در سفر خاورمیانه‌ای ترامپ حقوق بشر جایی نداشت

نویسنده: الن نیک‌مایر / خبرگزاری آسوشیتدپرس / ۱۶ مه ۲۰۲۵ 

اعضای خاندان سلطنتی سعودی و میلیاردرهای آمریکایی در ردیف اول نشسته بودند و به سخنرانی رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در ریاض گوش می‌دادند، جایی که او دخالت‌های گذشته آمریکا در کشورهای ثروتمند حوزه خلیج‌فارس را محکوم کرد.

ترامپ در یک مجمع سرمایه‌گذاری سعودی اظهار داشت: «دوران آن روزهایی که مقامات آمریکایی به خاورمیانه می‌آمدند تا به شما درس بدهند که چگونه زندگی کنید و چگونه امور خود را اداره کنید، به پایان رسیده است.» 

هیچ‌کس در میان حضار به اندازه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، به سخنان او توجه نکرد.

شهروندان عادی عرب نیز به این سخنان گوش می‌دادند، از جمله روزنامه‌نگاران، فعالان حقوق بشر، تجار، نویسندگان و دیگرانی که از عربستان گریخته بودند. نگرانی آن‌ها این بود که سخنان ترامپ پیامی را تقویت می‌کند مبنی بر اینکه ایالات متحده از نقش دیرینه خود به‌عنوان حامی ناقص، گاه‌به‌گاه اما قدرتمند حقوق بشر در سراسر جهان عقب‌نشینی می‌کند.

عبدالله العوده، که پدر ۶۸ ساله‌اش، یک روحانی سعودی با طرفداران بسیار، در میان صدها نفر از اعضای خاندان سلطنتی، فعالان مدنی، مدافعان حقوق بشر و دیگرانی بود که در سال‌های اولیه قدرت‌گیری محمد بن سلمان به‌عنوان حاکم بالفعل زندانی شدند، گفت: «دیدن این صحنه دردناک بود.» 

گروه‌های حقوق بشری می‌گویند عربستان از آن زمان بسیاری از این افراد را آزاد کرده و این را نشانه بهبود سوابق حقوق بشری ولیعهد پس از انتقادات و انزوای بین‌المللی گذشته می‌دانند. اما سلمان العوده، پدر عبدالله، همچنان در زندان است.

عبدالله، که از ایالات متحده برای آزادی زندانیان در عربستان فعالیت می‌کند، گفت: «ترامپ مستقیماً با ولیعهد صحبت می‌کرد — کسی که پدرم را شکنجه کرده و خانواده‌ام را از خروج از کشور منع کرده است.» 

سفارت عربستان به درخواست‌های اظهارنظر پاسخی فوری نداد.

آنا کلی، سخنگوی کاخ سفید، گفت که سخنرانی ترامپ «شراکت رو به رشد میان ایالات متحده و عربستان سعودی» و خاورمیانه‌ای که به سوی صلح حرکت می‌کند را تجلیل کرد. کلی به پرسشی درباره اینکه آیا رئیس‌جمهور مسائل حقوق بشری را با رهبران خلیج‌فارس مطرح کرده، پاسخی نداد.

تامی پیگات، سخنگوی وزارت خارجه، گفت‌وگوهای ترامپ با رهبران خلیج‌فارس را خصوصی خواند.

توجه کمتر از معمول به حقوق بشر

نخستین سفر مهم خارجی ترامپ در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش — که شامل قطر و امارات متحده عربی نیز بود — بسیار کمتر از حد معمول به مسائل حقوق بشر توجه داشت، در مقایسه با سفرهای معمول مقامات آمریکایی به کشورهای اقتدارگرا با سابقه ضعیف در زمینه آزادی بیان، محاکمات عادلانه و دیگر حقوق.

گروه‌های حقوق بشری نگرانی‌هایی درباره کشورهای خلیج‌فارس مطرح کردند، اما برخی از اعتراضات صریح خودداری کردند. تبعیدی‌های سعودی در آمریکا نیز از اظهارنظرهای تند معمول در شبکه‌های اجتماعی پرهیز کردند. همچنین، دولت با پرسش‌های معمول درباره اینکه آیا رئیس‌جمهور در این سفر برای آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده یا فعالان زندانی تلاش کرده، مواجه نشد.

گروه‌های حقوق بشری می‌گویند بخشی از این موضوع به بهبود وضعیت حقوق بشر در عربستان بازمی‌گردد. اما این سکوت همچنین منعکس‌کننده چیزی است که برخی سازمان‌ها آن را وخامت وضعیت حقوق بشر در ایالات متحده می‌نامند.

