فرصتی کم‌سابقه برای نقش‌آفرینی ترکیه در امنیت اروپا

خبرگزاری رویترز

دیپلمات‌ها و تحلیلگران می‌گویند ترکیه به عنوان یکی از شرکای بالقوه کلیدی در بازسازی امنیت اروپا ظاهر شده است، زیرا این قاره در تلاش است تا توان دفاعی خود را تقویت کند و تحت هرگونه توافق آتش‌بس آتی که ایالات متحده بر آن تأکید دارد، تضمین‌هایی برای اوکراین فراهم کند.

کشورهای اروپایی از برنامه رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، برای پایان دادن به جنگ اوکراین نگران شده‌اند، برنامه‌ای که سیاست واشنگتن را دگرگون کرده، انزوای روسیه را متوقف کرده و احتمال عادی‌سازی روابط با مسکو را افزایش داده است. این طرح همچنین فشارها بر کی‌یف را پس از مذاکرات فاجعه‌بار با رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، افزایش داده و روابط ترانس‌آتلانتیک را به خطر انداخته است.

تحلیلگران می‌گویند تلاش اروپا برای حفظ توان نظامی اوکراین و توافق بر سر تضمین‌های امنیتی، در عین حال که قصد دارد دفاع خود را بدون تکیه بر واشنگتن تقویت کند، فرصتی کم‌سابقه برای ترکیه ایجاد کرده است تا روابط خود را با اروپا تعمیق بخشد، علی‌رغم اختلافات باقی‌مانده بر سر حاکمیت قانون، مسائل دریایی با یونان و قبرس، و بن‌بست طولانی‌مدت در روند عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا.

سینان اولگن، دیپلمات پیشین ترکیه و مدیر مرکز مطالعات اقتصادی و سیاست خارجی (EDAM)، در این باره می‌گوید: «کشورهای اروپایی که تا امروز فکر می‌کردند می‌توانند ترکیه را نادیده بگیرند، اکنون متوجه شده‌اند که دیگر نمی‌توانند این کار را انجام دهند.»

پیشنهاد اروپا به ترکیه برای نقش‌آفرینی در امنیت منطقه‌ای

دونالد توسک، نخست‌وزیر لهستان، پس از دیدار با اردوغان در آنکارا در روز چهارشنبه گفت که پیشنهاد روشنی را برای ترکیه آورده است تا “بالاترین سطح ممکن از مسئولیت مشترک” را در قبال صلح در اوکراین و ثبات منطقه‌ای بر عهده بگیرد.

یک دیپلمات ارشد اروپایی نیز اظهار داشت که ترکیه دیدگاه‌های “بسیار مهمی” در مورد آنچه برای صلح در اوکراین مورد نیاز است، دارد.

این دیپلمات گفت که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، در طول جنگ توانسته است روابط خود را هم با زلنسکی و هم با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، متعادل نگه دارد و افزود: “بنابراین منطقی است که او نیز در این روند حضور داشته باشد.”

ترکیه، که یکی از اعضای ناتو است، دومین ارتش بزرگ این ائتلاف را در اختیار دارد. این کشور در سال‌های اخیر شروع به تولید جت‌های جنگنده، تانک‌ها و ناوهای خود کرده و پهپادهای مسلح خود را در سطح جهانی – از جمله به اوکراین – صادر می‌کند. صادرات صنایع دفاعی ترکیه در سال ۲۰۲۴ به ۷.۱ میلیارد دلار رسید.

تلاش اروپا برای ایجاد یک ائتلاف امنیتی جدید

از زمان بازگشت ترامپ به صحنه در ژانویه، اروپا شاهد سلسله‌ای از مذاکرات و تصمیم‌گیری‌ها بوده است. چندین کشور اروپایی درباره تشکیل یک “ائتلاف داوطلبانه” برای کمک به اوکراین گفت‌وگو کرده‌اند. فرانسه نیز پیشنهاد داده است که چتر هسته‌ای خود را برای حمایت از متحدان گسترش دهد.

