عبدالحمید الدبیبه، نخست‌وزیر لیبی که مورد حمایت سازمان ملل است

مرگ رهبر یک گروه شبه‌نظامی در پایتخت لیبی

کشته شدن یک رهبر شبه‌نظامی قدرتمند در پایتخت لیبی در شامگاه دوشنبه، ساعت‌ها درگیری شدید را به دنبال داشت که گروه او را از پایگاه اصلی خود بیرون راند و ممکن است به تحکیم قدرت میان گروه‌های مسلح همسو با دولت طرابلس منجر شود.

به گزارش خبرگزاری رویترز، مرگ عبدالغنی کیکلی، رهبر شبه‌نظامی که سال‌ها بخش‌هایی از طرابلس را تحت کنترل داشت، می‌تواند پیامدهایی برای ثبات منطقه گسترده‌تر داشته باشد.

لیبی، صادرکننده عمده انرژی که مدت‌هاست بین جناح‌های رقیب شرقی و غربی تقسیم شده، نقطه عزیمتی برای مهاجرانی است که از مدیترانه عبور می‌کنند و میدان نبردی برای قدرت‌های منطقه‌ای رقیب، از جمله روسیه، ترکیه، مصر و امارات متحده عربی محسوب می‌شود.

پس از مرگ کیکلی، دولت وحدت ملی (GNU) به ریاست عبدالحمید الدبیبه، نخست‌وزیر، از تکمیل عملیات امنیتی علیه  گروه‌های مسلح غیرمنظم، خبر داد.

تفنگداران وفادار به کیکلی، که به نام مستعار غنیوا شناخته می‌شد، زندان‌ها را اداره می‌کردند و وزارتخانه‌ها و نهادهای مالی دولتی را اشغال کرده بودند.

طارق مگریسی از شورای روابط خارجی اروپا گفت: «غنیوا عملاً پادشاه طرابلس بود. افراد او آژانس امنیت داخلی را کنترل می‌کردند. دیگر افرادش توزیع انتقال نقدینگی از بانک مرکزی را در دست داشتند. آن‌ها شرکت‌های عمومی و وزارتخانه‌های متعددی را کنترل می‌کردند.»

عبدالغنی کیکلی، رهبر شبه‌نظامی

تحکیم قدرت در طرابلس می‌تواند موقعیت دبیبه، متحد ترکیه، و دولت وحدت ملی را پس از تلاش‌های مکرر برای برکناری او با زور در سال‌های اخیر تقویت کند و جایگاه او را در رقابت کلی با جناح‌های شرق لیبی بهبود بخشد.

اواخر دوشنبه، پس از افزایش تنش بین گروه‌های مسلح، تصاویری در فضای مجازی منتشر شد که بدن خون‌آلود کیکلی را با یک تپانچه در کنار دستش نشان می‌داد.

رویترز نتوانست شرایط مرگ کیکلی یا صحت تصاویر بدن او را تأیید کند، اما چهره او به‌خوبی شناخته‌شده بود و اندکی پس از انتشار تصاویر، درگیری‌ها در سراسر شهر طرابلس آغاز شد.

جناح‌های تحت کنترل دولت وحدت ملی دبیبه به‌سرعت قلمروها و پایگاه‌هایی را که مدت‌ها در اختیار گروه دستگاه تثبیت امنیت (SSA) کیکلی بود، از جمله منطقه ابوسلیم، پایگاه قدیمی قدرت این گروه، تصرف کردند.

با سقوط کیکلی، جناح‌هایی که تحت نظر وزارت دفاع و همسو با دبیبه هستند، به‌ویژه تیپ ۴۴۴ تحت فرماندهی محمود حمزه، تیپ ۱۱۱ و نیروی مشترک از مصراته، ممکن است نقش بزرگ‌تری به دست آورند.

تحکیم قدرت توسط متحدان دبیبه می‌تواند غرب لیبی را به شرق این کشور شبیه‌تر کند، جایی که فرمانده خلیفه حفتر یک دهه پیش با حذف رقبا و تحت کنترل درآوردن دیگر گروه‌ها قدرت را به دست گرفت.

عماد بدی، پژوهشگر ارشد شورای آتلانتیک، گفت: «این امر راه را برای سطوح بی‌سابقه‌ای از تحکیم قلمرو در طرابلس و کاهش تعداد گروه‌ها هموار می‌کند.»

تجزیه و تفرقه

تأسیسات انرژی لیبی عمدتاً در مناطق تحت کنترل حفتر قرار دارند و به نظر نمی‌رسد درگیری‌های شامگاه دوشنبه بر تولید تأثیر بگذارد.

به گفته شاهدان، طرابلس روز سه‌شنبه آرام بود، در حالی که جنگجویان تیپ‌های ۴۴۴ و ۱۱۱ صبح سه‌شنبه در مرکز شهر و اطراف مقر سابق ابوسلیم SSA، که نشان‌های آن پاک شده بود، دیده شدند.

جنگجویان گروهی متحد با SSA نیز از منطقه اطراف بانک مرکزی لیبی، که از سال گذشته دسترسی امنیتی به آن را کنترل می‌کردند، ناپدید شده بودند.

لیبی از زمان قیام سال ۲۰۱۱ علیه معمر قذافی، دیکتاتور دیرینه، آرامش چندانی نداشته و در سال ۲۰۱۴ بین جناح‌های متخاصم شرقی و غربی تقسیم شد. در حالی که حفتر گروه‌ها را در شرق متحد کرد، کنترل طرابلس در غرب بین گروه‌های مسلح رقیب تکه‌تکه باقی ماند.

دبیبه در سال ۲۰۲۱ به عنوان بخشی از فرآیند مورد حمایت سازمان ملل برای برگزاری انتخابات در همان سال به عنوان نخست‌وزیر منصوب شد. اما فرآیند انتخابات فروپاشید و او همچنان در قدرت است، هرچند پارلمان مستقر در شرق او را به چالش می‌کشد.

چندین تلاش برای برکناری او با زور پس از درگیری‌ها در طرابلس ناکام ماند و دو سال پیش گروه‌های همسو با او، شبه‌نظامیان نواصی، گروه مسلح بزرگ دیگری، را بیرون راندند.

جلال هرشاوی از مؤسسه خدمات متحد سلطنتی گفت: «دبیبه رهبری ناامید بوده که مجبور به همزیستی با رقبا در داخل طرابلس بود. او پیامی می‌فرستد که قصد رفتن ندارد و حفتر باید به او احترام بگذارد.»

تنها گروه مسلح باقی‌مانده در طرابلس که چندان با دبیبه همسو نیست، نیروی بازدارندگی امنیتی، معروف به رادا، است که فرودگاه اصلی میتیگا و دیگر بخش‌های مرکز شهر را کنترل می‌کند.

کیکلی در سال ۲۰۱۱ نانوا بود که بهار عربی قیام علیه قذافی را جرقه زد و او همسایگانش را در منطقه ابوسلیم برای تصرف یک پادگان ارتش محلی بسیج کرد.

با تکه‌تکه شدن لیبی، کیکلی و گروه رو به گسترش او، به یکی از قدرتمندترین گروه‌های مسلح متخاصم این کشور تبدیل شدند که موقعیت‌های استراتژیک ارزشمندی را در اطراف طرابلس در اختیار داشتند و نهادهای دولتی را تصرف کرده بودند.