حمیدرضا جلائی‌پور

اصلاح‌جویی در جامعه ایران مبتنی بر این پیش‌فرض است که آینده بهتر از امروز خواهد شد و حل معضلات جامعه تدریجی است ولی تحقق یافتنی است و حرکت جامعه رو به جلو است. به تعبیر دیگر هدف تقویت فرایند توسعه پایدار و همه جانبه در جامعه آهسته است ولی دست‌یافتنی است. ولی هم اینک سه رخداد در جامعه در حال وقوع است که متاسفانه خبر از خطر «پسرفت جامعه ایران» می‌دهد.

۱- متاسفانه طبق نظر کارشناسان اقتصادی تداوم تحریم‌ها ایرانیان را فقیر می‌کند. اقتصاد ایران در شش دهه گذشته توانسته بود، درآمد سرانه ایرانیان را بالاتر از حد متوسط جهانی نگه دارد. ولی عوامل مختلف و تحریم‌ها توانسته‌اند درآمد سرانه ایرانیان از حد متوسط جهانی کمتر کند و در ادامه، ایران را به کشوری فقیر بدل سازد. «در حالی که نرخ سرمایه‌گذاری یا همان نسبت تشکیل سرمایه به تولید ناخالص داخلی طی این شش دهه کمی بیش از ۳۰ درصد بوده است، این رقم در سال‌های اخیر به زیر ۲۰ درصد رسیده و انتظار می‌رود که به‌زودی در شرایطی قرار گیرد که میزان سرمایه‌گذاری نتواند، استهلاک موجودی سرمایه را پوشش دهد و در نتیجه خالص موجودی سرمایه رو به افول گذارد. این امر نشانه آن است که کشور روندی را آغاز کرده است که در بلندمدت رشد اقتصادی در آن بروز نمی‌یابد.» (پویا جبل‌عاملی، @Economics_and_Finance)

۲- در بیست سال گذشته از ۷۶ تا ۹۶ با فراز و فرود با اوج گیری گفتمان توسعه سیاسی و اصلاحات این امید در ایران شکل گرفت که کشور پس از تجربه‌های بزرگ انقلاب و جنگ تحمیلی به سوی دموکراسی در حرکت است. ولی الان علائمی که از سوی حاکمیت به جامعه ارسال می‌شود خبر از «گشایش سیاسی» نمی‌دهد بلکه خبر از اراده برای تاسیس دولتی جوان و حزب‌اللهی می‌دهد که نمونه‌های این جوان‌گرایی را این روزها در شبکه سه صدا‌وسیما با حضور «فروغی‌ها» می‌بینیم. همه دیدیم که چه وقیحانه جلوی مردمی‌ترین برنامه صدا‌سیما را (یا برنامه ورزش ۹۰ را که فوتبال را آزادانه به بحث می‌گذاشت) گرفتند. یا شاهد صدور بیش از صد سال حکم زندان برای فعالان کارگری هستیم یا شاهد ممانعت لجبازانه و نابخردانه از حضور زنان به ورزشگاه‌ها هستیم. لذا هم اکنون در چشم‌انداز کشور تقویت دموکراسی دیده‌ نمی‌شود بلکه باید همچنان نگران بازگشت «اقتدارگرایی» بود.

۳-سومین علامت «نگرانی در جامعه از وقوع جنگ» است. متاسفانه همزمان دو دیپلماسی در کشور ما در جریان است. دیپلماسی اول آن دیپلماسی است که توان کشور، قدرت نظامی و قدرت منطقه‌ای ج‌ا را برای پیشبرد منافع ملی، مذاکره و تحریم‌شکنی می‌خواهد و دیپلماسی دوم آن دیپلماسی است که خود دیپلماسی را در خدمت قدرت نظامی و دستیابی به مولفه‌های ایدئولوژیک فرامرزی می‌خواهد. دیپلماسی اول بود که در آغاز دهه هشتاد با تعلیق غنی‌سازی سایه جنگ و تحریم را از آسمان ایران دور کرد و با دیپلماسی دوم در دوره احمدی‌نژاد، قطعنامه‌های سازمان ملل را کاغذ پاره خواندند و دست ایران را زیر ساتور تحریم‌های شورای امنیت بردند.  با دیپلماسی اول برجام ساخته شد و با تاسی به دیپلماسی دوم مزایای اقتصادی برجام رخ نداد و اینک با تهدیدات ترامپ و گروه خطرناک «بی» و ضعیف شدن دیپلماسی اول جامعه ایران در «نگرانی از وقوع جنگ» به سر می‌برد-نگرانی که ضد فرایند توسعه و پیشرفت کشور است.

ده‌ها است که ایران برای پیشرفت و توسعه همه جانبه و گذار به همزیستی نهادی و دموکراسی تلاش می‌کند ولی متاسفانه این روزها سه علامت فوق خبر از «پسرفت جامعه ایران» به سوی اقتدار‌گرایی می‌دهد.