ابراهیم الماضی، مردی از فلوریدا که به دنبال کمک آمریکا برای بازگرداندن پدرش از عربستان است، گفت تلاش کرد تا از یک قانون‌گذار جمهوری‌خواه یا مقام دیگری قولی برای ترغیب ترامپ به مطرح کردن موضوع پدرش بگیرد، اما موفق نشد. پدر او، سعد الماضی، شهروند ۷۵ ساله سعودی-آمریکایی، به دلیل توییت‌های انتقادی علیه دولت سعودی زندانی شده و اکنون با ممنوعیت خروج از کشور مواجه است.

او گفت: «بین ترامپ و محمد بن سلمان رابطه‌ای عاشقانه وجود دارد.» به گفته او، کافی است موضوع یک‌بار به ترامپ گفته شود و او یک‌بار با ولیعهد صحبت کند تا «پدرم بازگردد.» 

صداهایی که خاموش شده‌اند

برخی سعودی‌هایی که به آمریکا گریخته‌اند، می‌گویند از فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و انتقاد عمومی از مقامات سعودی عقب‌نشینی کرده‌اند، زیرا از بازداشت و اخراج‌هایی که برخی مهاجران و معترضان حامی فلسطین در دولت ترامپ با آن مواجه شده‌اند، می‌ترسند.

سارا لیا ویتسون، مدیر اجرایی سازمان «دموکراسی برای جهان عرب اکنون» — که توسط جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار مقیم آمریکا که در کنسولگری عربستان در استانبول کشته شد، تأسیس شده — گفت به عرب‌هایی که وضعیت مهاجرتی نامعلومی در آمریکا دارند توصیه می‌کند «هنگام سفر محتاط باشند و در مورد آنچه می‌گویند تأمل کنند.» 

جامعه اطلاعاتی آمریکا اعلام کرد که ولیعهد بر طرح قتل خاشقجی در سال ۲۰۱۸ نظارت داشته، در حالی که او هرگونه دخالت را رد کرده است. قتل خاشقجی، که در ستون خود در واشنگتن‌پست از محمد بن سلمان خواسته بود اصلاحاتی را اجرا کند، باعث شد جو بایدن، رئیس‌جمهور وقت، قول دهد خاندان سلطنتی سعودی را منزوی کند.

اما افزایش قیمت بنزین در آمریکا در سال ۲۰۲۲ باعث شد بایدن به این کشور صادرکننده نفت سفر کند و در آنجا با ولیعهد برخوردی ناخوشایند داشت.

در دور دوم ریاست‌جمهوری‌اش، ترامپ روابط خود با محمد بن سلمان و دیگر رهبران ثروتمند خلیج‌فارس را تقویت کرده و به دنبال سرمایه‌گذاری‌های کلان در آمریکا است، در حالی که پسران بزرگ‌تر او پروژه‌های املاک و مستغلات بزرگی در منطقه در دست اجرا دارند.

سوابق حقوق بشری عربستان سعودی

محمد بن سلمان، که از محکومیت و انزوای اولیه به دلیل قتل خاشقجی ضربه خورده بود، به‌آرامی برخی از کسانی را که به دلیل درخواست حق رانندگی برای زنان، توییت‌های انتقادی، پیشنهاد عمومی تغییرات سیاستی در عربستان و غیره زندانی شده بودند، آزاد کرده است. او همچنین شرایط قانونی و اجتماعی برای زنان را آزادتر کرده، که بخشی از کمپینی برای جذب کسب‌وکار و تنوع‌بخشی به اقتصاد عربستان است.

اما بسیاری همچنان در زندان هستند. گروه‌های حقوق بشری می‌گویند هزاران نفر، از جمله الماضی، با ممنوعیت خروج از کشور مواجه‌اند.

این سازمان‌ها دلیل دیگری را برای سکوت غیرمعمول فعالان در طول این سفر ذکر می‌کنند: وجهه حقوق بشری خود ایالات متحده.

ویتسون علاوه بر اخراج‌ها، به حمایت نظامی آمریکا از اسرائیل در حمله ۱۹ ماهه‌اش علیه حماس در غزه اشاره کرد که هزاران غیرنظامی را کشته است. دولت ترامپ می‌گوید در تلاش برای برقراری آتش‌بس است.

ویتسون گفت که آمریکایی‌هایی که از نقض حقوق بشر در کشورهای دیگر انتقاد می‌کنند، اکنون «نمی‌توانند آزمون خنده را پشت سر بگذارند.» او افزود: «ایالات متحده در حال حاضر نه جایگاه اخلاقی، نه جایگاه قانونی و نه اعتبار لازم برای سرزنش کشوری دیگر را دارد.»