جمعه ۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ -
Friday 26 April 2024
|
نویسنده: استیون کوک، عضو شورای روابط خارجی امریکا و مسلط به زبان ترکی استانبولی
مترجم: نعمت اله مظفرپور
منبع: دیپلماسی ایرانی
مقدمه مترجم:
در یک تفهم تفسیری متوجه میشویم شکست کودتا در ترکیه از منظر جامعهشناسانه نیز قابل مطالعه است، زیرا حزب عدالت و توسعه برای نخستینبار در طول تاریخ جمهوریت توانست به تعبیر نظریهپردازان، گفتمان بین ارزشهای مذهب، سکولاریسم، اقتصاد، تجارت و ملیت مصالحه و همارزی (Equivalence) ایجاد نموده و با همراهی و حمایت غربیها مصالحه نسبی اجتماعی رقم بزند.
شخص اردوغان نیز به تعبیر محققین و دیپلماتهای امریکایی و اروپایی، مولد یک طبقه نوین (lower middle Class) بوده است. هلندیها وی را «کالونیست آناتولی» مینامند زیرا نظر کالون (اندیشمند عصر رنسانس) در خصوص ترکیب «مذهب و اقتصاد و انباشت سرمایه» آن هم در یک کشور مسلمان را عملا وارد فاز عملیاتی نمود.
او پروژه شکستخورده عدنان مندرس دهه ۵۰ را احیا کرده و در حالی که مندرس به راحتی تسلیم ارتش شد، اردوغان با حمایت مردم مقاومت کرد. البته اگر در شرایط کنونی زنجیره ارزشها بهم بخورد، دستاوردها هم گام به گام به باد خواهد رفت.
عامل مهمتر نقش دین و مساجد است که با انسداد نظام معانی لائیک و با حمایت حزب حاکم در همه جای ترکیه نشاط و توسعه یافته و در شکست کودتا نیز اثر شگرفی داشت. مساجد محور بسیج مردم و آوردن آنها به خیابان بود. اتفاقا این فاکتور در مطبوعات غربی بایکوت و در رسانههای کشورمان تا حدود زیادی مورد بی توجهی واقع شد.
همچنین صرفا جهت کمک به تفسیر استیون کوک و نیز لزوم ملاحظه همزمان نقاط قوت و ضعف ترکیه، اشاره میشود که به عنوان نمونه در سطح داخلی درآمد سرانه ترکیه در طول ۱۵ سال اخیر ۳ برابر شده است. در سطح خارجی هم فقط برخی تواناییها و نفوذ ترکیه در آفریقا (در کنار بالکان و قفقاز و آسیای مرکزی) مورد اشاره واقع میشود تا مشخص شود چگونه تولید سرمایه و پول و در یک کلام کارآمدی دولت به حمایت و شکست کودتا منجر شد:
ترکیش ایرلاین در حال افزایش پروازهای خود در قاره آفریقا است و اکنون بزرگترین شبکه پروازی خارجی دنیا در آفریقا را دارد و از خط امارات و ایرفرانس سبقت گرفته و در طول سه سال ۲۵ مقصد پروازی را فقط در آفریقا اضافه کرده است. ترکیش ایرلاین دارای خط پروازی مستقیم در جیبوتی کوچک است.
آژانس هماهنگی و همکاری ترکیه موسوم به TIKA نخستین دفتر خود را در دوم مارس ۲۰۰۵ در افریقا راه اندازی نمود. اکنون TIKA دارای ۱۴ دفتر هماهنگی در قاره افریقا است. ترکیه از طریق TIKA در حال حاضر پروژههای توسعهای در ۴۰ کشور آفریقایی اجرا میکند که بیشتر آنها آموزشی، بهداشتی و و کمکهای بشردوستانه است و همه آنها به رفاه و آبادانی ترکیه و تقویت بخش خصوصی ترک کمک کرده است که اکنون در مقابل دولت احساس دین میکنند. طبقه خرده بورژوا و شرکتهای خصوصی کوچک و متوسط پشتوانه بزرگی برای دولت حاکم به شمار میروند.