اردوغان و وزیر امور خارجه ترکیه، هاکان فیدان، تأکید کرده‌اند که اروپا باید ترکیه را به شکلی “پایدار و بازدارنده” در بازسازی معماری امنیتی خود بگنجاند.

یک مقام ترک که نخواست نامش فاش شود، اظهار داشت که هنوز هیچ برنامه مشخصی درباره معماری امنیتی جدید اروپا یا نقش احتمالی ترکیه در آن وجود ندارد، اما برخی گام‌ها می‌تواند همکاری را تقویت کند.

او به رویترز گفت: “به جای آنکه اروپا ترکیه را به صورت گزینشی در پروژه‌های خود بگنجاند، منطقی‌تر خواهد بود که به دنبال مشارکت‌های جامع‌تر باشد. به عنوان مثال، آنها می‌توانند با گنجاندن ترکیه در برنامه تسهیلات صلح اروپا (European Peace Facility) شروع کنند.” این برنامه یک ابتکار اتحادیه اروپا برای حمایت از اوکراین است.

منافع مشترک

یک مقام وزارت دفاع ترکیه گفت که آنکارا و اروپا دارای منافع مشترکی از مبارزه با تروریسم گرفته تا مدیریت مهاجرت هستند و مشارکت کامل ترکیه در تلاش‌های دفاعی اتحادیه اروپا برای تبدیل اروپا به یک بازیگر جهانی حیاتی خواهد بود. او افزود که ترکیه آماده است تا برای کمک به شکل‌گیری چارچوب امنیتی جدید اقدام کند.

با وجود این فرصت، تحلیلگران می‌گویند که موضع ترکیه در قبال روسیه همچنان یک آزمون مهم باقی خواهد ماند، چرا که آنکارا پس از تهاجم مسکو به اوکراین تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال نکرد و همچنان روابط قوی در حوزه‌های انرژی، گردشگری و تجارت با این کشور دارد.

اولگن تصریح کرد: “سؤال اساسی که ترکیه با آن روبه‌رو خواهد شد، مسئله روابطش با روسیه است، زیرا جوهره چارچوب امنیتی اروپا بر این مبنا شکل می‌گیرد که روسیه یک تهدید محسوب می‌شود.” او افزود که آنکارا باید در قبال روسیه موضع روشنی اتخاذ کند تا بتواند نقش بزرگ‌تری در امنیت اروپا ایفا کند.

ترکیه از نظر نظامی از اوکراین حمایت کرده و بر تمامیت ارضی و حاکمیت آن تأکید کرده است. این کشور در هفته‌های نخست جنگ میزبان مذاکرات صلح بود و پیشنهاد داده که میزبان مذاکرات آتی نیز باشد، در حالی که تلاش دارد توافقی درباره امنیت دریایی در دریای سیاه را احیا کند.

احتمال مشارکت ترکیه در مأموریت صلح در اوکراین

هفته گذشته، یک منبع در وزارت دفاع ترکیه گفت که در صورت اعلام آتش‌بس، ترکیه می‌تواند مشارکت در یک مأموریت بالقوه حفظ صلح در اوکراین را بررسی کند.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه، متین گوراک، این هفته در نشست رؤسای ارتش‌های اروپا در پاریس شرکت کرد و با همتایان خود از بریتانیا و فرانسه، که همچنین درباره اعزام نیرو بحث کرده‌اند، دیدار داشت.

یک دیپلمات اروپایی دیگر گفت که مشارکت ترکیه در تضمین‌های امنیتی برای اوکراین حیاتی است.

او گفت: «منافع اردوغان در حال حاضر با ما همسو است، به‌ویژه از آنجایی که روسیه دیگر آن پویایی در سوریه را ندارد.» این اظهارنظر اشاره به حمایت روسیه از بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه، و حمایت ترکیه از شورشیان مخالف دولت سوریه دارد.

وی افزود: “بنابراین، به نوعی، شرایط به گونه‌ای رقم خورده است که ترکیه بتواند در تضمین‌های امنیتی آینده اروپا برای اوکراین نقشی ایفا کند.”