه ترکیه گفت مهم است که مذاکرات استانبول مبنایی برای دیدار بین رهبران دو کشور باشد.

فیدان گفت: «دو مسیر پیش روی ماست: یک راه ما را به فرآیندی هدایت می‌کند که به صلح منجر می‌شود، در حالی که راه دیگر به تخریب و مرگ بیشتر منتهی خواهد شد. طرفین با اراده خود تصمیم خواهند گرفت که کدام مسیر را انتخاب کنند.»

طرف‌های درگیر از مارس ۲۰۲۲، یک ماه پس از تهاجم روسیه به اوکراین، رودررو دیدار نکرده بودند.

انتظارات برای یک پیشرفت بزرگ، که از قبل پایین بود، روز پنجشنبه با اظهارات ترامپ در پایان سفر خاورمیانه‌اش، مبنی بر اینکه بدون دیدار او با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، هیچ حرکتی صورت نخواهد گرفت، بیشتر کاهش یافت.

رئیس هیئت اوکراینی با تشریح اولویت‌های کی‌یف گفت که صلح تنها در صورتی ممکن است که روسیه با آتش‌بس ۳۰ روزه، بازگرداندن کودکان ربوده‌شده اوکراینی و تبادل همه اسرای جنگی موافقت کند.

روسیه می‌گوید که می‌خواهد به جنگ از طریق دیپلماتیک پایان دهد و آماده گفتگو درباره آتش‌بس است. اما فهرستی از سؤالات و نگرانی‌ها را مطرح کرده و گفته است که اوکراین می‌تواند از این وقفه برای استراحت نیروهای خود، بسیج نیروهای اضافی و به دست آوردن تسلیحات غربی بیشتر استفاده کند.

اوکراین و متحدانش پوتین را به وقت‌کشی متهم می‌کنند و می‌گویند او در مورد تمایل به صلح جدی نیست.

دوری گزیدن پوتین

این پوتین بود که پیشنهاد مذاکرات مستقیم در ترکیه را داد، اما او چالش ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، برای دیدار حضوری با او در آنجا را رد کرد و در عوض تیمی از مقامات میانی را فرستاد. اوکراین نیز با تعیین مذاکره‌کنندگانی در سطح مشابه پاسخ داد.

مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، و کیت کلوگ، فرستاده ترامپ به اوکراین، نیز در استانبول حضور داشتند، جایی که پیش از این در روز جمعه، مجموعه‌ای از تماس‌های دیپلماتیک جداگانه صورت گرفت.

روبیو شامگاه پنجشنبه به خبرنگاران گفت که بر اساس سطح تیم‌های مذاکره‌کننده، پیشرفت بزرگ بعید به نظر می‌رسد.
او گفت: «امیدوارم اشتباه کنم. امیدوارم ۱۰۰ درصد اشتباه کنم. امیدوارم فردا اخبار بگوید که آنها بر سر آتش‌بس توافق کرده‌اند؛ آنها توافق کرده‌اند که وارد مذاکرات جدی شوند. اما من فقط ارزیابی صادقانه خود را به شما ارائه می‌دهم.»

روسیه روز جمعه اعلام کرد که روستای دیگری را در پیشروی آهسته و طاقت‌فرسای خود در شرق اوکراین تصرف کرده است. دقایقی قبل از آغاز نشست استانبول، رسانه‌های اوکراینی از آژیر هشدار هوایی و انفجار در شهر دنیپرو خبر دادند.

روسیه می‌گوید این مذاکرات را ادامه‌ای بر مذاکرات اوایل جنگ در سال ۲۰۲۲ می‌داند که آن هم در استانبول برگزار شد.

اما شرایط مورد بحث در آن زمان، زمانی که اوکراین هنوز از تهاجم اولیه روسیه شوکه شده بود، برای کی‌یف بسیار نامطلوب خواهد بود. این شرایط شامل درخواست مسکو برای کاهش چشمگیر اندازه ارتش اوکراین بود.

آندری یرماک، رئیس دفتر زلنسکی، گفت که تلاش‌های روسیه برای همسو کردن مذاکرات کنونی با مذاکرات ناموفق قبلی شکست خواهد خورد.

در حالی که نیروهای روسیه اکنون نزدیک به یک پنجم اوکراین را در کنترل خود دارند، پوتین به خواسته‌های دیرینه خود مبنی بر واگذاری قلمرو توسط کی‌یف، دست کشیدن از جاه‌طلبی‌های عضویت در ناتو و تبدیل شدن به یک کشور بی‌طرف پایبند بوده است.

اوکراین این شرایط را به منزله تسلیم شدن رد می‌کند و به دنبال تضمین‌های امنیتی آتی خود از قدرت‌های جهانی، به ویژه ایالات متحده، است.

خصومت متقابل

اوکراین در سال ۲۰۲۲ حمله اولیه روسیه به پایتخت، کی‌یف، را دفع کرد و بخش‌های وسیعی از سرزمین‌های تصرف‌شده توسط روس‌ها در سال اول جنگ را بازپس گرفت. اما از آن زمان، نیروهای روسیه به آرامی اما پیوسته در بیشتر دو سال گذشته پیشروی کرده‌اند.

صدها هزار سرباز از هر دو طرف زخمی یا کشته شده‌اند. هزاران غیرنظامی اوکراینی کشته شده‌اند، شهرهای کامل ویران شده‌اند و میلیون‌ها اوکراینی مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند.

مسکو می‌گوید که در پاسخ به گسترش ناتو و چشم‌انداز پذیرش اوکراین به عنوان عضو این پیمان غربی و استفاده از آن به عنوان سکوی پرتاب حمله به روسیه، مجبور به انجام “عملیات نظامی ویژه” خود شده است. کرملین می‌گوید هرگونه حل و فصل این درگیری باید به این “علل ریشه‌ای” بپردازد.

کی‌یف و متحدانش این ادعا را به عنوان بهانه‌ای دروغین برای آنچه که آنها تصرف زمین به سبک امپراتوری می‌خوانند، رد می‌کنند.

اولکساندر سیرسکی، رئیس ارتش اوکراین، اواخر روز پنجشنبه گفت که روسیه در حال حاضر حدود ۶۴۰ هزار سرباز در اوکراین دارد و “تهاجم خود علیه اوکراین را به یک جنگ فرسایشی تبدیل کرده است.” او گفت که در تمام خط مقدم که صدها مایل امتداد دارد، درگیری فعال وجود دارد.