***
در گام نخست کودتا یک نوستالوژی در ترکیه محسوب میشد زیرا کودتاهای زیادی در این کشور رخ داده است. اما علیرغم تبادل آتش و درگیری، اردوغان در حالی که آشفته بود، از تعطیلات به استانبول بازگشته و کنترل را مجددا به دست گرفت. در کنار بیکفایتی کودتاچیان در دستگیری رهبران ترکیه و کنترل رسانهها باید اذعان داشت اردوغان قادر به کشاندن مردم به خیابانها از طریق فناوری فیستایم و پخش توسط سی ان ان ترک بود. لذا دلایل عمده شکست کودتا را بدین قرار میتوان بر شمرد:
* سابقا ارتش به راحتی و با تاسی به نقض اصول کمالیستی، وارد میدان شده و معارضین را کنار میگذاشت اما حزب عدالت و توسعه وضعیت همه چیز را تغییر داده و جامعهای پیچیده شکل گرفته است. ترکیه عجین با حوزههای بینالمللی است. دستگاه کمالیستی دیگر کارآمد نیست. این در حالیست که در سال ۱۹۹۷ افراد بسیاری از مداخله نظامیان برای کنار گذاشتن اربکان استقبال کرده بودند. اما یک دهه بعد، مقاومت مردم و حتی افراد سکولار در مقابل کوشش ارتش برای ممانعت از انتخاب عبدالله گل به عنوان رئیس جمهور به دلیل محجبه بودن همسر او، مبین امتناع مردم از تسلیم شدن در مقابل ارتش بود ولو اینکه ارتش تامین کننده منافعشان باشد.
* در زمان کودتاهای سابق، مردم از دولتهای دموکراتیک حمایت نکردند مثلا در کودتای ۱۹۸۰ به دلیل تنشهای بین احزاب چپ و راست، مردم از مداخله ارتش جهت خاتمه منازعات استقبال کردند حتی در کودتای ۱۹۹۷ نیز جامعه مدنی متشکل از سازمانهای حقوق بشری و روشنفکری از کودتا حمایت کردند اما اکنون مردم ترکیه متحول شده و کودتا را توهین به خود قلمداد میکنند.
* قابلیتهای رهبری اردوغان هم فاکتور کلیدی است. وی ارتباط ویژهای با انتخابکنندگان خود دارد. او سیاستمدار باهوشی است که نیمی از مردم به او توجه و تعلق خاطر قوی دارند. در سراسر دنیا از نظر مهارت سیاسی و کاریزما فقط بیل کلینتون به پای اردوغان میرسد. به نظر طرفداران او، اردوغان بر بسیاری از کژیها و ناعدالتیها از طریق غلبه بر نخبگان سکولار فائق آمده است. او مولد یک طبقه سیاسی- تجاری است و ترکیه را به مثابه یک قدرت منطقهای و بلکه جهانی درآورده است. لذا از نظر عاطفی و سطح ابراز احساسات تودهها ، او بعد از آتاترک، به مهم ترین رهبر ترکیه تبدیل شده است. گرچه اردوغان مسیر اقتدارگرایانه داشته و مطبوعات و قضات را تحت فشار قرار داده و وزرای فاسد او فراتر از دسترسی قضات هستند، اما همه اینها باعث نشده است مردم از کودتا حمایت نمایند.
* حزب عدالت و توسعه نیز کارآمد بوده است. از زمان روی کار آمدن این حزب، مردم به خدمات بهداشتی، داراییهای زیربنایی، گزینههای بالای حمل و نقل، پول زیاد و فرصت برای نمایش هویت اسلامی خویش دست یافته اند. مولفههایی که سابقا هیچکدام وجود نداشت.
| |||||||
ايران امروز
(نشريه خبری سياسی الکترونیک)
«ايران امروز» از انتشار مقالاتی كه به ديگر سايتها و نشريات نيز ارسال میشوند معذور است. استفاده از مطالب «ايران امروز» تنها با ذكر منبع و نام نويسنده يا مترجم مجاز است.
Iran Emrooz©1998-2024
|